Salgını Hatırlamak: Veba Üzerine Tarihsel ve Sosyolojik Bir Analiz

Bulaşıcı hastalıklar, etkisi ve sonuçları bakımından salgına dönüştükleri dönemlerde insanlık tarihi için derin izler bırakmıştır. Bu hastalıklardan biri de şüphesiz veba olmuştur. Bu hastalığının tarih sahnesindeki serüveni eski dönemlere kadar dayanmaktadır. Milattan önce ve sonra olmak üzere veba hastalığından bahsedilmekte olup, dünya coğrafyasında Justinyen vebası, Kara veba ve Bombay vebası olmak üzere üç büyük veba salgını yaşanmıştır. Bu salgınlar insanları yalnızca fiziksel anlamda tahribata uğratmakla kalmamış, sosyolojik ve psikolojik anlamda derin izlerin oluşmasına zemin hazırlamıştır. Bu sebeple, söz konusu çalışmada vebanın tarihsel ve sosyolojik analizi yapılması hedeflenmiştir. Böylece bir taraftan, bahse konu veba salgını hakkında tarihsel süreç ayrıntılarıyla incelenecekken, diğer taraftan bu süreçler üzerinden vebanın demografik, sosyal, kültürel, dini, ekonomik ve toplumsal yaşamda meydana getirdiği değişim ve dönüşümler sosyoloji perspektifiyle sistematik olarak ortaya koyulacaktır. Bu hassasiyetle ulusal ve uluslararası anlamda veba konusunda öne çıkan kitaplar, makaleler, dergiler ve benzeri kaynaklar incelenerek birincil kaynaklar üzerinden literatür taraması yapılmıştır. Bu çalışma, tarihsel süreç yanında sosyoloji perspektifiyle veba salgınının toplumsal görünümünü incelemesi bakımından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Bulaşıcı Hastalık, Veba, Salgın

PDF

___

Akyıl, G. (2021). Antik Yunan ve Roma'da Veba Salgını. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstirüsü, Tarih Anabilim Dalı. Ankara.
Ayar, M., & Kılıç, Y. (2017). Osmanlı'da Veba'nın Sona Erişine Dair Bir Değerlendirme. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 17(2), 163-181.
Crawford, D. H. (2019). Ölümcül Yakınlıklar & Mikroplar Tarihimizi Nasıl Şekillendirdi? (G. Koca, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
Erdoğan, M. (2017). 18. Yüzyılın Sonu 19. Yüzyılın Başlarında Osmanlı Devleti’nde Veba Yılları (İzmir Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı. Eskişehir.
Genç, Ö. (2011). Kara Ölüm: 1348 Veba Salgını Ve Ortaçağ Avrupa’sına Etkileri. Tarih Okulu Dergisi, 2011(X).
İnalcık, H. (2010). Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
İstek, E. (2017). Avrupa'da Veba Salgını ve Salgında Din Faktörü (Viyana Örneği). Tarih Araştırmaları Dergisi, 36(62), 173-204.
Karabörk, Ş. (tarih yok). Veba. Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği.
Karaimamoğlu, T. &. (2020). Veba ile Başlayan Değişim: Kara Ölüm’den Sonra Büyük Britanya’da Değişen Gündelik Yaşam. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi(44), 509-526.
Karaoğlu, Ö. (2020). Salgınların İktisat Tarihi. D. Demirbaş, V. Bozkurt, & S. Yorgun içinde, Covid-19 Pandemisinin Ekonomik, Toplumsal ve Siyasal Etkileri. İstanbul Üniversitesi Yayınevi.
Kılıç, O. (2004). Eskiçağdan Yakınçağa Genel Hatlarıyla Dünyada ve Osmanlı Devleti’nde Salgın Hastalıklar. Elazığ: Orta-Doğu Araştırmaları Merkezi Yayınları.
Kömürcü, A. (2019). Hitit Krallığında Veba Salgını ve Etkileri (M.Ö. II. Binyılın İlk Yarısı). Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı. Afyon.
Lowry, H. (2004). Pushing the Stone Uphill: The İmpact of Bubonic Plague on Ottoman Urban Society in the Fifteenth and Sixteenth Centuries. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 23(23), 93-132.
Martin, S. (2011). Kara Ölüm: Ortaçağ'da Veba. (C. Atay, Çev.) İstanbul: Kalkedon Yayınları.
Menteşe, G. L. (2020). Kara Vebanın Batı ve Doğu Toplumlarına Etkisi. Akdeniz Havzası ve Afrika Medeniyetleri Dergisi, 2(1), 78-87.
Nikiforuk, A. (2018). Mahşerin Dördüncü Atlısı: Salgın ve Bulaşıcı Hastalıklar Tarihi (9 b.). (S. Erkanlı, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
Özden, K., & Özmat, M. (2014). Salgın ve Kent: 1347 Veba Salgınının Avrupa’da Sosyal, Politik ve Ekonomik Sonuçları. İDEALKENT, 5(12), 60-87.
Panzac, D. (1997). Osmanlı İmparatorluğu’nda Veba: 1700-1850. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Sherman, I. W. (2020). Dünyamızı Değiştiren On İki Hastalık. (M. A. Küçüker, & E. Tümbay, Çev.) Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Snowden, F. M. (2019). Epidemics and Society: From the Black Death to the Present. Yale University Press.
Turna, N. (2011). İstanbul’un Veba İle İmtihanı: 1811- 1812 Veba Salgını Bağlamında Toplum Ve Ekonomi. Studies of The Ottoman Domain (Osmanlı Hakimiyet Sahası Çalışmaları), 1(1), 1-36.
Türk Dil Kurumu. (2022). Veba. Türk Dil Kurumu.
Varlık, N. (2011). Taun. TDV İslam Ansiklopedisi (s. 175-177). içinde TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
Varlık, N. (2015). İstanbul’da Veba Salgınları. C. Yılmaz içinde, Antik Çağ’dan 21.Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi (s. 146-151). İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Varlık, N. (2017). Akdeniz Dünyasında ve Osmanlılarda Veba (1347-1600). (H. Yalın, Çev.) İstanbul: Kitap Yayınevi.
Varlık, N. (2018). Osmanlılarda Veba Salgınları. Toplumsal Tarih(296), 30-36.
Yıldırım, N. (2010). Salgın Afetlerinde İstanbul. S. Öztürk içinde, Afetlerin Gölgesinde İstanbuL (s. 109-184). İstanbul: Kültür AŞ Yayınları.
Yıldız, F. (2014). 19.yy’da Anadolu’da Salgın Hastalıklar ve Salgın Hastalıklarla Mücadele Yöntemleri. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Tarih Anabilim Dalı. Denizli.