EHL-İ SÜNNET KELÂMINDA İRÂDE VE MEŞÎET

Kelâm tarihini en fazla meşgul eden problemlerin başında ilâhî irâde ve insanın özgürlüğü sorunu gelmektedir. Nitekim Cebriye ve Kaderiye başta olmak üzere pek çok Kelâm ekolü, Allah Teâlâ’nın mutlak irâdesi karşısında insanın irâdesi, hidâyeti ve dalâleti gibi konular nedeniyle birbirinden ayrışarak belirginleşmiştir. Günümüzde de insanın irâdesi ile ilgili alanda cebri reddetmek adına, Kur’ân’ın bir takım âyetlerinde bağlamına ters düşen yeni i’rab yaklaşımları ileri sürülerek, şahsî sayılabilecek, bütünlüğe aykırı açıklamalar yapılabilmektedir. Çalışmada önemli bir Kelâm düşünürü olduğu kadar diğer İslâmî ilimlerde de kendisini kanıtlamış Fahreddin Râzî (ö.606/1209)’nin konu ile ilgili görüşleri merkeze alınarak, Mâturîdî ve Mu'tezilî Kelâmcıların yaklaşımlarıyla mukayeseli değerlendirmeler yapılmıştır

Anahtar Kelimeler:

Kelâm, İrâde, Meşîet, Cebr, İ’râb

WILLPOWER AND VOLITION IN THE CONTEXT OF AHL AL- SUNNAH KALAM

The subject that people are more interested at the beginning of the history of Kalam is the willpower and volition of God and the question of man's freedom. Indeed, many schools of Kalam particularly in Determinists groups (Necessitarianism)/al-Cabriyya and Mutazila have been formed by depending on subject of God's will, human will, guidance and misguidance. Nowadays, with the freedom of will of God and the human, suggested that syntactic analysis in some verses in the Quran but these are private and contrary to the integrity of semantic context. In this study, Fakhr al-Din Razi (d.606/1209) centralized whom Ash'ari thinker in theology and also proved itself as well as other Islamic sciences and in this, have been made comparative assessments about Maturidite and Mu'tazila’s approaches

Keywords:

Kalam, Willpower, Volition, Necessitarianism, syntax.,

PDF

___

Câhız, Amr b. Bahr Ebû Osman, el-Mesâil ve’l-Cevâbât fi’l-Ma’rife, (Resâilu’l-Kelâmiyye içinde), Mektebetu’l-Hilâl, Beyrut 2002.
Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammad, es-Sıhah Tacü’l-Luga ve Sıhahi’lArabiyye, thk., Ahmed Abdülgafur Attar, Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, Beyrut 1987.
Cürcânî, Ebû'l-Hasan Seyyid Şerif Ali b. Muhammed, Ta’rîfât, Dâru’lKütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1983.
Cüveynî, İmâmü'l-Haremeyn Ebü'l-Meâlî Rüknüddîn, Lümaü'l-Edille fî Kavâ'idi Akâidi Ehli's-Sünne ve'l-Cemaa, thk. Fevkıyye Hüseyin Mahmûd, Âlemü'l-Kütüb, Beyrut 1987.
Ebû Hanîfe, İmam-ı A'zam Nu’mân b. Sâbit b. Zûtâ b. Mâh, el-Fıkhu’lEkber, (Beş Eser İçinde), İfav Yayınları, İstanbul 2013.
Ebû Hilâl el-Askerî, Hasan b. Abdullah b. Sehl, Mu'cemu’l-Furûki’lLuğaviyye, thk., Muhammed İbrahim Selim, Dâru’l-İlm, Kahire ts..
Ebû'l-Bekâ, Eyyub b. Musa el-Hüseyni el-Kefevî, Külliyyât, thk., Muhammed Mısrî, Adnan Derviş, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut 1996.
Farabî, Ebû Nasr, Fusûsu’l-Hikem, thk. Muhammed Hasan Âl-i Yâsîn, Kum ts..
İbn Hazm ez-Zahirî, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd, el-Fasl fi'lMilel ve'l-Ehvâ ve'n-Nihâl, Mektebetu’l-Hancî, Kahire ts..
İbn Manzur, Ebû'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisânu'lArab, Dâru Sâdır, Beyrut ts..
Kâdî Abdulcebbar, Tenzîhu’l-Kur’ân ani’l-Metâin, Dâru’n-Nahdati’lHadîsiyye, Beyrut 2005.
Mahmut Kaya, “Tasavvur”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 2011.
Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed, Kitâbu’t-Tevhîd, thk. Fethullah Huleyf, Dâru’l-Câmiâti’l-Mısriyye, İskenderiye ts..
Mâturîdî, Te’vîlâtü’l-Kur’ân/Te'vilatu Ehli's-Sünne, thk. Mecdi Baslum, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2005.
Ragıb el-İsfehânî, Ebû'l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed, el-Müfredat fî Ğaribi'l-Kur'ân, thk. Muhammed Seyyid Kilânî, Mustafa el-Babî el-Halebî, Kahire 1961
Râzî, Fahreddin, el-Metâlibu'l-Âliyye mine'l-İlmi'l-İlâhî, thk. Ahmed Hicâzî es-Sekkâ, Dâru'l-Kitâbi'l-Arabi, Beyrut 1987.
Râzî, Fahreddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer, Mefâtîhu’l-Gayb/etTefsîru'l-KebÎr, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2000.
Râzî, Fahreddin, İ'tikâdâtu Firaki'l-Müslimîn ve'l-Müşrikîn, thk. Ali Sâmi en-Neşşâr, Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 1982.
Şehristânî, Ebû'l-Feth Taceddin Muhammed b. Abdülkerim, Nihâyetü'lİkdâm fî İlmi'l-Kelâm, thk., Ahmed Ferid el-Mezîdî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1425.
Tehânevî, Muhammed b. A'la b. Ali el-Fârukî el-Hanefî, Mevsuatu Keşşâfi Istılâhâti'l-Fünûn ve'l-Ulûm, ed. Refîk el-Acem; thk. Ali Dahruc ; Arap. çev.ler Corc Zeynati, Abdullah Halidi, Mektebetu Lübnan, Beyrut 1996.
Topaloğlu, Bekir-Çelebi İlyas, Kelam Terimleri Sözlüğü, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM), İstanbul 2010.
Zebîdî, Ebû'l-Feyz Murtaza Muhammed, Tâcu'l-Arûs min Cevâhiri'lKâmûs, Dâru’l-Hidâye, Beyrut ts..