EVÂİLÜ'L‐MAKÂLÂT ADLI ESERİ BAĞLAMINDA ŞEYH MÜFÎD'İN İMAMET ANLAYIŞI
Başarısını bir anlamda Büveyhî iktidarına borçlu olan Şeyh Müfîd, akla dayalı Şiî kelamın oluşmasında önemli bir yere sahiptir. Ortaya koyduğu eserlerinde inanç esası olarak kabul edilenhususları rivayet merkezli bir anlayıştan ziyade akıl ekseninde izah etmeye çalışmıştır. Evâilül- makâlât adlı eserinde de bu aklî tutumunu devam ettirmiş ve kendine ait kelamî görüşleri detaylı bir şekilde ortaya koymuştur. İmamet meselesini eserlerinin ana teması yapan Müfîd,konunun izahında sadece imamlardan gelen haberlerle yetinmemiş aklî metotları da kullanmaksuretiyle meseleye açıklık getirmeye çalışmıştır.
In the context of his work Awa il al-maqâlât: Shaikh al-Mufid's view of Imamate
Shaikh al-Mufid, who owe s his success mainly to the Buwayhi authority, is a key figure in theformation of speculative Shi i theology. In his works, he tried to establish the creed on the basisof reasoning rather than literal understanding (Akhbari). In his work, Awa il al-maqâlât, hefollowed this principal and analyzed his personal views in detail. On the problem of imamatewhich is the main theme of his works, he not only relied on traditions (akhbar) transmittedfrom the imams but also used rational methods.
___
- Bozan, Metin, İmâmiyenin İmâmet Nazariyesinin Teşekkül Süreci, İstanbul: İsam Yayınları, 2009.
- Bozkuş, Metin, Büveyhîler ve Şiîlik, Sivas: Vizyon Yayıncılık, 2003.
- Bulut, Halil İbrahim, Şeyh Müfîd ve Şiada Usûli Farklılaşma Süreci, İzmir: Yeni Akademi Yayınları, 2005. ____
- __, Şeyh Müfîd ve İmâmiyye Ekolünde Gaybet İnancının Aklîleşmesi, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, IX, sayı: 1, s. 175‐202.
- ______, Şii Usuli Gelenekte Hz. Ali ve İmametinin Dayanakları: Şeyh Müfid Örneği, Hazreti Ali Sempozyumu Bildirileri, 24‐25 Ekim 2007, s., 75‐115.
- Bulut, Halil İbrahim‐Gül, Özkan, İmâmiyye Şîasında İlmul‐İmam İnancı, Marife, 2005, sayı: 1, s. 75‐92.
- el‐Eşarî, Ebul‐Hasan Ali b. İsmâil, Makalâtül‐İslâmiyyîn vehtilâfil‐musallîn, I‐II, nşr., Neîm Hüseyin Zerzûr, Beyrut: Mektebetül‐Asriyye, 2009/1430.
- Gleave, Robert, Scripturalist Islam, the History and Doctrines of the Akhbârî Shiʹî School, Leiden: E. J. Brill, 2007.
- Güner, Ahmet, Büveyhîlerin Şiî‐Sünnî Siyâseti, İzmir: Tibyan Yayıncılık, 1999.
- Hodgson, Marshall, G.S., İslamın Serüveni, I‐III, İstanbul: İz Yayıncılık, 1995.
- Howard, İ. K. A., Şîî Kelâm Edebiyâtı, çev., M. Ali Büyükkara, Kuran Mesajı: İlmi Araştırmalar Dergisi, 1999/2, sayı: 22, 23, 24, s., 206‐226.
- I.K.A., Howard, Shii Theological Literatüre, Religion, Learning and Science in the Abbasid Period, (ed. M. J. L. Young vd.), Cambridge: 1990.
- İbnün‐Nedîm, Ebüʹl‐Ferec Muhammed b. İshak, el‐Fihrist, thk., Rıza Teceddüd. Tahran: 1971.
- Kummî‐Nevbahtî, Şiî Fırkalar, çev., Hasan Onat ve diğerleri, Ankara: Ankara Yayın‐ ları, 2004.
- el‐Kuleynî, Sikatüʹl‐İslâm Muhammed b. Yakûb, Usûlül‐Kâfî, Beyrut: Menşurâtül‐ Fecr, 2007.
- McDermott, Martin J., The Theology of Al‐Shaikh Al‐Mufid, Beyrut: Dârul‐Maşrık, 1978.
- Nâdim, Muhammed Hasen, İlm‐i İmâm Der Dîdğâh‐ı Şeyh Müfîd ve Şâgirdân‐ı Vey İlm‐i İmâm (Mecmûa‐i Makâlât içinde,) Kum: Dânişgâh‐ı Edyân ve Mezâhib, 1388 s., 655‐682.
- Onat, Hasan, Şiî İmâmet Nazariyesi (Kuleynî, Kummî ve Tûsînin Görüşleri Çerçe‐ vesinde), AÜİFD, 1992, XXXII, s. 89‐110.
- Öz, Mustafa, Evâilül‐Makâlât, DİA, XI, 514‐515.
- es‐Sadûk, Ebû Cafer Muhammed b. Ali b. Hüseyin Bâbaveyh el‐Kummî, Men lâ yahduruhül‐fakîh, I‐IV, nşr., el‐Allâme eş‐Şeyh el‐Hüseyin el‐Elemî, Beyrut: Müessesetül‐elemî, 1986/1406.
- ______, Risâletul‐İtikadâtil‐İmâmiyye (Şii‐İmâmiyyenin İnanç Esasları), çev. Ethem Ruhi Fığlalı, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1978.
- es‐Saffâr, Ebû Cafer Muhammed b. el‐Hasan b. Ferrûh, Besâirül‐derecât fî fezâili Muhammed, thk., Müessetül‐İmâm el‐Mehdî, Kum: trs.
- Şahin, Hanefi, Şerif el‐Murtazânın Hükümet Adına Çalışma Risâlesi Gümüşhane Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2013, II, sayı: 3, s. 317‐328.
- eş‐Şehrisânî, Muhammed Abdülkerim, el‐Milel ven‐Nihal, Beyrut: Dârul‐Marife, 8. Baskı, 2001.
- eş‐Şerif el‐Murtazâ, Ali b. Hüseyin el‐Musevî, eş‐Şâfî fil‐imâme, I‐IV, nşr., Abduz‐ Zehra el‐Hatîb, Tahran: Müessesetüs‐Sâdık, 1424/2004.
- eş‐Şeyh Müfîd, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed el‐Ukberi el‐Bağdâdi, Evâilul‐makalât fil‐mezahibil‐muhtarât, nşr., İbrahim el‐Ensari, (Silsiletü Müel‐ lifâtiş‐Şeyh el‐Müfîd içinde), VI, Beyrut: Dârul‐Müfîd, 1993/1414.
- ______, Ademu sehvin‐Nebi, nşr., Mehdi Necef, (Silsiletü Müellefâtiş‐Şeyh el‐Müfîd içinde), Beyrut: Dârul‐Müfîd, 1993/1414, X, s. 2122.
- ______, el‐Mesâilul‐ukberiyye, nşr., Ali Ekber el‐Horasânî, (Silsiletü müellefâtiş‐Şeyh el‐ Müfîd içinde), VI, Beyrut: Dârul‐Müfîd, 1993/1414.
- ______, en‐Nüketül‐itikadiyye, nşr., Rıza el‐Muhtârî, (Silsiletü Müellifâtiş‐Şeyh el‐Müfîd içinde), X, Beyrut: Dârul‐Müfîd, 1993/1414.
- ______, Tafdîlu Emîril‐Muminîn, nşr., Ali Mûsâ el‐Kabî, (Silsiletü müellefâtiş‐Şeyh el‐ Müfîd içinde), VII, Beyrut: Dârul‐Müfîd, 1993/1414.
- ______, Tashîhu itikadâtil‐İmâmiyye, (Silsiletü Müellifâtiş‐Şeyh el‐Müfîd içinde), nşr., Hüseyin Dergâhi, V, Beyrut: Dârul‐Müfîd, 1993/1414.
- et‐Tûsî, Nasîruddîn Muhammed b. Muhammed b. el‐ Hasan, İmâmet Risâlesi, çev. Hasan Onat, AÜİFD., XXXXV, s. 179‐191.
- Uyar, Mazlum, Akla Dayalı Şiî Kelâmının Oluşmasında Mutezilenin Rolü ve Şeyh Müfîd, İslami Araştırmalar Dergisi, 2000, cilt: XIII, sayı: 1, s. 101‐112.
- ez‐Zencânî, Fadlullâh, Talikât alâ evâilil‐makâlât, (Silsiletü müellefâtiş‐Şeyh el‐Müfîd içinde), IV, Beyrut: Dârul‐Müfîd, 1993/1414.