Bu çalışma, kireçli bir toprağa farklı düzeylerde uygulanan kentsel arıtma çamuru ve azotlu gübrenin; toprak reaksiyonu (pH), elektriksel iletkenlik (EC), organik madde (OM), toplam azot (N), alınabilir fosfor (P), katyon değişim kapasitesi (KDK), ekstrakte edilebilir potasyum (K), amonyum (NH4+) ve nitrat (NO3-) gibi bazı toprak özellikleri üzerine etkilerini belirlemek amacıyla 2 yıl süreyle yürütülmüştür. Denemeler tarla şartlarında faktöriyel deneme deseni düzenine göre planlanmıştır. Ça-murun 6 seviyesi (0, 300, 600, 1200, 2400 ve 4800 kg da-1) ve azotlu gübrenin (Üre, % 46 N) ise 4 seviyesi (0, 3, 6 ve 9 kg N da-1) uygulanmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre arıtma çamurunun, toprağın pH, EC, KDK değerleri ile OM, N, P, K ve NO3- kapsamlarını etkilediği tespit edilmiştir. Çamur uygulamalarının yalnızca toprağın NH4+ kapsamına etkisinin istatistik olarak önemsiz olduğu görülmüştür. Azot uygulamalarında ise sadece toprağın toplam azot kapsamındaki artış önemli olmuştur. Arıtma çamuru ve azot uygulamalarının uygulama yıllarına göre etkisinin önemli değişim gösterdiği tespit edilmiştir. Yıl faktö-rü toprağın; pH ve KDK özelliklerini etkilemezken, toprağın EC değerini, OM, toplam N, alınabilir P, ekstrakte edilebilir NO--3 ve K miktarlarını etkilediği görülmüştür. Araştırmada faktörlerin ikili ve üçlü interaksiyonları da incelenmiş olup; “yıl x azot” interaksiyonu sadece toprağın azot kapsamındaki değişim açısından önemli görülmüştür. “Yıl x çamur” interaksiyonu ise yalnız toprağın fosfor kapsamındaki değişimde önemli çıkmıştır. “Azot x çamur” interaksiyonu ile “yıl x azot x çamur” üçlü interaksiyon açısından toprak özellikle-rinde önemli bir değişim saptanmamıştır.

This research was carried out to determine the effects of municipal waste treatment sludge and nitrogen applied at differ-ent levels on calcareous soil properties such as reaction (pH), electrical conductivity (EC), organic matter (OM), total N, available P, cation exchange capacity (CEC) and exchangeable K, NH4+ and NO3-. Factorial experimental design was planned in field conditions. Six different sludge levels (0, 300, 600, 1200, 2400 and 4800 kg da-1) and four levels (0, 3, 6 and 9 kg N da-1) of a nitrogenous fertilizer (urea, 46 % N) were applied. Waste treatment sludge applications influenced both pH, EC, CEC levels and OM, N, P, K and NO3- amounts. NH4+ was not significantly affected by the applications. Nitrogen applications resulted in increases only in total N content of the soil. After evaluating two-year applications of sludge and nitrogen, years were found as an influencing factor on the parameters. Year did not change the soil’s pH and CEC values. However, it affected EC, OM, total N, available P, NO3- and exchangeable P amounts. Two-way and there-way interactions were also determined for the study. According to the analyses, “year x nitrogen” and “year x sludge” interactions were important only for changes in the nitrogen content of the soil and potassium content of the soil, respectively. Interactions for “nitrogen x sludge” and “year x nitrogen x sludge” had not statistically significant in terms of the soil parameters studied soil properties.