Korkunun Yatırım Kararları Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi ve Psikolojik Faktörler ile Yorumlanması: Türkiye Üzerine Bir Araştırma

Bu çalışmada korkunun yatırım araçları üzerindeki etkisi davranışsal finans kapsamında incelenmiştir. Korku göstergesi olarak Türkiye Finansal Korku Endeksi hesaplanmıştır. Daha sonra yatırım araçları ile ilişkisi Zivot-Andrews (1992) Birim Kök Testi, Gregory Hansen (1996) Eşbütünleşme Testi, Toda-Yamamoto (1995) Nedensellik Analizi ile incelenmiştir. Analizler sonucunda Türkiye’de korku ve yatırım araçları arasında ilişki olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Duygusal ve bilişsel faktörler yatırım araç tercihlerinde etkili olmuştur. Duygusal faktörlerden kayıptan kaçınma, pişmanlıktan kaçınma ve statüko eğilimi yanlılıklarının etkisi görülmüştür. Bilişsel faktörlerden ise belirsizlikten kaçınma, sürü davranışı ve tutuculuk yanlılığı faktörlerinin etkisinin ortaya çık olduğu yorumu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Davranışsal Finans, Yatırımcı Psikolojisi, Yatırım Kararı, Korku, Korku Endeksi

Examining the Effect of Fear on Investment Decisions and Interpreting It with Psychological Factors: A Research on Türkiye

In this study, the effect of fear on investment instruments was examined within the scope of behavioural finance. Türkiye’s Financial Fear Index was calculated as an indicator of fear. Then, its relationship with investment instruments was examined by Zivot-Andrews’s (1992) Unit Root Test, Gregory Hansen’s (1996) Cointegration Test, and Toda-Yamamoto’s (1995) Causality Analysis. As a result of the analysis, it was found that there is a relationship between fear and investment instruments in Türkiye. Emotional and cognitive factors were effective in investment vehicle preferences. The effects of loss aversion, regret avoidance and status quo tendency biases were observed among emotional factors. Among the cognitive factors, it was interpreted that the effect of uncertainty avoidance, herd behaviour and conservatism factors emerged.

Keywords:

Behavioural Finance, Investor Psychology, Investment Decision, Fear, Fear Index,

PDF

___

Akkaya, M. (2014), “Beklenti ve Güven Anketlerinin Finansal Piyasalara etkisi: BIST100 Üzerine Bir Uygulama”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı.
Aktaş, F.R. (2012), “Davranışsal Finans ve Yatırımcı Psikolojisi İMKB Üzerine Ampirik Bir Analiz”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı.
Aren, S. & A.O. Akgüneş (2018), “Dört Temel Duygunun Bireylerde Risk Alma Davranışı Üzerindeki Etkisi”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(3), 362-378.
Aslan, R. (2016), “Bireysel Yatırımcıları Finansal Yatırıma Yönlendiren Faktörlerin Davranışsal Finans Açısından Araştırılması: Şanlıurfa İline Bağlı Viranşehir İlçesi Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Yönetimi Anabilim Dalı.
Ateş, A. (2007), “Finansal Yatırımların Davranışsal Finans Açısından Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma”, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı.
Aydın, G.K. (2015), “Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde CDS Primleri ile Borsa Kapanış Endeksleri Arasındaki Etkileşimin İncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Baddeley, M. et al. (2010), “Impacts of Personality on Herding in Financial Decision-Making”, Cambridge Working Papers in Economics from Faculty of Economics, 1-35.
Baker, H.K. & V. Ricciardi (2014), “How Biases Affect Investor Behaviour”, The European Financial Review, (February-March), 7-10.
Bayar, Y. (2012), “Davranışsal Finans Perspektifinden Küresel Finansal Krizin Yatırımcı Davranışlarına Etkisi”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Bayrak, O.K. (2012), “Davranışsal Finans”, TSPAKB, 120, 6-17.
BDDK Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (2022), “Aylık Bankacılık Sektörü Verileri”, Aylık Bülten, , 22.01.2022.
Bernstein, W. (2005), Yatırımın Dört Temel Taşı, Scala Yayıncılık, İstanbul.
Büberkökü, Ö. (2020), “Gelişen Ülkelerin Kredi Temerrüt Swapları (CDS Primleri) Arasındaki Dinamik Korelasyon İlişkisinin Analizi”, içinde: İktisadi ve İdari Bilimlerde Teori ve Araştırmalar (441-460), Ankara: Gece Akademi Yayınevi.
Cao, H.H. et al. (2011), “Fear of The Unknown: Familiarity and Economic Decisions”, Review of Finance, 15, 173-206.
CBOE (2019), “VIX”, CBOE Proprietary Information, 3-17.
Coget, J.F. et al. (2011), “Anger and Fear in Decision-Making: The Case of Film Directors on Set”, European Management Journal, 29, 476-490.
Çitilci, T. (2014), Para & Psikoloji, Beta Yayıncılık, İstanbul.
Daniel, K. et al. (2002), “Investor Psychology in Capital Markets: Evidence and Policy Implications”, Journal of Monetary Economics, 49(1), 139-209.
De Bondt, W.F. et al. (2008), “Behavioral finance: Quo vadis?”, Journal of Applied Finance, 2008(2), 1-15.
Demirbaş, M. (2000), “Türkiye’de Faiz Oranlarının Yatırımlar Üzerindeki Etkisi (1980-1997 Dönemi Örneği)”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 81-92.
Doğukanlı, H. & B. Ergün (2011), “İMKB’ de Sürü Davranışı: Yatay Kesit Değişkenlik Temelinde Bir Araştırma”, İşletme Fakültesi Dergisi, 12(2), 227-242.
Ede, M. (2007), “Davranışsal Finans ve Bireysel Yatırımcı Davranışları Üzerine Ampirik Bir Uygulama”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, Sermaye Piyasası ve Borsa Anabilim Dalı.
Epley, N. & T. Gilovich (2006), “The Anchoring-and-Adjustment Heuristic”, Psychological Science, 14(4), 311-318.
Fieger, J. (2017), Behavioral Finance and Its Impact on Investing, Liberty University, ABD.
Fuller, R.J. (1998), “Behavioral Finance and the Sources of Alpha”, Journal of Pension Plan Investing, (3), 291-293.
Gazel, S. (2016), Davranışsal Finans Psikolojik Eşik ve Önyargılar, Detay Yayıncılık, Ankara.
Giray, A. (2012), “Information in the Financial News: Effect of Market Commentary On Stock Market Performance”, Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Gregory, A.W. & B.E. Hansen (1996), “Residual-Based Tests for Cointegration in Models With Regime Shifts”, Journal of Econometrics, 70, 99-126.
Hamm, A.O. & A.I. Weike (2005), “The Neuropsychology of Fear Learning and Fear Regulation”, International Journal of Psychophysiology, 57, 5-14.
Hanson, J.D. & D.A. Kysar (1999), “Taking Behavioralism Seriously: The Problem of Market Manipulation”, NYUL Rev., 74, 630.
Hayta, A.B. (2014), “Bireysel Yatırımcıların Finansal Risk Algısına Etki Eden Psikolojik Önyargılar”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 183(183), 329-352.
Hemmings, J. et al. (2019), Psikoloji Nasıl Çalışır?, (Çev. A. Yılmaz), Alfa Yayınları, İstanbul.
Hens, T. & A. Meier (2015), Behavioral Finance: The Psychology of Investing, Credit Suisse, Private Banking of North America.
Hirshleifer, D. (2001), “Investor Psychology and Asset Pricing”, The Journal of Finance, 5(4), 1533-1597.
Hoffman, A. et al. (2011), “Individual Investors and the Financial Crisis: How Perceptions Change, Drive Behaviour, and Impact Performance”, Netspaper Discussion Papers, 1-52.
Izquierdo, I. et al. (2016), “Fear Memory”, Physiol Rev., (96), 695-750.
İSBANK (2021), Dünya ve Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler, , 10.05.2021.
İSBANK (2022), Dünya ve Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler, , 17.03.2022.
Jureviciene, D. & K. Jermakova (2012), “The Impact of Individuals’ Financial Behaviour on Investment Decisions”, Electronic International Interdisciplinary Conference, 3, 242-250.
Kahneman, D. & M.W. Riepe (2007), “Aspects of Investor Psychology Beliefs, Preferences, and Biases Investment Advisors Should Know About”, Journal of Portfolio Management, 24(4), 52-65.
Kahneman, D. (2019), Hızlı ve Yavaş Düşünme, (Çev. F. Deniztekin & O.Ç. Deniztekin), Varlık Yayınları, İstanbul.
Kılcı, E.N. (2017), “CDS Primleri ile Bir Ülkenin Ekonomik ve Finansal Değişkenleri Arasındaki Nedensellik İlişkisinin Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği”, Global Journal of Economics and Business Studies, 6(12), 145-154.
Kress, L. & T. Aue (2017), “The Link Between Optimism Bias and Attention Bias: A Neurocognitive Perspective”, Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 80, 688-702.
Kübilay, B. & A. Bayrakdaroğlu (2017), Finansta Psikososyal Boyut, Detay Yayıncılık, Ankara.
Lee, C.J. & E.B. Andrade (2011), “Fear, Social Projection, and Financial Decision Making”, Journal of Marketing Research, 48, 121-129.
Lerner, J.S. & D. Keltner (2001), “Fear, Anger, and Risk”, Journal of Personality and Social Psychlogy, 81(1), 146-159.
McGuckian, F. (2013), “Behavioural Finance and Financial Markets: Mico, Macro, and Corporate”, PhD Dissertation, Universita Politecnica Delle Marche, Facolta Di Economia.
Nofsinger, J.R. (2014), Yatırım Psikolojisi, (Çev. S. Gazel), Nobel Yayıncılık, Ankara.
Özçelik, H. (2018), “Bireysel Yatırımcıların Finansal Yatırım Tercihlerinin Davranışsal Finans Açısından Değerlendirilmesi: İstanbul İli Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Özpınar, Ö. vd. (2018), “Kredi Temerrüt Takası (CDS) ve Kur-Faiz İlişkisi: Türkiye Örneği”, Bankacılık ve Sermaye Piyasası Araştırmaları Dergisi, 2(4), 31-45.
Pompian, M. (2016), Risk Profiling Through a Behavioral Finance Lens, CFA Institute Research Foundation.
Pompian, M.M. (2006), Behavioral Finance and Wealth Management (How to Build Optimal Portfolio That Account for Investor Biases), John Wiley & Sons, New Jersey, Canada.
Prechter, R.R. (2001), “The Practitioner’s Perspective”, The Journal of Psychology and Financial Markets, 2(3), 120-125.
Pring, M.J. (2015), Investment Psychology Explained, John Wiley& Sons, Inc.
Rabin, M. (1998), “Psychology and Economics”, Journal of Economic Literature, 36(1), 11-46.
Reyes, M.L. (2018), “Social Mobility Attributions in East Asian and Pacific Cultures: Power Distance and Individualism as Moderators of Self-Attribution Bias”, Journal of Pacific Rim Psychology, 12(9), 1-14.
Ricciardi, V. & H.K. Simon (2000), “What is Behavioral Finance?”, Business, Education and Technology Journal, 2(2), 1-9.
Richard, R. et al. (1996), “Anticipated Regret and Time Perspective: Changing Sexual Risk-taking Behavior”, Journal of Behavioral Decision Making, 9, 185-199.
Rook, L. (2006), “An Economic Psychological Approach to Herd Behavior”, Journal of Economic Issues, XL(1), 75-95.
Sefil, S. & H.K. Çilingiroğlu (2011), “Davranışsal Finansın Temelleri: Karar Vermenin Bilişsel ve Duygusal Eğilimler”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(19), 247-268.
Shen, J. (2016), “Two Essays on Investor Emotions and Their Effects in Financial Markets”, PhD Dissertation, Old Dominion University, Virginia.
Şenol, Z. (2021), “Kredi Temerrüt Takasları ve Kredi Derecelendirme”, içinde: Güncel Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Araştırmaları (49-90), Livre de Lyon.
Toda, H.Y. & T. Yamamoto (1995), “Statistical Inference in Vector Autoregressions with Possibly İntegrated Processes”, Journal of Econometrics, 66(1-2), 225-250.
Tosun, N. (2021), “Finansal Yatırım Kararlarına Yatırımcı Duyarlılığının Etkisi: Türkiye Üzerine Bir Araştırma”, Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı.
TÜİK (2022), Konut Satış İstatistikleri-Aylık Toplam Satışlar, , 22.01.2022.
Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (2022), Sermaye Piyasası Özet Verileri (2011-), , 22.01.2022.
Une, M.Y. & M.S. Portugal (2005), “Can Fear Beat Hope? A Story of GARCH-in Mean-Level Effects For Emerging Market Country Risks”, Texto Para Discussao.
Uyar, U. vd. (2016), “Gösterge Faiz Oranı Dalgalanmaları ve BIST Endeksleri Arasındaki İlişkinin Eşanlı Kantil Regresyon ile Analizi”, Ege Akademik Bakış, 16(4), 587-598.
Valsová, D. (2016), “Behavioral Finance and Its Practical Implications for Investment Professionals”, PhD Dissertation, State University of New York.
Verma, N. (2016), “Impact of Behavioral Biases in Investment Decision and Strategies”, Journal of Management Research and Analysis, 3(1), 28-30.
Yıldırım, H. (2017), “Bazı Davranışsal Finans Modellerinin Bireysel Yatırımcıların Getirilerilerine Etkisi: Borsa İstanbul Örneği”, Doktora Tezi, Haliç Üniversitesi, İşletme Anabilim Dalı.
Yılmaz, N.K. (2019), “Bireysel Finansal Yatırım Alternatiflerine Karar Vermelerinde Korkunun Rolü”, XI. IBANESS Kongreler Serisi, Tekirdağ.
Zivot, E. & D.W.K. Andrews (1992), “Further Evidence on the Great Crash, the OilPrice Shock, and the Unit-Root Hypothesis”, Journal of Business & Economic Statistics, 10(3), 251-270.
…………… (2021), Gösterge Faiz Nedir Nasıl Belirlenir Neden Yükselir?, , 05.05.2021.
…………… (2022), Gönüllü BES’te Sisteme Giren Sözleşme Adetleri, , 22.01.2022.