Hasan Bülent KANTARCI

Türkiye’de Akaryakıt Üzerinden Alınan Vergilerin OECD VE AB Ülkeleri ile Karşılaştırılması

Bu makalede, akaryakıt ürünleri üzerinden alınan özel tüketim vergisi araştırılmış, OECD ve AB üyesi ülkelerle karşılaştırması yapılarak ekonomik etkileri açıklanmaya çalışılmıştır. Türkiye’de Akaryakıt ürünleri üzerinden Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ve Katma Değer Vergisi (KDV) alınmaktadır. Türkiye’de akaryakıt üzerinden alınan vergilerde, OECD ülkeleri içinde, İsrail, Hollanda, Birleşik Krallık, İtalya, Finlandiya, Yunanistan’ın ardından yedinci yüksek vergi alan ülke konumundadır. 28 AB ülkesi ile karşılaştırıldığında ise kurşunsuz benzin üzerine uygulanan vergi oranları ile litre başına alınan vergi miktarlarına bakıldığında, 28 AB ülkesi ağırlıklı vergi oranı ortalamasının %66,37 olduğu görülmektedir. Türkiye’de ise bu oran %66,59 ile AB ortalamasının çok az miktarda üzerindedi. AB ülkelerinde motorin üzerine uygulanan vergi oranları ile litre başına alınan vergi vergi miktarlarına bakıldığında ise, 28 AB ülkesi ağırlıklı vergi oranı ortalaması %61,47 iken Türkiye’de bu oran %60,61’dir. Sonuç olarak Türkiye’de motorin üzerinden alınan vergi oranının AB ülkeleri vergi oranı ortalamasının altında kaldığı görülmüştür. Türkiye’de mevcut vergi uygulamasının gelir ve kurumlar vergisine oranla yüksek olmasının bazı sektörler üzerinde yük oluşturabileceği ve ekonomik kalkınmayı yavaşlatabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Özel Tüketim Vergisi, Türkiye’de Akaryakıtın Vergilendirilmesi, Katma Değer Vergisi

The Comparison of Fuel Taxes between Turkey, EU and OECD

In this article, the Special Consumption Tax on fuel products was researched and compared with OECD and EU member countries and economic effects were explained. In Turkey, Special Consumption Tax (SCT) and Value Added Tax (VAT) are mainly based on fuel products. When Turkey is compared to the OECD countries, the taxes on fuel products are ranked the 7th highest after Israel, the Netherlands, the United Kingdom, Italy, Finland and Greece. When Turkey is compared with 28 EU countries, the average weighted tax rate for 28 EU countries is 66.37%. In Turkey, this ratio is 66.59%. When we look at EU tax rates on diesel and per liter, EU average tax rate is 61.47%. In Turkey, this rate is 60.61%. From these results we see that the rate of the tax on diesel in Turkey remained below the EU average tax rate. However, the fact that the current tax practice in Turkey is higher than the income and corporate taxation has resulted in a burden on some sectors and a slowdown in economic development.

Keywords:

Special Consumption Tax, Fuel Taxation in Turkey, Value-added Tax,

PDF

___

3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu, Resmi Gazete, Tarih ve Sayısı: 2.11.1984 / 18563,
4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu, Resmi Gazete, Tarih ve Sayısı: 12.6.2002 / 24783,
AKDOĞAN, Abdurrahman (2009), Kamu Maliyesi, Gazi Kitabevi Yayınları, 13. Baskı, Ankara,
BALKAN, Binnur, Süleyman Hilmi KAL, Semih TÜMEN (2015). “Akaryakıt Fiyatlarının Nakliye Maliyetleri Kanalı ile Taze MeyveSebze Fiyatları Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi”, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Ekonomi Notları, 2015-08, 13 Mayıs 2015, 1-10. http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/53aeb712-3944-49d2-b38b-78f9f79e69df/en1508.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE53aeb712-3944-49d2-b38b-78f9f79e69df (Erişim: 26.12.2015),
Canadian Fuels Association (2013). “The Economics of Petroleum Refining”, (December 2013). http://canadianfuels.ca/userfiles/file/Economics%20fundamentals%20of%20Refining%20Dec18-2013-Final%20ENG-1.pdf (Erişim: 28.12.2015),
ÇAPAR, Mustafa (2004). “Özel Tüketim Vergisi ve Türkiye Uygulaması”, Sayıştay Dergisi, Sayı 52, 121-134,
EDİZDOĞAN, Nihat (2008), Kamu Maliyesi, Ekin Yayınları,10. Baskı, Bursa,
EPDK (2011). Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Petrol Piyasası Sektör Raporu, http://www3.epdk.org.tr//documents/petrol/rapor_yayin/Ppd_Rapor_Yayin_Sektor_Raporu_2011.pdf,
EPDK (2012). Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Petrol Piyasası Sektör Raporu, http://www3.epdk.org.tr//documents/petrol/rapor_yayin/Ppd_Rapor_Yayin_Sektor_Raporu_2012.pdf,
EPDK (2013). Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Petrol Piyasası Sektör Raporu, http://www3.epdk.org.tr//documents/petrol/rapor_yayin/2013_Petrol_Piyasasi_Sektor_Raporu.pdf,
EPDK (2014). Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Petrol Piyasası Sektör Raporu, http://www3.epdk.org.tr//documents/petrol/rapor_yayin/PPD_RaporYayin20141.pdf,
EPDK (2015a). Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Petrol Piyasası Sektör Raporu 2014, http://www3.epdk.org.tr//documents/petrol/rapor_yayin/PPD_RaporYayin20141.pdf,
EPDK (2015b). 2015 Yılı Ekim Ayı Petrol ve LPG Piyasası Fiyatlandırma Raporu, http://www3.epdk.org.tr/index.php/petrol-piyasas/yayinlar-raporlar?id=1546,
Gelir İdaresi Başkanlığı (2014). Vergi İstatistikleri, Bütçe Gelirleri,”Tablo 19: Merkezi Yönetim Gelirleri (2006-2014)”, http://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_upload/VI/GBG1.htm (Erişim: 28.12.2015),
Gelir İdaresi Başkanlığı (2015). Özel Tüketim Vergisi Tutarları ve Oranları, http://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/mevzuatek/otv_oranlari_tum/ozeltuketimoranlari-OpenPage.htm (Erişim: 28.12.2015),
GOEL, Rajeev K., & Nelson, Michael. A. (1999). “The political economy of motor-fuel taxation”. The Energy Journal, Volume 20, Number 1, 43-59,
GRAHAM, D. J., & GLAISTER, S.. (2002). The Demand for Automobile Fuel: A Survey of Elasticities. Journal of Transport Economics and Policy, 36(1), 1–25. Retrieved from http://www.jstor.org/stable/20053890,
HARDING, Michellle (2014). Taxing Energy Use: A Graphical Analysis of OECD Energy Use & Taxation http://www.lse.ac.uk/GranthamInstitute/wp-content/uploads/2014/04/Harding-Taxing-Energy-Use-Grantham-March-2014.pdf,
KÜSMENOĞLU, İlham (2010). Cumhuriyet Dönemi Vergi Tarihi, Oluş Yayıncılık, Ankara,
OECD (2014a). “Taxation of premium unleaded (94-96 RON) gasoline (per litre), 2013” Consumption Tax Trends 2014, http://www.oecd.org/tax/tax-policy/tax-database.htm#D_TaxesConsumption (Erişim 03.12.2015),
OECD (2014b). “Taxation of automotive diesel (per litre), 2013” Consumption Tax Trends 2014, http://www.oecd.org/tax/tax-policy/tax-database.htm#D_TaxesConsumption (Erişim 03.12.2015),
OECD (2015), Taxing Energy Use 2015: OECD and Selected Partner Economies, OECD Publishing, Paris. http://dx.doi.org/10.1787/9789264232334-en,
PETDER Sektör Raporları, http://www.petder.org.tr/yayinlar/petder-sektor-raporlari/,
PIKETTY, Thomas, (2015), Yirmibirinci Yüzyılda Kapital, Çev. Hande KOÇAK, 2. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul,
STERNER, T., C. DAHL ve M. FRANZEN (1992). “Gasoline Tax Policy: Carbon Emissions and the Global Environment”, Journal of Transport Economics and Policy, 26, 109-119,
STERNER, Thomas. (2007). Gasoline taxes a useful instrument for climate policy.Energy Policy, 35(6), 3194-3202,
TAYLAR, Yıldırım, (2010), “Vergi Teorisi Açısından Özel Tüketim Vergileri ve Türk Özel Tüketim Vergisi Uygulaması”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 12, Özel Sayı (Prof. Dr. Burhan CEYHAN’a Armağan), 435-467,
TÜİK (2015). Türkiye İstatistik Kurumu Yurtiçi Üretici Fiyatları Endeksi (2003=100), http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=1645 (Erişim: 28.12.2015),
TÜRK, İsmail (2008). Kamu Maliyesi, Turhan Kitabevi, 7. Basım, Ankara,