İyonize Radyasyon Uygulamaları İçin Güvenlik ve Korunmaya Yönelik Genel Kavramlar

Bu çalışmada iyonlaştırıcı radyasyonla ilgili bilimsel yapıda ve uluslararası geçerliliği olan iyonlaştırıcı radyasyon uygulamaları için güvenlik ve korunmaya yönelik genel kavramlar sunularak, ülkemizdeki uygulamalarına yönelik bilgiler verilmiştir. Radyasyondan korunma sistemin ana hedefi, radyasyon görevlilerinin, halkın ve çevrenin radyasyonun zararlı etkilerine karşı korunmasıdır. Amacı ise radyasyonun deterministik etkilerini (cilt yanıkları, katarakt, ölüm gibi) önlemek ve stokastik (kanser, genetik etkiler) etkilerin meydana gelme olasılığını en aza indirebilmektir. Radyasyon ışınlamalarına yönelik olarak insan aktiviteleri ve uygulamaları için üç temel gereksinimi esas alan bir korunma sistemi tavsiye edilir. Bu gereksinimler ülke bazında sosyal ve ekonomik faktörleri de içerir. Uygulamanın Doğrulanması (justifikasyon-net fayda), Korunmanın Optimizasyonu (en az doz ile en iyi sonuç) ve Doz Sınırlarının uygulanması, radyasyondan korunma sisteminde yer alan üç temel prensiptir. Bu prensiplere göre radyasyonun zararlı etkilerini telafi edecek şekilde yeterli fayda sağlamayan radyasyona maruz kalmayı gerektiren hiçbir uygulamaya izin verilmemesi, bu kapsamda olacak olan uygulamalarda ise en az doz ile en iyi sonuca ulaşılması ve tıbbi tanı/tedavi haricinde bireylerin ışınlandığı tüm uygulamaların sonucunda alacakları dozların sınırlandırılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Radyasyon, Deterministik etki, Doz limitleri, ICRP, Radyasyondan korunma

The Concepts for Safety and Protection in Applications of Ionizing Radiation

In this study, the concepts for safety and protection in applications of ionizing radiationare presented and the information is given to applications in our country.Radiation irradiation of human activities on interest and the need for applications that are based on three basic requirements is recommended in the system: Justification, Optimization and Dose Limits.According to these principles, no practice involving exposure to radiation should be adopted unless it produces at least sufficient benefit to the exposed individuals or to society to offset the radiation detriment it causes (Justification). In relation to any particular source of radiation within a practice, the dose to any individual from that source should be below an appropriate dose constraint, and all reasonable steps should be taken to adjust the protection so that exposures are as low as reasonably achievable, economic and social factors being taken into account (Optimization). A limit should be applied to the dose received by individual as the result of all the practices (except for medical diagnosis or treatment) to which he or she is exposed (Dose Limits)

Keywords:

Radiation, Deterministic effect, Dose limits, ICRP, Radiation protection,

PDF

___

FoodAndAgricultureOrganizatıon of The United Nations, International NuclearEnergyAgency, PanAmericanHealthOrganization, HealthOrganization, RadiationProtectionandtheSafety RadiationSources. 1996. Safety Series No. 120, IAEA, Vienna. AtomicEnergyAgency, LabourOrganisation, OECD World of
International Commission on RadiologicalProtection, General Workers, 1997. Publication No. 75, PergamonPress, Oxford and New York. of TheRecommendations
Commission on RadiologicalProtection. 2007 ICRP of publication 103. the International International
RadiationUnitsandMeasurements, http://www.icru.org/. Commission on ICRU: The United Nations ScientificCommittee on theEffects of UNSCEAR:http://www.unscear.org/(Erişim 2013). AtomicRadiation, tarihi: Radiation, IAEA/PI/A.75/04-00391. and Environment, 200
ICRP Publication 92: RelativeBiologicalEffectiveness (RBE), andRadiationWeightingFactor ELSEVIER. (Q), (WR), NOV-2003,
FoodAndAgricultureOrganizatıon of The United Nations, International NuclearEnergyAgency, PanAmericanHealthOrganization, HealthOrganization, SafetyStandardsforProtectionagainstIonizingRadiatio nandfortheSafety of RadiationSources, 1996. Safety
Series No. 115, IAEA, Vienna. AtomicEnergyAgency, LabourOrganisation, OECD World Basic International ICRP Publication 60: 1990 Recommendations of the International Commission on RadiologicalProtection,
Oxford, PergamonPress. Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği, Resmi Gazete No:23999, 24.03.2000.
Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu, Resmi Gazete Tarih/ No: 13 Temmuz 1982/ 17753 Kanun No: 26
Radyasyondan korunmaya yönelik eğitimlerin uygulanmasına dair usul ve esaslar, 03 Mayıs 2013, http://www.taek.gov.tr/(Erişim tarihi: 29.11.2013).
Zeyrek, C. T. ve Akbıyık, H., 2012. Lettertothe Editor- Commentary RadiationProtection
ForDiagnosticRadiologyInTurkey, RadiationProtectionDosimetry, 150, 02, 262–265. Türkiye’de Radyasyon Kaynakları, 2011, Teknik Rapor, TAEK, 19.09.2012/3-2.
Gündüz, H., Zeyrek, C. T., Aksu, L., Işak, S., 2004.
Occupationalexposuretoionisingradiation theregion of Anatolia, Turkeyfortheperiod 1995- 19 RadiationProtectionDosimetry, 108, 4, 293- 30 in Zeyrek,
Occupationalexposuretoionisingradiationwiththermo luminescencedosimetrysystem in Turkey, in 2003,
RadiationProtectionDosimetry, 113, 04, 374–380. Semboller DT,R E En Ep HT QR WT α β γ X X ışını radyasyonu Altsimgeler T R n p Proton