Dezavantajlı grupların Türkçe ders kitaplarında temsili

Bu çalışmanın amacı 6.sınıf Türkçe ders kitaplarında dezavantajlı grupların temsil edilme durumlarını incelemektir. Bu doğrultuda ders kitapları; metinler, görseller ve etkinlikler açısından değerlendirilmiştir. Çalışmanın veri kaynaklarını MEB Yayınları 6. sınıf Türkçe ders kitapları ile Ata Yayıncılık 6. sınıf Türkçe ders kitabı ve Ekoyay Eğitim Yayınları 6. sınıf Türkçe ders kitabı oluşturmuştur. Nitel araştırma desenine göre tasarlanan çalışmanın verileri doküman analizi yöntemi ile toplanmış, elde edilen veriler içerik analizine göre çözümlenmiştir. Çalışmanın sonucunda, incelenen Türkçe ders kitaplarında dezavantajlı gruplara yönelik yeterli sayıda metin, görsel ve etkinlik bulunmadığı tespit edilmiştir. Kitaplarda en fazla çeşitlilikte görsele ve etkinliğe yer veren ders kitabının MEB Yayınları (B) ders kitabı; metinlerde ise en fazla çeşitliliğe yer veren ders kitabının MEB Yayınları (A) ders kitabı olduğu belirlenmiştir. Dezavantajlı grupların yer aldığı metinlerde daha çok dezavantajlı grupların zor şartlarda yaşaması konusunun işlendiği; görsellerde olumlu ve olumsuz kişilik rollerine yer verildiği ve etkinliklerin en fazla metinden hareketle soruları yanıtlama türünde olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Türkçe ders kitapları, dezavantajlı gruplar, içerik analizi

Representation of disadvantaged groups in Turkish textbooks

The aim of this study is to analyze the representation of disadvantaged groups in 6th grade Turkish textbooks. In accordance with it, textbooks were evaluated in terms of texts, visuals and activities. The data sources of the study consist of the 6th grade Turkish textbooks of MEB Publications, the 6th grade Turkish textbook of Ata Publications and the 6th grade Turkish textbook of Ekoyay Education Publications. The data of the study, which was designed according to the qualitative research design, were collected through document analysis method and the obtained data were analyzed according to content analysis. As a result of the study, it has been determined that there is not enough texts, visuals and activities for disadvantaged groups in the Turkish textbooks examined. It has been determined it is MEB Publications (B) which include the greatest variety of images and activities in textbooks; it is MEB Publications (A) which include the greatest diversity in the texts. It has been determined that in the texts including the disadvantaged groups, the subject of disadvantaged groups living in difficult conditions is discussed; It has been determined that both positive and negative personality roles are included in the visuals and the activities are mostly in the type of answering the questions based on the text.

Keywords:

Turkish textbooks, disadvantaged groups, content analysis,

PDF

___

Awan, A. B. I. (2018). Poverty and mental health. International Journal of Emergency Mental Health and Human Resilience, 20(3),1-3.
Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-14.
Barrett, R. (2010). Disadvantaged groups in the labour market. Economic & Labour Market Review, 4(6), 18-24.
Bayar, M. F. ve Kurt, U. (2021). Ortaokul Ders Kitaplarındaki Engelli Bireylerle İlgili İçeriklerin Örtük Program Açısından İncelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 11(3), 1417-1430.
Birinci, M., ve Bulut, T. (2020). Covid-19’un sosyo-ekonomik yönden dezavantajlı gruplar üzerindeki etkileri: Sosyal hizmet bakış açısından bir değerlendirme. Sosyal Çalışma Dergisi, 4(1), 62-68.
Caillods, F. (1998). Education strategies for disadvantaged groups: Some basic issues. IIEP Contributions.
Ceran, D. (2015). Türkçe öğretmeni adaylarının Türkçe ders kitaplarına ilişkin metaforları. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(3), 121-140.
Cohen, L., Manion, L., ve Morrison, K. (2021). Eğitimde araştırma yöntemleri. (E. Dinç ve K. Kıroğlu, Çev. Ed.). Pegem Akademi.
Creswell, J. W. (2019). Eğitim araştırmaları: nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi. (H. Ekşi, Çev. Ed.). EDAM Yayınları.
Çakır, P. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki öykülerin çocuğa görelik ilkesi açısından incelenmesi. Turkish Studies, (Prof. Dr. Âmil Çelebioğlu Armağanı), 8(1), 1171-1180.
Çiftçi, Ö., Çeçen, M. A., ve Melanlıoğlu, D. (2007). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(22), 206-219.
Duman, T., ve Çakmak, T. (2004). Ders kitabının nitelikleri. L. Küçükahmet (Ed.), Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu içinde (s. 18-32). Nobel Yayın Dağıtım.
Ekinci-Çelikpazu, E., ve Aktaş, E. (2011). MEB 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin değer iletimi açısından incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 6(2), 413-424.
Erbay, N. Ö. (2017). Müzelerde dezavantajlı gruplara yönelik eğitimler. Millî Eğitim Dergisi, 46(214), 289-302.
Esendemir, N., ve Ertaş, N. (2018). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki göç olgusuna dair unsurlar. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 72-80.
Goffman, E. (1968). Stigma: Notes on the management of spoiled identity. Prentice Hall.
Güneş, F. (2002). Ders Kitaplarının İncelenmesi. Ocak Yayınları.
Güneş, F. (2013). Türkçe’de metin öğretimi yerine metinle öğrenme. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 603-637.
Güzel-Candan, D., ve Ergen, G. (2014). 3. sınıf hayat bilgisi ders kitaplarının temel evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 134-161.
İlhan, E., ve Yazar, İ. (2021). Temel eğitim Türkçe ders kitaplarındaki metin-görsel ilişkisinin görsel tasarım unsurları bağlamında incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 52, 744-763.
Kantzara, V. (2011). The Relation of education to social cohesion. Social Cohesion and Development, 6(1), 37-50.
Karasu-Avcı, E., ve Faiz, M. (2018). 4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitapları “etkin vatandaşlık” öğrenme alanında yer alan becerilerin ve değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi (IJONASS), 2(1), 1-21.
Kaya, M., ve Erol, S. (2021). Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Öyküleyici Metinlerdeki Empati Durumlarının Değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 89-105.
Kazu, İ. Y. (2018). Sosyo-ekonomik açıdan dezavantajlı kişilerin eğitimleri sırasında karşılaştıkları sorunlar. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 38-47.
Kılıç, A. ve Seven, S. (2002). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Pegem A Yayıncılık.
Kirmayer, L. J., Narasiah, L., Munoz, M., Rashid, M., Ryder, A. G., Guzder, J., ... & Pottie, K. (2011). Common mental health problems in immigrants and refugees: general approach in primary care. CMAJ, 183(12), 959-967.
Koçak-Macun, B., ve Macun, B. (2018). Dezavantajlı gruplar ile ilgili farkındalık oluşturmada değerler eğitimi. III. Uluslararası Değerler Eğitimi Kongresi, Zonguldak, Türkiye.
Kumbasar, E. (2011). Muzaffer İzgü’nün romanlarının değerler eğitimi açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trabzon Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Küçükoğlu, A., Albayrak, F., ve Serin, N. (2020). Değerler eğitimi bağlamında Türkçe dersi: Program ve ders kitaplarının karşılaştırmalı incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(4), 1499-1518.
Maden, S. (2021). Türkçe ders kitapları ile ilgili lisansüstü tezlerin eğilimleri: Bir içerik analizi. Türkiye Eğitim Dergisi, 6(1), 30-45.
Mayer, S. E. (2003). What is a “Disadvantaged Group?”. Effective Communities Project.
MEB. (2020). 2021-2022 Eğitim öğretim yılı ders kitapları, T. C. Millî Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, 83(2759). Ankara: T. C. Millî Eğitim Bakanlığı Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
Merriam, S. (2018). Nitel araştırma-desen ve uygulama için bir rehber. (Çev. Ed. S. Turan). Nobel Yayıncılık.
Miles, M. B., ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nd ed.). Sage.
Murakami, İ., ve Gündem, E. K. (2019). İlköğretim birinci ve ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında yaşlılık ve yaşlanma: 2016-2017 yılları içerik analizi. 10. Ulusal Yaşlılık Kongresi, Denizli, Türkiye.
Öğülmüş, S. (2011). Sosyal yardım algısı ve yoksulluk kültürü. Aile ve Toplum, 7(26), 83-96.
Önal, H., Kaya, N., ve Çalışkan, T. (2019). Çevre eğitiminde sıfır atık politikası ve mevcut ders kitaplarındaki görünümü (Hayat bilgisi 2. sınıf ders kitabı). Millî Eğitim Dergisi, 48(221), 123-140.
Özbaş, M. (2014). İlköğretim okulu yöneticilerinin aile memnuniyetini karşılama düzeyine ilişkin veli görüşleri. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 243-258.
Özdemir, S. (2021). Kuramdan uygulamaya Türkçe ders kitabı incelemeleri. Anı Yayıncılık.
Öztürk, H., Afacan, K., ve Demirtaş-İlhan, S. (2022). Özel gereksinimli bireyleri konu alan okul öncesi dönem resimli öykü kitaplarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 23(1), 1-21.
Peköz, B. N. (2018). İlköğretim (1-5) Türkçe kitaplarında ortak sorunlar ve uygulamalı öneriler. Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi, 2(1), 79-91.
Sarıkaya, B. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki (5, 6, 7 ve 8. sınıf) etkinliklerin değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 64, 563-580.
Sevinç, M. (2006). Evrensel ve Yerel Değerlerin Eğitime Yansımaları. Y. Mehmedoğlu ve A. U. Mehmedoğlu (Ed.), Küreselleşme, Ahlak ve Değerler içinde (s. 205-239). Litera Yayıncılık.
Sheikh, M. A. (2018). Childhood disadvantage, education, and psychological distress in adulthood: a three-wave population-based study. Journal of Affective Disorders, 229, 206-212.
Stroebe, K., Barreto, M., ve Ellemers, N. (2010). Experiencing discrimination: How members of disadvantaged groups can be helped to cope with discrimination. Social Issues and Policy Review, 4(1), 181-213.
Susar-Kırmızı, F. (2014). 4. sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinde yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(27), 217-259.
Şen, Ü. (2008). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(5), 763-779.
Taylor, S. (1999). Sociology: Issues and Debates. MacMillanPress.
Tekşan, K., Set, G., ve Çinpolat, E. (2019). Çocuk kitapları ve idealist kahramanlar. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 51, 241-261.
Temizkan, M. (2021). Türkçe ders kitaplarına yönelik lisansüstü çalışmalar üzerine bir değerlendirme. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 9(2), 147-162.
Tuncer, A. T., Karasu, N., Altunay, B., ve Güler, Ö. (2011). Türkçe ilköğretim kitaplarında engel ve engellilik: Bir doküman analizi örneği. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 439-457.
Tuzcu, A., ve Bademli, K. (2014). Göçün psikososyal boyutu. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 6(1), 56-66.
WHO. (1980). International classification of impairments, disabilities and handicaps. Geneva: World Health Organisation.
Yaşar, M. R., ve Amaç, Z. (2018). Öğretmen adaylarının dezavantajlı öğrencilere eğitim verme deneyimleri: Zorluklar ve fırsatlar. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 611-634.
Yazıcı, S., ve Aslan, M. (2011). Değerler eğitiminde kahramanlardan yararlanma: Sosyal bilgiler ders kitapları ile öğretmen adaylarının kahraman tercihlerinin karşılaştırılması üzerine bir çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 2173-2188.
Yılar, R. (2016). İlettiği değerler açısından ilkokul Türkçe ders kitaplarındaki metinler üzerinde incelemeler. Journal of Bayburt Education Faculty, 11(2), 491-506.
Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.