HÂKİMLERİN HUKUKİ VE CEZAİ SORUMLUĞU

Topluluklar halinde yaşayan insanoğlu, toplumda huzuru ve refahı sağlayacak yönetici sınıftan sonra belki de en önemli ihtiyaç olarak aralarında ortaya çıkan uyuşmazlıkları çözecek olan kişilere gereksinim duymuştur. Hâkim de insandır ve isteyerek veya istemeyerek haksız hüküm verebilir. Hâkimi kasten haksız hüküm vermeye iten sebep para veya menfaat gibi hususlar yani rüşvet olabilir. Bunun dışında eğer hâkim olabilecek niteliklere sahip olmayan bir kişi hâkimlik mesleğine atanmış ise bu kişi hâkime yakışmayacak şekilde bir fahiş hata yaparsa adalet yerine getirilmemiş olur ve bu sebeple vatandaşlar mağdur olur. Toplum içinde bu derece önemli bir görevi yerine getiren hâkimlerin sorumluluğu veya sorumsuzluğu konusunda İslam hukukundaki durum ile pozitif hukuktaki durumu karşılaştırmalı bir şekilde ele almaya çalışacağız.

JUDICIAL AND CRIMINAL RESPONSIBILITY OF JUDGES

Communities are living human beings provide peace and well-being in society After the ruling class, perhaps the most important need is for those who will solve the disputes that arise between them. The Judge is also a person and can unjust decides intentionally or unintentionally. The causes that push judge to decide unjust intentionally can be money or benefist that meas bribe. Other than this if a person who does not have the qualifications to be a judge has been appointed to the judge's profession, even if he makes an exaggerated mistake so that it does not fall prey to justice, justice is not fulfilled and the citizens become victims. Regarding the responsibility or irresponsibility of judges who perform such a crucial task in society, we will try to consider comparatively the situation in Islamic law and the positive law.

PDF

___

3 Numaralı Mühimme Defteri, Divan-ı Hümayun Sicilleri Dizisi: I, Ankara, 1993.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybani (ö.855), Müsned, Ter: Rıfat Oral, Ensar Yayıncılık, Konya, 2004.
AKINCI Müslüm, İdari Yargıda Adil Yargılanma Hakkı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2008.
AKINCI Müslüm, Yargı Erki ve Sorumluluğu, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Cilt 1, Yıl 1, Sy.3.
AKMAN, Mehmet, Osmanlı Devleti'nde Ceza Yargılaması, İstanbul, 2004.
AKYÜZ, Vecdi, İslam Hukukunda Yüksek Yargı ve Denetim Divan-ı Mezalim, İstanbul, 1995.
ALİ HAYDAR, Hocaeminefendizade (ö.1935), Dürerü'l-Hukkâm Şerhu Mecelleti'l-Ahkâm, İstanbul, 1330.
ANIL, Yaşar Şahin, Osmanlıda Kadılık, İletişim Yayınları, İstanbul, 1993.
ASLAN, Nasi, İslam Hukukunda Yargılama Etiği ve İlkeleri, Adana, 2014.
ATAR, Fahreddin, İslam Adliye Teşkilatı, Ankara, 1991.
-------: İslam Yargılama Hukukunun Esasları, İstanbul, 2013.
-------: "Kadı", DİA, C. XXIV.
-------: "Kaza", DİA, C. XXV.
AVCI, Mustafa, Osmanlı Ceza Hukuku Genel Hükümler, Konya, 2014.
-------: "Klasik Osmanlı Hukukunda Hâkim, Hâkimin Görevi İhmali", içinde Osmanlı Devletinde Eğitim Hukuk ve Modernleşme, Ejder Okumuş,
Ahmet Cihan, Mustafa Avcı, Özgü Yayınları, Temmuz, İstanbul, 2006.
AYDINALP Sezai, Hâkimlerin Hukuki Sorumluluğu, Dayınlarlı Yayınları, Ankara, 1997.
BAYINDIR, Abdülaziz, İslam Muhakeme Hukuku Osmanlı Devri Uygulaması, İstanbul, 1986.
BELGESAY, Emcet, Türk Hukukunda Hâkimin Hukuki Mesuliyeti, AÜHFD, 1955, C.XII.
BERKİ, Ali Himmet (ö. 1976), İslam'da Kaza Hüküm ve Hâkimlik ve Tevabii, Yargıçoğlu Matbaası, Ankara, 1962.
BİLMEN, Ömer Nasuhi (ö. 1971), Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu, İstanbul, 1970.
Buhari (ö. 870), Sahih-i Buhari, Ter: Mehmed Sofuoğlu, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1990.
CİN, Halil, AKGÜNDÜZ, Ahmet, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul, 1995, C. I-II.
DAMAD TERCÜMESİ, Mecme'ul Enhur, (Mülteka Şerhi), Abdurrahman b. Şeyh Muhammed b. Süleyman, terc. Mehmet Çelik, İst. 2011.
DEMİRKOL, Ferman, Yargı Bağımsızlığı, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul, 1991.
DERE, Ahmet, "Davadan Feragat", SÜSBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2007.
Ebu Davud, Süleyman b. el-Eş'as b. İshak el-Ezdi Ebû Davud es- Sicistani (ö.889), Sünen-i Ebu Davud, Ter: Abdullah Parlıyan, Konya Kitapçılık, Konya, 2007.
EKİNCİ, Ekrem Buğra, "Osmanlı Hukukunda Mahkeme Kararlarının Kontrolü (Klasik Devir)", Belleten, C. LXV, Sy. 244'ten ayrı basım, 2001.
ERMUMCU, Osman, Hâkimlerin Hukuki Sorumluluğu, Ankara, 2013.
GÜNAY, Erhan, Hâkim Savcı Avukatlar ile Diğer Adli Personelin İşledikleri Suçlar ve Soruşturmalar, Seçkin Yayınları, Ankara, 1997.
---------: Yargısal Görevlerinden Dolayı Hâkimlerin "Tazminat" Sorumluluğu ile Hâkimlere Cumhuriyet Savcılarına ve Avukatlara Karşı İşlenen Hakaret Suçları, Seçkin Yayınları, Ankara, 2000.
HALEBÎ, İbrahim, İzahlı Mülteka el-Ebhur Tercümesi, Tercüme: Mustafa Uysal, İstanbul, 1972.
HAMMER, Joseph von, "XVII nci Asırda Osmanlı İmparatorluğunda Devlet Teşkilatı", terc. Halit İlteber, İ.Ü.H.F.M, C:VII, Sy.2-3, 1941.
İBN ABİDİN, Muhammed Emin (ö. 1836), Reddül-Muhtar Ale'd-Dürri'lMuhtar, terc. Mehmet Savaş, İstanbul, 1985.
İBN AŞUR, Muhammed Tahir, İslam Hukuk Felsefesi, İstanbul, 2013.
İbn Mâce, Muhammed b. Yezid Ebu Abdillah el-Kazvini (ö. 887), Sünen-i İbn Mâce, Terc: Haydar Hatipoğlu, Kahraman Yayınları, İstanbul, 1982.
İNALCIK, Halil, "Adaletnameler", TTK Belgeler, C. II, sayı. 3-4, Ankara, 1965.
İNCEOĞLU, Sibel, Devlette Etikten Etik Devlete: Yargıda Etik, TÜSİAD, İst. 2012.
KARADEMİR, Dilek, Son Kanun Değişiklikleri Işığında Hâkimin Hukuki Sorumluluğu, TBB Dergisi Sy.119, Temmuz 2015.
KAHVECİ, Nuri / KALENDER, Abbas, "İlk Dönem İtibariyle İslam Hukukuna Göre Hâkim Tayininde Aranan Kriterler", K.S.Ü.İ.F.D, 2014, sy.23.
KILIÇOĞLU, M. Ahmet, Hâkimlerin Hukuki Sorumluluğu, AÜHFD, 1973, C.30, Sy.1-4.
KIRMAZ, Birol, Hâkimlerin Denetimi ve Yargı Bağımsızlığı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2009.
KOŞUM, Adnan, İslam Hukuk Doktrininde Yargı Hataları, Isparta, 2004.
KURU, Baki, Hukuk Muhakemeleri Usulü, Demir Yayınları, İstanbul 2001, Cilt V-VI.
KURU, Baki / ARSLAN, Ramazan / YILMAZ, Ejder, Medeni Usul Hukuku, Ders Kitabı, 20. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2009.
MAVSİLÎ, Abdullah b. Mahmud b. Mevdud, el-İhtiyar li- Ta'lîlî'l Muhtar, çev. Mehmet Keskin, Ümit Yayınları, İstanbul, 1998.
MUMCU, Ahmet, Divan-ı Hümayun, Ankara, 2007.
------------: Osmanlı Devleti'nde Siyaseten Katl, Ankara, 2007.
Müslim, Ebü'l-Hüseyn el-Kuşeyri en-Nişaburi Müslim b. el-Haccac (ö. 875), Sahih-i Müslim, Ter: Ahmed Davudoğlu, Sönmez Neşriyat, İstanbul, 1977.
ORTAYLI, İlber, "Osmanlı Kadısının Taşra Yönetimindeki Rolü Üzerine", Amme İdaresi Dergisi, 1976, C. IX, Sy. 1, s. 95-107.
------------: "Kadı", DİA, C. XXIV.
ÖZDEŞ, Orhan, Hâkimlerin Hukuki Sorumluluğu ve Devlet, D.D. 1971, Sy.2.
ÖZEN, Muharrem, Hâkimin Cezai Sorumluluğu, Seçkin Yayınları, Ankara 2004.
ÖZEN, Şükrü, "Kadılkudat", DİA, C. XXIV.
SELÇUK Sami, Yazılı Hukuk ve Yargıç İlişkisi, Türkiye Günlüğü, Sy.40, MayısHaziran, 1996.
SERAHSİ (ö. 1097), Ebu Sehl Ebu Bekir Muhammed b. Ahmed: Mebsût, Editör: Mustafa Cevat Akşit, Gümüşev Yayıncılık, İstanbul, 2008.
Şeyh Bedreddin, Camiu'l-Fusûleyn, (Yargılama Usulüne Dair, ed. Hacı Yunus Apaydın), Ankara, 2012.
-------------------, et-Teshil, Şerhu Letaifi'l-İşarat, (Letaifi'l-İsarat Şerhi, ed. Hacı Yunus Apayadın), Ankara, 2012.
Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Serve es-Sülem, (ö. 892), Sünen-i Tirmizî, Ter: Abdullah Parlıyan, Konya Kitapçılık, Konya, 2004.
TÜRCAN, Talip, "İslam Hukukunda Uhrevi Sorumluluk Bakımından Yargı Kararlarının Geçerliliği Sorunu", İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Sy.5, 2005.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, TTK Yayınları, Ankara, 1988.
YAMAN, Ahmet, Siyaset-Hukuk İlişkisi, Esra Yayınları, Konya, 1999.
YENİÇERİ, Celal, İslam'da Devlet Bütçesi, İstanbul, 1984.