ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİNDE SPOR TESİS VE ALANLARI İLE İŞLEVLERİNE ANKARA ÖRNEĞİ ÜZERİNDEN BAKMAK

Ülkelerin birbirlerini her alanda kıyasıya bir yarış ve savaş içinde gördükleri iki dünya savaşı arası dönemde, genel sağlık durumunu iyileştirmek ve bu yolla her alanda (askeri, ekonomik, sosyal) ‘üretkenliği ve verimi artırmak’ hedefi ‘sağlık’ vurgusunu öne çıkarmıştır. Sağlıkla ilgili düzenlemelerin hayatın her alanına uygulanması anlayışı hâkim olunca bunu en dolaysız biçimde sağlayan beden eğitimi ve spor önem kazanmış, bedeni biçimlendirmeye yönelik uygulamalar birçok alanda hayata geçirilmiştir. Şehir planlamalarında parklar, bisiklet yolları, havuzlar ve spor tesisleri önemli yer tutmaya başlamış, bu alanlar halkın spor yaptığı hareket ettiği yerler olmanın yanı sıra buluşma mekânları işleviyle de iktidarların mesajlarını direk aktardığı yerler olarak kullanılmıştır. Bu tesisler ve alanlar sağlığın geliştirilmesine katkıda bulunduğu gibi toplumdaki yeni yaşam tarzının benimsetilmesi, cumhuriyet değerlerine sahip kimliğin içselleştirilmesi için bir zemin oluşturmuştur. Aynı zamanda bu mekânlarda yapılan sportif etkinliklerle, bireylerin birlikte faaliyette bulunarak aidiyet ve bağlılık duygularının pekiştirilmesi amaçlanmıştır. Bu çalışmada erken cumhuriyet dönemindeki modernleşme çabaları çerçevesinde dönemin spor tesis ve alanları ile işlevleri literatür tarama yöntemiyle irdelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Erken Cumhuriyet Dönemi, Ankara, Spor Mimarisi

PDF

___

1. 1930 Belediye Kanunu. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1471.pdf. Erişim Tarihi: 01.03.2021.
2. Alpagut, L. (2017). Ankara’daki Spor Mekanları Üzerinden Bir Gençlik Tahayyülü. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 10(53), 921-932. doi.org/10.17719/jisr.20175334197.
3. Altaban, Ö. (1997). Ulusal Yönetimin ve Toplumsallığın Kurgulandığı Bir Başkent. Arredamento Dergisi. 3(90), 89-94.
4. Ankarada memleketin en modern stadı açıldı. (1936). İspor Postası. 3(141), 6-11.
5. Arıtan, Ö. (2004). Kapitalist/Sosyalist Modernleşme Modellerinin Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığının Biçimlenişine Etkileri: Sümerbank KİT Yerleşkeleri Üzerinden Yeni Bir Anlamlandırma Denemesi. Doktora Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
6. As, E. (2016). İmparatorluktan Cumhuriyete Geçiş Sürecinde Bir Uluslararası Entegrasyon Örneği Olarak Modern Olimpiyatlara Katılım. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 59, 1-49.
7. Aslanoğlu, İ. (2010). Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı 1923-1938. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınevi.
8. Atatürk’ün yüksek huzurlarile yapılan spor ve gençlik bayramı. (1938, 20 Mayıs). Ulus Gazetesi, s.2.
9. Batuman, B. (2009). Mekan, Kimlik ve Sosyal Çatışma: Cumhuriyet’in Kamusal Mekanı Olarak Kızılay Meydanı. Der. Güven Arif Sargın. Başkent Üzerine Mekan Politik Tezler: Ankara’nın Kamusal Yüzleri içinde. (ss.41-77). İstanbul: İletişim Yayınları.
10. Bora, A. (2012). Bir Milli Vazife Olarak Spor ve Kadınlar. Hacettepe Journal of Sport Sciences. 23(4), 220-226.
11. Borrmann Schäfer, A. (1998). Vom Waffenbruder zum türkisch-deutschen Faktotum: Ekrem Rüştü (1892-1984), eine bemerkenste Randfigur der Geschichte. Würzburg: Ergon Verlag.
12. Bozdoğan, S. (2015). Modernizm ve Ulusun İnşası: Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde Mimari Kültür. İstanbul: Metis Yayınları.
13. Cantek, F.Ş. (2003). Yabanlar ve Yerliler: Başkent Olma Sürecinde Ankara. İstanbul: İletişim Yayınları.
14. Cengizkan A. (2002). Modernin Saati: 20.Yüzyılda Modernleşme ve Demokratikleşme Pratiğinde Mimarlar, Kamusal Mekan ve Konut Mimarlığı. İstanbul: Mimarlar Derneği Yayınları.
15. Çeçen, A. (1990). Atatürk’ün Kültür Kurumu Olarak Halkevleri. Ankara: Gündoğan Yayınları.
16. Demirci, A. (2014). Literatür Taraması. Yılmaz Arı, İlhan Kaya (Eds.). Coğrafya Araştırma Yöntemleri (s.73-108). Balıkesir: Coğrafyacılar Derneği Yayınları.
17. Diem C. (1933). Tagebücher. Kennziffer: 02032-0263400. Band 4-6.1933; p:1-241.
18. Doğramacı, B. (2010). Heading Into Modernity: Sporting Culture, Architecture And Photography in the Early Turkish Republic. Nikolaus Katzer et al. (eds.). Euphoria and Exhaustion: Modern Sport in Soviet Culture and Society (s.111-126). Frankfurt: Campus Verlag.
19. Durukan, A. (2006). Cumhuriyetin Çağdaşlaşma Düşüncesinin Yaşama ve Mekana Yansımaları: Halkevi Binaları Örneği. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü.
20. Durukan, A., Ulaz Ulusu T. (2008). Cumhuriyetin Kültür Kurumu Olarak Halkevi Binaları. İTÜ Dergisi/A Mimarlık, Planlama, Tasarım. 7(1), 38-49.
21. Dünyanın en güzel stadına biz sahip olacağız. (1933). Türkspor Dergisi. 4(42-197), 5.
22. Fetgeri, A. (1929). Sporun Yükselmesi İçin Ne Yapmalıyız? Birinci İş: Saha. Türkspor Dergisi. 1(2),6-7.
23. Gençosman, K.Z. (1938, 24 Mayıs). Gürbüz Gençliğin Toplantı Yeri: 19 Mayıs Stadyomu. Ulus Gazetesi, s.10.
24. Gültekin, N.T. (2013). Gençlik Parkı’nı Kültürel Miras Olarak Okumak. https://www.academia.edu/30101010/Gen%C3%A7lik_Park%C4%B1n%C4%B1_K%C3%BClt%C3%BCrel_Miras_Olarak_Okumak-Nevin_G%C3%BCltekin-2013.pdf. Erişim Tarihi: 28.02.2021.
25. Jansen H. (1937). Ankara İmar Planı Raporu. İstanbul: Alaaddin Kıral Basımevi.
26. Karasar, N. (2007). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
27. Kartal, C.B. (2012). Değişen İktidar İlişkileri İçinde İki Kentin Dönüşümü: İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e, Payitaht İstanbul’dan Makarr-ı Hükümet Ankara’ya. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
28. Kılınç, K. (2009). Öncü Halk Sağlığı Projelerinin Kamusal Mekanı Olarak Sıhhiye. Güven Arif Sargın (Der.). Ankara'nın Kamusal Yüzleri: Başkent Üzerine Mekan Politik Tezler içinde (s.119-156). İstanbul: İletişim Yayınları.
29. Keser, İ.K. Bilimsel araştırma yöntemleri. https://kisi.deu.edu.tr/istem.koymen/BAY%20sunum%202.pdf. Erişim tarihi: 05.02.2021.
30. Korkmaz, Z. (2007). Ankara 19 Mayıs Stadyumu’nu (Ankara Milli Stadı’nı) Okumak: Erken Cumhuriyet Döneminde Mekan, Toplumsal Yaşantı ve İdeoloji İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
31. Mazower, M. (2010). Karanlık Kıta: Avrupa’nın Yirminci Yüzyılı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
32. Nasih, S. (1933). Stadyumlar: Almanya Stadyumları Hakkında Bir Tetkik Raporu. Mimar. 2, 299-314.
33. Okkalı, İ.C., Baytar, İ. (2020). Erken Cumhuriyet Döneminde Kentlileşme ve Şeref Akdik Resimlerindeki Yansıması. SDÜ ART-E Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi. 13(25), 138-158.
34. Oran, A.S. (1940). Kaza Merkezlerinde Yapılacak Halkevleri Tip Hakkında Rapor. Ülkü Dergisi. 15(89), 457-465.
35. Özdemir, D. (2004). Ankara Hippodrome: The National Celebrations of Early Republican Turkey, 1923-1938. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
36. Özmaden, H. (1999). Cumhuriyet Dönemi İlk Spor Teşkilatı Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı (1922-1936)nın Yapılanma Sürecinde Beden Eğitimi ve Sporun Fonksiyonları, Fonksiyonlardaki Değişimler ve Toplumsal Hayata Etkileri. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
37. Penaltı. (1930). Stat ve hastane. Türkspor Dergisi. 2 (9-61),13.
38. Riedel, H. (1942). Leibesübungen und körperliche Erziehung in der osmanischen und kamalistischen Türkei. Würzburg: Konrad Triltsch Verlag.
39. Stadyom ve yarış yeri bu sene yapılacak. (1933, 7 Mayıs). Hakimiyet-i Milliye Gazetesi, 1.
40. Tanyeli, U. (1998). Mekanlar, Projeler, Anlamları, Üç Kuşak Cumhuriyet. İstanbul: Türk Tarih Vakfı Yayınları.
41. Tarus, İ., Baykal, C. (1940). Yüksek Ziraat Enstitüsü’nü Tanıtıyoruz. İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
42. Türk spor tarihinin en şerefli günü: Başbakan İsmet İnönü Ankara Stadyomunu Değerli Nutukları ile açtılar. (1936). Türk Spor Kurumu Dergisi. 25, 7-8.
43. Türkyılmaz, M. (2015). Ankara’da Havuzbaşları 1923-1950. Ankara Araştırmaları Dergisi. 3(1), 105- 136.
44. Yaşar, V. (2018). Türkiye’nin Modernleşme Sürecinde Ankara Halkevi ve Faaliyetleri (1932-1951). Yüksek Lisans Tezi. Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
45. Yeşilkaya Gürallar, N. (1999). Halkevleri, İdeoloji, Mimarlık. İstanbul: İletişim Yayınları.
46. Yıldırım, A., Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
47. Zeyrek, Ş. (2006). Türkiye'de Halkevleri ve Halkodaları (1932-1951). Ankara: Anı Yayınları.