Dönem dizilerinde karakter betimlemeleri: Payitaht Abdülhamid

Dizi izleyicileri arasında görme engelli bireyler de olduğu için onların dizileri takip edebilmelerini sağlayan, diyaloglar arasındaki boşluk sürelerine sığacak şekilde ek bir anlatının üretilip seslendirilmesi yani dizilerin sesli betimlenmesi medya erişilebilirliği alanında yapılan önemli çeviri uygulamalarından biridir. Dizi betimlemelerinde sinema filmlerinde olduğu gibi konu edilen öykünün temel unsurlarından biri olan çeşitli karakterlerin ayırt edici yönlerinin hangi koşullarda, nasıl, ne ölçüde ve ne zaman betimlenebileceği metin yazarlığı görevini yapan çevirmenlerin irdelediği sorunlar arasında yer alır. Gert Vercauteren (2014) bu sorunlara anlatıbilimden yararlanarak sistematik nitelikte bir model sunmak suretiyle çözüm getirmeyi hedeflemiştir. Özünde işlevselliğe dayanan söz konusu modele göre görme engelli seyirci sahnede film karakteriyle ilk kez karşılaşıyorsa onu tanımasına yardımcı olabilecek fiziksel, davranışsal/iletişimsel veya zihinsel özellikler betimlenir. Öte yandan karakter önceki sahnelerden biliniyorsa onun sahnedeki durumuna göre yani yeni bir özelliğinin ortaya çıkması veya değişmesi, zaman, mekân veya gerçekleşen eylemlerle ilişkilerinin farklı bir boyut kazanmasına bağlı olarak betimleme içeriğinin düzenlenmesi önerilmektedir (Vercauteren, 2016: 12-13). Bu çalışmada Osmanlı padişahı Sultan II. Abdülhamid’in tahtta kaldığı son on üç yılında verdiği mücadeleyi anlatan Payitaht Abdülhamid adlı diziden seçilen bölümlerdeki sahnelerden verilen örneklerle karakterlerin betimlenme süreci Vercauteren’in modelini esas alarak incelenmiştir. Sonuç olarak, işlenen model tür ayırt etmeksizin genel olarak betimlenecek farklı türde filmler için tasarlanmış olsa da, betimleme metninin belli bir tarihsel döneme özgü dizi karakterlerini anlatan kısmının seyirci gereksinimlerine uygun üretilmesinde çevirmene değineceği görsel unsurları belirlemeye yönelik dizi metnini çözümleme aşamasında pratiklik sağladığı ve zaman kazandırdığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Görsel-işitsel çeviri, sesli betimleme, anlatıbilim, dönem dizileri, Payitaht Abdülhamid

Character descriptions in period TV series: Payitaht Abdülhamid

As there are visually impaired individuals among the TV series audience, an additional narrative that fits the gaps between the dialogues should be produced and voiced. The audio description of the TV series is one of the main practices carried out in the field of media accessibility. Just like in feature films, in the audio description process of the TV series the translators who assume the task of the script writer deal with problems such as under which conditions, how, to what extent and when the distinguishing characteristics of different characters that are the basic components of the film narrative should be described. Gert Vercauteren (2014) aims to bring a solution to these problems using a systematic model based on narratology. According to this functional model, if the visually impaired audience sees the film character for the first time the physical, behavioral/communicational and mental characteristics that help recognize him/her are described. However, if the character is known from the previous scenes, it is proposed that the description content is organized regarding the character’s specific situation in the scene, i.e. his/her new characteristic or a change in his/her character and a new dimension in his/her relations with the time, space and actions (Vercauteren, 2016: 12-13). In this study using Vercauteren’s model, the process of audio describing characters is analyzed through the exemplary scenes from the selected episodes in the TV series entitled Payitaht Abdülhamid, which narrates the struggle of the Sultan Abdülhamid II during the last thirteen years of his reign. In conclusion, although the model has been designed for the description of different film genres in general, it is determined that it has also been practical and time-saving in the textual analysis of the TV series, which involves the translator’s identification of the visual elements to be described as regards the needs of the audience, during the production of the fraction of the descriptive text narrating the characters particular to a historical period.

Keywords:

Audiovisual translation, audio description, narratology, period TV series, Payitaht Abdülhamid,

PDF

___

Braun, S. & Starr, K. (Ed.). (2021). Introduction: Mapping new horizons in audio description research. S. Braun & K. Starr. (Ed.). Innovation in Audio Description Research. New York: Routledge. 1-12. Fryer, L. (2016). An Introduction to Audio Description: A practical guide. New York: Routledge.
Jakobson, R. (1959). On Linguistic Aspects of Translation. Reuben Arthur Brower (Ed.). On Translation. Cambridge/ Massachusetts: Harvard University Press, 232-239.
Payitaht Abdülhamid. IMDb. Erişim tarihi 5 Ocak 2022. https://www.imdb.com/title/tt6536562/
Payitaht Abdülhamid (24 Şubat 2017). 1.Bölüm. Yönetmen: Serdar Akar. Yapım Şirketi: ES Film. https://www.youtube.com/watch?v=MyNz3YvSEhk
Payitaht Abdülhamid (24 Şubat 2017). 96.Bölüm. Yönetmen: Doğan Ümit Karaca. Yapım Şirketi: ES Film. https://www.youtube.com/watch?v=y8ZhafZRq8g
Payitaht Abdülhamid (24 Şubat 2017). 141.Bölüm. Yönetmen: Şevki Es. Yapım Şirketi: ES Film. https://www.youtube.com/watch?v=E8XDe9PGz-0
Perego, E. (2014). Film language and tools. A. Maszerowska & A. Matamala & P. Orero. (Ed.). Audio Description: New perspectives illustrated. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. 81-102.
Snyder, J. (2008). The Visual Made Verbal. J. D. Cintas. (Ed.). The Didactics of Audiovisual Translation. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. 191-198.
Snyder, J. (2020). The Visual Made Verbal: A Comprehensive Training Manual and Guide to the History and Applications of Audio Description. San Diego: Academic Publishing.
Şulha, P. (2019). Görsel-İşitsel Çeviri: Görme Engelliler İçin Sesli Betimleme. İstanbul: Çeviribilim Yayınları.
Şulha, P. (2021). Narratological Insights: Audio Describing Scorsese’s Gilded New York. F.Yücel & M.T. Öncü. (Ed.). Zur Geschichte der Übersetzung in der Türkei: Themen und Perspektiven. Berlin: Logos. 125-141.
Taylor, C. & Perego, E. (Ed.). (2022). Introduction. C. Taylor & E. Perego. (Ed.). The Routledge Handbook of Audio Description. New York: Routledge. 1-9.
Tunç, Ş. (2017). Son Evrensel Hükümdar Abdülhamid Han. İstanbul: Motto Yayınları.
Vercauteren, G. (2014). A Translational and Narratological Approach to Audio Describing Narrative Characters. TTR: Traduction Terminologie Rédaction 27(2). 71-90.
Vecauteren, G. & Remael, A. (2014). Spatio-temporal setting. A. Maszerowska & A. Matamala & P. Orero (Ed.). Audio Description: New Perspectives Illustrated. Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins. 61-80.