OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA BÜTÇE UYGULAMALARI VE BİR YILLIK MAAŞ ÖRNEĞİ

Amaç- Osmanlı İmparatorluğunun mali yapısı incelendiğinde Batılı ülkelerde ki uygulamalara benzer bütçe uygulaması, 1855’de ilk kez merkezi idare bütçesi diğer bir ifade ile genel bütçe, “Hazine-i Celile’nin Muvazene Defterinin Suret-i Tanzimine Dair Nizamname” adı ile düzenlenmiştir.Yöntem- Günümüzde ki bütçe uygulaması olmasa da devletin merkezi hazinesine ait bir yıllık gelir ve giderlerini kayıt altına alan ve yılsonu kesin hesap durumlarını yansıtan bir çeşit kesin hesap belgeleri mevcuttu.Bulgular- Bu çerçevede Osmanlılar belli kaynaklardan elde edilen gelirlerin belli hizmetlere tahsisini gerçekleştirmekte idi. Bu dönemde devlet gelirleri ile kamu giderlerinin yıldan yıla hesaplanması ve deftere kaydedilmesi usuldendi. Gidere göre gelir değil gelire göre gider esas alınmaktaydı. Dolayısıyla Osmanlı İmparatorluğunun her ne kadar günümüze uygun bir bütçe yapısına sahip olmaması gelir ve giderlerinin kayır altına alınmadığı anlamına gelmez. Nitekim bu çalışmamızda Osmanlıların bürokratik bir devlet yapısına sahip olması irdelenecek ve her mali uygulamanın kaydının tutulduğu vurgulanacaktır.Sonuç- Ayrıca Osmanlı İmparatorluğunun kuruluştan itibaren nasıl bir bütçe politikası belirledikleri üzerinde durulacak ve Batılı anlamda bütçe uygulamalarına neden geçildiğinin önemi açıklanacaktır. Bununla birlikte Başbakanlık Osmanlı arşiv kaynaklarına dayalı olarak 1887 tarihli Osmanlı İmparatorluğunun üst düzey ricalinin aylara göre bir yıllık maaş durumları tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Bütçe, Osmanlı İmparatorluğu, maaş, mali yapı, kesin hesap

BUDGET PRACTICES AND ONE-YEAR SALARY CASE IN THE OTTOMAN EMPIRE

Purpose- When the financial structure of the Ottoman Empire was examined, a similar budget implementation as in Western countries was organized in 1855 with the central administration budget for the first time, in other words the general budget under the name of " Hazine-i Celile Muvazene Defterinin Suret-I Tanzimine Dair Nizamname”Methodology- Although there is no current budget practice as it is now, there is some kind of definite accounts documenting the yearly income and expenditures of the central treasury and reflecting the final accounts of the year. In this framework, the Ottomans were allocating the revenues from certain sources to certain services. In this period, the calculation of the state revenues and the annual expenditures of the public expenditures and the registration of the records were done. Income was not based on expenses, instead the expenses was based on income.Findings- Therefore, although the Ottoman Empire did not have a proper budget structure as it is in present time, it does not mean that the income and expenses were not recorded. As a matter of fact, this study will examine the possession of a bureaucratic state structure of the Ottomans and emphasize that every financial practice is kept a record.Conclusion- In addition, this study will focus on how the Ottoman Empire had set out a budget policy since its foundation and explain the importance of transition into Western budgetary practices. However, based on the sources of the Prime Ministry Ottoman archives, one year salary conditions will be tried to be determined according to the month income of the top level official of the Ottoman Empire of 1887.

Keywords:

Budget, Ottoman Empire, salary, financial structure, definite account,

PDF

___

Başbakanlı Osmanlı Arşivi
Maliye Vâridât Muhasebesi Defterleri
Barkan, Ö. L. (1960). H. 954–955 (M.1547–1548) Malî yılına ait bir Osmanlı Bütçesi, İFM, C.19. S.1-4’den ayrı basım, Sermet Matbaası, İstanbul.
Barkan, Ö. L. (2000). Osmanlı Devleti’nin sosyal ve ekonomik tarihi, tetkikler-makaleler. Cilt:1, İÜ Rektörlük Yayını No:4214, İF Yayını No:565, TİİTAM Yayını No:3, Yay. Haz.: Hüseyin Özdeğer, İstanbul.
Barkan, Ö. L. (1955). Osmanlı İmparatorluğu bütçelerine ait notlar. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C. 17, No. 1–4, İstanbul.
Feyzioğlu, B. N. (1981). Nazari, Tatbiki, Mukayeseli Bütçe. 6. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul.
Genç, M., Özvar, E. (2006). Osmanlı Maliyesi kurumlar ve bütçeler 1,2. Osmanlı Bankası Arşive ve Araştırma Merkezi, I. Baskı, İstanbul.
Güran, T. (1989). Tanzîmat Döneminde Osmanlı Maliyesi: bütçeler ve hazine hesapları (1841–1861). TTK Yayınları, Ankara.
Karamürsel, Z. (1940). Osmanlı malî tarihi hakkında tetkikler. TTK Yayını, VIII. Seri-No. 11, Ankara.
Keskinkılıç, E. file:///C:/Users/PC/Downloads/5000085456-5000119412-1-PB%20(1).pdf. erişim:3.5.2018.
Kılıç, S. (2002). 1855 bütçe nizamnamesi ve uygulaması. Türkler, C.16, Ankara.
Lütfi, A. E. (1931). Vak’anüvis Ahmet Lütfi Efendi tarihi, Yay. Haz. M.Münir Aktepe C.IX, İstanbul 1984.
Öner, E. (2005), Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet Döneminde malî idare. TC Maliye Bakanlığı APKKB Yayını No:2005/369, 2. Baskı, Ankara.
Sahillioğlu, H. (1984). 1524–1525 Osmanlı bütçesi. İÜİFM, C.41, S.1–4, Eylül 1982-Ekim 1983, İstanbul.
Şener, A. (2007). Sona doğru Osmanlı. Birleşik Kitabevi, Ankara.
Tabakoğlu, A. (2012). Türk iktisat tarihi. Dergâh Yayınları, Tarih Dizisi, İstanbul.
Tabakoğlu, A. (1999). Osmanlı malî yapısının ana hatları. Osmanlı, C. 3: İktisat, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
Uzunçarşılı, İ. H. (1978). Osmanlı Devleti maliyesinin kuruluşu ve Osmanlı Devleti iç hazinesi. Belleten, C.42, S. 165, Ocak.