İNSAN HAKLARININ YATAY ETKİSİ VE DEVLETİN SORUMLULUĞU

İnsan hakları, devlet-birey ilişkileri yanında bireylerin kendi aralarındaki ilişkilerde de geçerli olan ve uyulması zorunlu bulunan kurallardır. İnsan hakları kurallarının, bireyler arasındaki ilişkilerde de geçerli olması „yatay etki‟ olarak ifade edilirken, bu süreçte gerçekleşen ihlaller de „yatay ihlal‟ler olarak adlandırılmaktadırlar. 1980‟li yıllardan bu yana oluşan yeni yaklaşımda; insan hakları sorununun, dikey etki çerçevesindeki ilişkilerle sınırlı tutulmaksızın yatay etki ve ilişkileri de dikkate alan bir bakış açısıyla ele alınması söz konusudur. Bu durum, devletin sorumluluk alanını genişleten bir gelişmeye karşılık gelmektedir. Yatay ihlallerden dolayı devletin sorumluluğu, insan haklarını koruma görevinden doğmaktadır. Önleyici ve düzeltici nitelikteki birtakım tedbirlerin alınmaması, devletin koruma görevini yerine getirmediği anlamına gelmekte ve bu tür ihlallerden dolayı sorumluluğuna yol açmaktadır.

THE HORIZONTAL EFFECT OF HUMAN RIGHTS AND STATE RESPONSIBILITY

Human Rights are the effective rules that compulsorily should be obeyed at relationship between individual and state and also at relationship between individuals. While the effectiveness of human rights among relationship between individuals is defined as „horizontal effect‟ the violations that happens during this process is named as „horizontal violations‟ . It is the main subject to assess the human rights not only within the vertical relations but also taking into account the horizontal effects and relations as a result of this new approach that is shaping since 1980s. This situation is expanding the area of state responsibility. The state responsibility of horizontal violations is coming from state responsibility to protect human rights. Not taking preventive and corrective measures means that state has not fulfilled its protective duty therefore it leds to its liability for such violations.

PDF

___

ACAR, Feride, „Birleşmiş Milletler‟de ve Avrupa Konseyi‟nde Kadınların İnsanHakları‟, http://www.tukd. org.tr/dosya/ferideacarkonusmametni.doc., B. T. 10.08.2013.
AKANDJI-KOMBE, J. F., Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Pozitif Yükümlülükler, Çeviren: Özgür Heval Çinar ve Abdulcelil Kaya, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Ek Protokollerinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz Kitap, Avrupa Konseyi, İnsan Hakları El Kitapları, No: 7, Belçika 2008.
AKIN, İlhan, Kamu hukuku, Beta Yayınları, 6. Baskı, İstanbul 1990.
ALEXY, Robert, A Theory of Constitutional Rights, Oxford University Press, New York, 2010.
AYDIN, Nizamettin, „Hasta Haklarının Hukukî Boyutu ve Korunma Yolları‟, http://www.ism.gov.tr /hastahaklari /haberler /hh _ hukukîboyutu/index.htm, B. T. 02.09.2013.
BARNETT, Hilaire, Understanding Public Law, Routledge, Oxon 2010.
BOYAR, Oya, „Devletin Pozitif Yükümlülükleri ve Dolaylı Yatay Etki‟, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa (Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme), Editör: Sibel İnceoğlu, (Yüksek Yargı Kurumlarının Avrupa Standartları Bakımından Rollerinin Güçlendirilmesi Ortak Projesi), Avrupa Konseyi, 2013.
BULUT, Nihat, Eski Yunandan Aydınlanmaya İnsan Onuru Kavramının GeliĢimine Genel Bir Bakış, EÜHFD, c. XII, sy.3-4, 2008.
CAREY, Sabine C./GIBNEY, Mark/POE, Steven C., The Politics of Human Rights- The Quest for Dignity, Cambridge University Press, New York 2010.
CENGİZ, Serkan vd. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Ceza Yargılaması Kurum ve Kavramları, Şen Matbaa Ankara 2008.
ÇAĞLAR, Selda, Uluslararası Hukuk ve Türk Hukuk Sisteminde Engellilerin Eğitim Hakkı ve Devlet Yükümlülükleri, Beta Yayınları, İstanbul 2009.
DILLER, Janelle M., Securing Dignity and Freedom thorough Human Rights Article 22 of the Universal Declaration of Human Rights, Martinus Nijhoff Publishers, Netherlands 2012.
DOĞRU, Osman, „Devletin Sorumluluğu: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi‟nde Pozitif Yükümlülükler‟, Danıştay 2007 Yılı İdari Yargı Sempozyum, 11 Mayıs 2007, http://www.danistay.gov.tr/index.html, B.T. 22.07. 2013.
DONNELLY, Jack, Teoride ve Uygulamada Evrensel İnsan Hakları, Çev. Mustafa Erdoğan-Levent Korkut, Yetkin Yayınları, Ankara 1995.
DURUL, Ferzan, Küreselleşme ve İnsan Hakları, Toroslu Kitaplığı, İstanbul 2008.
ENGLE, Eric, „Third Party Effect of Fundamental Rights (Drittwirkung)‟, European Law/Europarecht, Vol. 5, No. 2, 2009.
ERDOĞAN, Mustafa, İnsan hakları Teorisi ve Hukuku, Genişletilmiş 2. Baskı, Orion Kitabevi, Ankara 2011.
ERDOĞAN, Mustafa, Anayasa ve Özgürlük, Yetkin Yayınları, Ankara 2002.
ERDOĞAN TOSUN, Gülgün, „İnsan Hakları ve Medya‟, İnsan Hakları Haberciliği, Hazırlayan: Sevda Alankuş, IPS İletişim Vakfı Yayınları, İstanbul 2007.
EREN, Abdurrahman, Türkiye‟de İnsan Haklarının Korunması Uluslararası Koruma Mekanizmaları ve Ulusal İnsan Hakları Kurumlarının Rolü, Turhan Kitabevi, Ankara 2007.
FREEMAN, Michael, İnsan Hakları Disiplinlerarası Yaklaşım, Çev. A. Erkan Koca-Asena Topçubaşı, Birleşik Yayınları, Ankara 2008.
FREEMAN, Michael, „The Value and Values of Children‟s Rights‟, The Human Rights of Children: From Visions to Implementation, Edited by Antonella Invernizzi-Jane Williams, Ashgate Publishing, Farnham Surrey UK 2011.
GEMALMAZ, Mehmet Semih, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş, Genişletilmiş ve Güncelleştirilmiş 4. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul 2003.
GEMALMAZ, Mehmet Semih, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş, 5. Baskı, Legal Yayıncılık, İstanbul 2005. (İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş- 5. Baskı)
GRIFFIN, James, On Human Rights, Oxford University Press, New York 2008.
GÜL, İdil IĢıl/KARAN, UlaĢ, Ayrımcılık Yasağı Eğitim Rehberi, Editörler: Gökçeçiçek Ayata-Burcu Yeşiladalı, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2011.
GÜMÜŞ, A. Tarık, Türk Anayasası‟nda Kişinin Maddi ve Manevi Varlığını Koruma ve Geliştirme Hakkı, Eğitim Akademi Yayınları, Konya 2010.
HAMARBERG, Thomas, Avrupa‟da İnsan Hakları, Çev. Ayşen Ekmekçi, İletişim Yayınları, İstanbul 2012.
HÜNER, Mehmet Fatih, Demokrasinin İşleyişinde Yargının Meşruiyeti ve Rolü, Adalet Yayınevi, Ankara 2012.
İLKİZ, Fikret/GÜNAYDIN, Barış, „Kişilik Hakları-Medya Etik ve Yargı Kararları‟, Küresel İletişim Dergisi, sy. 2, Güz 2006.
KABOĞLU, İbrahim Ö., Özgürlükler Hukuku İnsan Haklarının Hukuksal Yapısı, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 6. Baskı, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara 2002.
KALABALIK, Halil, İnsan Hakları Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2013.
KARA, Bülent, Sosyal Haklar ve Özel Olarak Korunması Gereken Kişiler, Basılmamış Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta 2008.
KARAN, Ulaş, „Nefret Suçlarından Ne Anlıyoruz?‟ Nefret Suçları ve Nefret Söylemi, Editörler: Ayşe Çavdar-Aylin B. Yıldırım, Uluslararası Hrant Dink Vakfı Yayınları, İstanbul 2010.
KIVILCIM, Zeynep, „İnsan Hakları ve KarĢı Hegemonya‟, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, c. XIII, sy.1-2, y. 2009.
KNOX, John H., „Horizontal Human Rights Law‟, The American Journal of International Law, Vol. 102, no.1, 2008.
KUÇURADİ, İoanna, Laiklik ve İnsan Hakları, TBB Dergisi, sy. 52, 2004.
KUÇURADİ, İoanna, „İnsan Hakları: Kavramlar ve Çeşitleri‟, www. ankaraba- rosu.org.tr/.../01.04. 2005, B.T. 10. 09. 2012.
MCINTYRE, Peter, „İnsan Hakları Gazeteciliği‟, İnsan Hakları Haberciliği, Hazırlayan: Sevda Alankuş, IPS İletişim Vakfı Yayınları, İstanbul 2007.
PIMENTEL, David, „Yargının Yönetişimi: Anayasal Yapının Bir Ürünü Olarak Yargının Bağımsızlığı ve Hesap Verebilirliği‟, Çev. Başak Kocadost-Fırat Genç-Alpay Baykal, Uluslararası Anayasa Kongresi 11-14 Mayıs, Metinler Kitabı 2, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2012.
POROY, Mehmet Akif, „Yatay İlişkilerde Pozitif Sorumluluk İnsan Haklarının Yatay İlişkilerde Geçerliliği‟, İstanbul Barosu Dergisi, c. 80, sayı.3, yıl. 2006.
REILLY, Niamh, Women‟s Human Rights, Polity Press, Cambridge UK 2009.
RITZER, George, Globalization The Essentials, John Wiley & Sons, West Sussex UK 2011.
SANCAR, Mithat, „Devlet Aklı‟ Kıskacında Hukuk Devleti, İletişim Yayınları, İstanbul 2000.
SEVER, Çiğdem, „Kadına Karşı Ev İçi Şiddette Devletin Sorumluluğu ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Opuz v. Türkiye Kararı‟, Atılım Sosyal Bilimler Dergisi, c. 1, sy.2, 2012.
SPAGNOLI, Filip, „What Are Human Rights ? (21): Dimensions of Human Rights‟, http:/ /filipspagnoli. wordpress.com/ 2009/10/16/dimensions-of-human-rights/ B.T. 10.06.2012.
SUNAY, Reyhan, TartıĢılan Egemenlik, Yetkin Yayınları, Ankara 2007.
ŞAHİN, Yeşim Edis, „Küreselleşme,Yoksullaşma ve İnsan Hakları‟, Türkiye‟de İnsan Hakları, Yay. Haz. Oya Çitçi, TODAİE, Ankara 2000.
ŞİMŞEK, Suat, „Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarına Göre Mülkiyet Hakkının Korunması Açısından Devletlerin Pozitif Yükümlülükleri‟, Sayıştay Dergisi, sy. 84, Ocak-Mart 2012.
ŞİRİN, Tolga, Türkiye‟de Anayasa Şikâyeti (Bireysel Başvuru), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2013.
TANRIVER, Süha, „Hukuk Yargısı (Medeni Yargı) Bağlamında Adil Yargılanma Hakkı‟, TBB Dergisi, sy.53, 2004.
TÜRMEN, Rıza, „Polisin Orantısız Güç Kullanımı Büyük Sorun‟, Milliyet, 10.12.2007.
UYGUN, Oktay, „KüreselleĢme ve DeğiĢen Egemenlik Anlayışının Sosyal Haklara Etkisi‟, Kamu Hukuku İncelemeleri, Oktay Uygun, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2011.
UYGUN, Oktay, „Çağımızın İnsan Onuruna Yönelttiği Tehditler Karşısında İnsan Haklarının Önemi‟, Hukuk Felsefesini Yeniden Düşünmek: Hukuk Teorileri, İnsan Hakları ve Anayasalar, Yay. Haz. İoanna Kuçuradi, Marmara Üniversitesi İnsan Hakları Araştırma ve Uygulama Merkezi ve UNESCO Felsefe ve İnsan Hakları Kürsüsü Yayınları, İstanbul 2011.
WATTS, Juliet Chevalier, „Effective Investigations under Article 2 of the European Convention on Human Rights:Securring the Right to Life or an Onerous Burden on a State?‟, The European Journals of International Law‟, Vol. 21, no.3, 2010.
WEBSTER, Elaine, Exploring the Prohibition of Degrading Treatment within Article 3 of the European Convention on Human Rights, Phd the University of Edinburgh 2009.
XENOS, Dimitris, The Positive Obligations of the State under the European Convention of Human Rights, Routledge, New York 2012.