YASİN KARATEPE, Ramazan ÖZÇELİK, NEVZAT GÜRLEVİK, HAKKI YAVUZ, Rüstem KIRIŞ

Batı Akdeniz’de farklı yetişme ortamı bölgelerindeki kızılçam (Pinus brutia Ten.) ormanlarının vejetasyon yapısının ekolojik değerlendirilmesi

Kızılçam (Pinus brutia Ten.) 5,8 milyon ha ile Türkiye’de en geniş yayılış alanına sahip asli ağaç türüdür ve bu alan Türkiye ormanlarının % 27’sine tekabül etmektedir. Vejetasyonların tür çeşitliliği ve türlerin bulunuş oranları, yayılış gösterdiği sahaların ekolojik özellikleri bakımından önemli göstergelerdir. Bu çalışma ile Batı Akdeniz’de farklı yetişme ortamı bölgelerindeki kızılçam ormanlarının vejetasyon yapısındaki farklılıklar ekolojik olarak değerlendirilmiştir. Çalışma üç farklı yetişme ortamı bölgeler grubundaki toplam 27 örnek alanda gerçekleştirilmiştir. Örnek alanların vejetasyon yapıları Braun- Blanquet yöntemi ile değerlendirilmiştir. Kızılçam ormanlarında, farklı yetişme ortamı bölgeleri gruplarında, vejetasyonu oluşturan türler arasında önemli farklar tespit edilmiştir. Deniz etkisine açık örnek alanlarda, sıcaklık ve nem isteği fazla olan Daphne gnidioides Jaub. et Spach, Olea europaea L. var. sylvestris (Miller). Lehr., Arbutus andrachne L., Nerium oleander L. ve Myrtus communis L. subsp. communis L. gibi türler karşımıza çıkmaktadır. Akdeniz içi yetişme ortamı sahaları nispeten deniz iklimi etkisini almakla birlikte, yağışın ve bağıl nemin gerek deniz gerekse göl etkisi altındaki sahalara nazaran daha az olduğu alanları oluşturmaktadır. Bu duruma en önemli işaret olarak, Styrax officinalis L.’nin bu sahalarda tespit edilememiş olması gösterilebilir. Göller yetişme ortamı sahalarında yağış değerleri, Akdeniz içi yetişme ortamı sahalarına göre daha yüksek olmakla birlikte, sıcaklık değerleri olarak nisbeten karasal iklim karakteristiklerini taşımaktadır. Bu iklim karakteristikleri, Cistus laurifolius L. Berberis crataegina DC. ve Juniperus foetidissima Willd. gibi türlerin, sadece bu yetişme ortamı sahalarında yayılışlarının sebebi olarak gösterilebilir. Ayrıca aynı yetişme ortamı bölgeleri grupları içerisinde de bonitet, yükselti, topoğrafik yapı ve denize uzaklık gibi faktörlere bağlı olarak vejetasyon bileşenlerinde değişimler söz konusudur. Bu çalışma sonucunda ortaya konulan bulgular, Batı Akdeniz’de özellikle yeni orman tesisi ve rehabilitasyon çalışmalarında, kızılçamın kullanılabileceği sahaların belirlenmesi anlamında yol gösterici olabilecektir.

Ecological evaluation of vegetation structure in Turkish red pine forests (Pinus brutia Ten.) in different sites of western Mediterranean region of Turkey

Turkish red pine (Pinus brutia Ten.) is the most widely distributed main tree species of Turkey and it covers approximately 5.8 million ha, accounting for 27 % of the Turkey’s forests. Species richness and composition of vegetation are good indicators of ecological site characteristics. With this study, vegetation structures in Turkish red pine forests were evaluated in different sites of western Mediterranean region of Turkey. The study was conducted in 27 sampling areas in 3 different sites. Vegetation structures of the sampling areas were determined by Braun-Blanquet method. Results showed important differences in vegetation composition among different sites. Maritime site is consisted of species which require higher temperature and moisture, such as Daphne gnidioides Jaub. et Spach, Olea europaea L. var. sylvestris (Miller). Lehr., Arbutus andrachne L., Nerium oleander L. and Myrtus communis L. subsp. communis L.. Mediterranean Interior site also affected by maritime climate but with less rainfall and relative humidity in comparison to areas which are influenced by the Mediterranean Sea and lakes. Nonexistence of Sytrax officinalis L. may be the main sign for this chance in climate. Lakes site has more precipitation in comparison to interior site but it has lower temperatures, showing some indications of continental climate. This shift in climate may be the reason for presence of Cistus laurifolius L. Berberis crataegina DC. and Juniperus foetidissima Willd. only in this region. In addition to the differences among sites, variations in vegetation characteristics were also observed within sites based on site index, altitude, land form and distance to coast. The results of this study can be useful in determining sites suitable for afforestation and rehabilitation practices in red pine forests of western Mediterranean region in Turkey.

PDF

___

Anonim, 1974. Ortalama ve Ekstrem Kıymetler Meteoroloji Bülteni. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, T.B. No. 448, Başbakanlık Basımevi, Ankara.
Anonim, 1981. DSİ Meteoroloji 1971-78 Rasat Yıllığı. Genel Yayın No: 899, Grup No: 111, Özel No: 24, DSİ Basım ve Foto-Film İşletme Müdürlüğü Matbaası, Ankara.
Anonim, 2006. Türkiye Meteoroloji İstasyonlarının 1970- 2006 Dönemi Ölçmeleri. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara, (Yayınlanmamış veriler).
Anonim, 2012. Türkiye Orman Varlığı – 2012. Orman Genel Müdürlüğü Orman İdaresi ve Planlama Dairesi Başkanlığı Yayın No: 85, Ankara.
Asmaz, H., 1993. Akdeniz peyzajında kızılçamın önemi. Uluslararası Kızılçam Sempozyumu, 18-23 Ekim 1993, Marmaris-Muğla, Bildiriler Kitabı, s. 48-56.
Atalay, İ., Sezer, L.İ, Çukur, H., 1998. Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Ormanlarının Ekolojik Özellikleri ve Tohum Nakli Açısından Bölgelere Ayrılması. Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
Ayberk, S., 1982. Kocaeli Yarımadasının Doğu Kesiminde Karadeniz ve Marmara Arasındaki Geçiş Zonunda Vejetasyon Formasyonları ve Ekolojik Şartlar. Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü, İzmit.
Boydak, M., Dirik, H., Çalıkoğlu, M., 2006. Kızılçamın (Pinus brutia Ten.) Biyolojisi ve Silvikültürü. OGEM Vakfı Yayınları, Ankara.
Braun–Blanquet, J., 1964. Pflanzensoziologie. Grundzüge der Vegetationskunde. 3rd ed. Springer, Wien – New York.
Genç, M., 2004. Silvikültürün Temel Esasları, SDÜ Yayın No: 44, SDÜ Basımevi, Isparta.
Kalay, H.Z., Yavuz, H., Karagül, R., Altun, L., Tüfekçioğlu, A., 1993. Kızılçam’ın Orta Karadeniz bölümü arazisinde dikey ve yatay yayılışının bitki kuşakları ve türleri bakımından ekolojik incelenmesi. Uluslararası Kızılçam Sempozyumu, 18-23 Ekim 1993, Marmaris-Muğla, Bildiriler Kitabı, s. 117-128.
Kantarcı, M.D., 1979. Kuzey Trakya dağlık orman yetişme bölgesinin yöresel sınıflandırması. İÜ Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, 29(2): 42-71.
Kantarcı, M.D., 1990. Reşadiye (Datça) Yarımadası’nın ekolojik özellikleri. İÜ Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, 40(1): 55-78.
Kantarcı, M.D., 1991. Akdeniz Bölgesi’nin yetişme ortamı bölgesel sınıflandırması. T.C. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Yayını, Sıra No: 668, Seri No: 64, Ankara.
Karatepe, Y., 2004. Eğirdir Gölü Havzası’nın Yetişme Ortamı Özellikleri ve Sınıflandırılması. Doktora Tezi, İÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Karatepe, Y., 2005. Kasnak Meşesi Tabiatı Koruma Alanı'ndaki vejetasyonun şekillenmesinde fizyografik faktörlerin etkisi. Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, 8-10 Eylül 2005, SDÜ Orman Fakültesi, Isparta, Sözlü Bildiriler Kitabı, s. 659-668.
Karatepe, Y., 2008. Havza ormanlarının mevcut durumu ve ekolojik değerlendirme. Eğirdir Göl Yönetim Planı, (2008-2012), Sevda ALTUNBAŞ (ed), İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Fakülte Kitabevi, Isparta, ISBN: 978-975-585-956-9.
Karatepe, Y., Babalık H.A., 2009. Batı Torosların iç kısmındaki yarı-kurak sahalarda kıl keçisi yetiştiriciliğinin orman ekosistemleri üzerindeki etkisi. Ulusal Kuraklık ve Çölleşme Sempozyumu, 16-18 Haziran 2009, Konya, s. 285-292.
Kayacık, H., 1980. Orman ve Park Ağaçlarının Özel Sistematiği, Gymnospermae (Açık tohumlular). 1. Cilt, Dördüncü baskı, İstanbul.
Neyişçi, T., 1987. Kızılçamın ekolojisi. Öktem, E. (ed.), Kızılçam, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, El Kitabı Dizisi.
Özkan, K., 2003. Beyşehir Gölü Havzası’nın Yetişme Ortamı Özellikleri ve Sınıflandırılması. Doktora Tezi, İÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Sarıbaş, M., Ekici, B., 2004. Kızılçamın (Pinus brutia Ten.) Batı Karadeniz Bölgesi’ndeki doğal yayılışına katkı. ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 6(6): 127-135.
Selik, M., 1963. Kızılçam (Pinus brutia Ten.)’in botanik özellikleri üzerinde araştırmalar ve bunların halepçamı (Pinus halepensis Mill.) vasıfları ile mukayesesi. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları No: 353, Ankara.
Şefik, Y., 1964. Kızılçam (Pinus brutia Ten.) kozalak ve tohumu üzerine araştırmalar. İÜ Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, 14(2): 35-70.
Uzun, A., 1993. İstanbul Adaları kızılçam ormanlarının floristik kompozisyonu. Uluslararası Kızılçam Sempozyumu, 18-23 Ekim 1993, Marmaris-Muğla, Bildiriler Kitabı, s. 42-47
Yaltırık, F., 1993. Dendroloji Ders Kitabı I Gymnospermae (Açık Tohumlular). İkinci baskı, İstanbul.