EVÂİLÜ'L‐MAKÂLÂT ADLI ESERİ BAĞLAMINDA ŞEYH MÜFÎD'İN İMAMET ANLAYIŞI 

Başarısını bir anlamda Büveyhî iktidarına borçlu olan Şeyh Müfîd, akla dayalı Şiî kelamın oluşmasında önemli bir yere sahiptir. Ortaya koyduğu eserlerinde inanç esası olarak kabul edilenhususları rivayet merkezli bir anlayıştan ziyade akıl ekseninde izah etmeye çalışmıştır. Evâilül- makâlât adlı eserinde de bu aklî tutumunu devam ettirmiş ve kendine ait kelamî görüşleri detaylı bir şekilde ortaya koymuştur. İmamet meselesini eserlerinin ana teması yapan Müfîd,konunun izahında sadece imamlardan gelen haberlerle yetinmemiş aklî metotları da kullanmaksuretiyle meseleye açıklık getirmeye çalışmıştır.

In the context of his work Awa il al-maqâlât: Shaikh al-Mufid's view of Imamate

Shaikh al-Mufid, who owe s his success mainly to the Buwayhi authority, is a key figure in theformation of speculative Shi i theology. In his works, he tried to establish the creed on the basisof reasoning rather than literal understanding (Akhbari). In his work, Awa il al-maqâlât, hefollowed this principal and analyzed his personal views in detail. On the problem of imamatewhich is the main theme of his works, he not only relied on traditions (akhbar) transmittedfrom the imams but also used rational methods.

___

  • Bozan, Metin, İmâmiye’nin İmâmet Nazariyesi’nin Teşekkül Süreci, İstanbul: İsam Yayınları, 2009. 
  • Bozkuş, Metin, Büveyhîler ve Şiîlik, Sivas: Vizyon Yayıncılık, 2003. 
  • Bulut, Halil İbrahim, Şeyh Müfîd ve Şi’ada Usûli Farklılaşma Süreci, İzmir: Yeni Akademi Yayınları, 2005.  ____
  • __, “Şeyh Müfîd ve İmâmiyye Ekolünde Gaybet İnancının Aklîleşmesi”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, IX, sayı: 1, s. 175‐202. 
  • ______, “Şii Usuli Gelenekte Hz. Ali ve İmametinin Dayanakları: Şeyh Müfid Örneği”, Hazreti Ali Sempozyumu Bildirileri, 24‐25 Ekim 2007, s., 75‐115. 
  • Bulut, Halil İbrahim‐Gül, Özkan, “İmâmiyye Şîa’sında İlmu’l‐İmam İnancı”, Marife,  2005, sayı: 1, s. 75‐92. 
  • el‐Eş‘arî, Ebu’l‐Hasan Ali b. İsmâil, Makalâtü’l‐İslâmiyyîn ve’htilâfi’l‐musallîn, I‐II, nşr.,  Ne‘îm Hüseyin Zerzûr, Beyrut: Mektebetü’l‐‘Asriyye, 2009/1430. 
  • Gleave, Robert, Scripturalist Islam, the History and Doctrines of the Akhbârî Shiʹî School,  Leiden: E. J. Brill, 2007. 
  • Güner, Ahmet, Büveyhîler’in Şiî‐Sünnî Siyâseti, İzmir: Tibyan Yayıncılık, 1999. 
  • Hodgson, Marshall, G.S., İslamın Serüveni, I‐III, İstanbul: İz Yayıncılık, 1995.
  • Howard, İ. K. A., “Şî’î Kelâm Edebiyâtı”, çev., M. Ali Büyükkara, Kur’an Mesajı: İlmi  Araştırmalar Dergisi, 1999/2, sayı: 22, 23, 24, s., 206‐226. 
  • I.K.A., Howard, “Shi’i Theological Literatüre”, Religion, Learning and Science in the  Abbasid Period, (ed. M. J. L. Young vd.), Cambridge: 1990. 
  • İbnü’n‐Nedîm,  Ebüʹl‐Ferec  Muhammed  b. İshak,  el‐Fihrist,  thk.,  Rıza  Teceddüd.  Tahran: 1971. 
  • Kummî‐Nevbahtî, Şiî Fırkalar, çev., Hasan Onat ve diğerleri, Ankara: Ankara Yayın‐ ları, 2004. 
  • el‐Kuleynî, Sikatüʹl‐İslâm Muhammed b. Ya‘kûb, Usûlü’l‐Kâfî, Beyrut: Menşurâtü’l‐ Fecr, 2007. 
  • McDermott,  Martin J., The Theology of Al‐Shaikh Al‐Mufid,  Beyrut:  Dâru’l‐Maşrık,  1978. 
  • Nâdim, Muhammed Hasen, “İlm‐i İmâm Der Dîdğâh‐ı Şeyh Müfîd ve Şâgirdân‐ı  Vey” İlm‐i İmâm  (Mecmû‘a‐i Makâlât  içinde,)  Kum:  Dânişgâh‐ı  Edyân  ve  Mezâhib, 1388 s., 655‐682. 
  • Onat, Hasan, “Şiî İmâmet Nazariyesi (Kuleynî, Kummî ve Tûsî’nin Görüşleri Çerçe‐ vesinde)”, AÜİFD, 1992, XXXII, s. 89‐110. 
  • Öz, Mustafa, “Evâilü’l‐Makâlât”, DİA, XI, 514‐515. 
  • es‐Sadûk, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Ali b. Hüseyin Bâbaveyh el‐Kummî, Men lâ  yahduruhü’l‐fakîh, I‐IV, nşr., el‐Allâme eş‐Şeyh el‐Hüseyin el‐E‘lemî, Beyrut:  Müessesetü’l‐e‘lemî, 1986/1406.  
  • ______,  Risâletu’l‐İ‘tikadâti’l‐İmâmiyye  (Şii‐İmâmiyyenin  İnanç  Esasları),  çev.  Ethem  Ruhi Fığlalı, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1978. 
  • es‐Saffâr, Ebû Ca‘fer Muhammed b. el‐Hasan b. Ferrûh, Besâirü’l‐derecât fî fezâili Muhammed, thk., Müessetü’l‐İmâm el‐Mehdî, Kum: trs. 
  • Şahin, Hanefi, Şerif el‐Murtazâ’nın “  Hükümet Adına Çalışma Risâlesi” Gümüşhane  Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2013, II, sayı: 3, s. 317‐328. 
  • eş‐Şehrisânî, Muhammed Abdülkerim, el‐Milel ve’n‐Nihal, Beyrut: Dâru’l‐Ma‘rife, 8.  Baskı, 2001. 
  • eş‐Şerif el‐Murtazâ, Ali b. Hüseyin el‐Musevî, eş‐Şâfî fi’l‐imâme, I‐IV, nşr., Abdu’z‐ Zehra el‐Hatîb, Tahran: Müessesetü’s‐Sâdık, 1424/2004.  
  • eş‐Şeyh  Müfîd,  Ebû  Abdullah  Muhammed  b.  Muhammed  el‐Ukberi  el‐Bağdâdi,  Evâilu’l‐makalât fi’l‐mezahibi’l‐muhtarât, nşr., İbrahim el‐Ensari, (Silsiletü Müel‐ lifâti’ş‐Şeyh el‐Müfîd içinde), VI, Beyrut: Dâru’l‐Müfîd, 1993/1414. 
  • ______, ‘Ademu sehvi’n‐Nebi, nşr.,  Mehdi Necef,  (Silsiletü Müellefâti’ş‐Şeyh el‐Müfîd  içinde), Beyrut: Dâru’l‐Müfîd, 1993/1414, X, s. 21–22. 
  • ______, el‐Mesâilu’l‐ukberiyye, nşr., Ali Ekber el‐Horasânî, (Silsiletü müellefâti’ş‐Şeyh el‐ Müfîd içinde), VI, Beyrut: Dâru’l‐Müfîd, 1993/1414.  
  • ______, en‐Nüketü’l‐i‘tikadiyye, nşr., Rıza el‐Muhtârî, (Silsiletü Müellifâti’ş‐Şeyh el‐Müfîd  içinde), X, Beyrut: Dâru’l‐Müfîd, 1993/1414. 
  • ______, Tafdîlu Emîri’l‐Mu’minîn, nşr., Ali Mûsâ el‐Ka‘bî, (Silsiletü müellefâti’ş‐Şeyh el‐ Müfîd içinde), VII, Beyrut: Dâru’l‐Müfîd, 1993/1414. 
  • ______, Tashîhu i‘tikadâti’l‐İmâmiyye, (Silsiletü Müellifâti’ş‐Şeyh el‐Müfîd içinde), nşr.,  Hüseyin Dergâhi, V, Beyrut: Dâru’l‐Müfîd, 1993/1414. 
  • et‐Tûsî, Nasîruddîn Muhammed b. Muhammed b. el‐ Hasan, “İmâmet Risâlesi”, çev.  Hasan Onat, AÜİFD., XXXXV, s. 179‐191. 
  • Uyar, Mazlum, “Akla Dayalı Şiî Kelâmının Oluşmasında Mu‘tezilenin Rolü ve Şeyh  Müfîd”, İslami Araştırmalar Dergisi, 2000, cilt: XIII, sayı: 1, s. 101‐112. 
  • ez‐Zencânî, Fadlullâh, Ta‘likât ‘alâ evâili’l‐makâlât, (Silsiletü müellefâti’ş‐Şeyh el‐Müfîd  içinde), IV, Beyrut: Dâru’l‐Müfîd, 1993/1414.