ÜÇ KARAKTER, ÜÇ MEDENİYET: ABDÜLHAK ŞİNASİ HİSAR’IN ROMANLARINDA DOĞU-BATI MESELESİ

Doğu-Batı meselesi, modernleşme sürecindeki Türk edebiyatının temel konularından biridir. Bu sorunu merkeze koyan romanlar, Osmanlı toplumunda yaşanan Batılılaşma sürecinden etkilenmiş karakterleri, Batılılaşmamış, başka bir ifadeyle, özgün kalabilmiş karakterlerin karşısına koyarak çoğu zaman ikincilerinin lehine bir karşılaştırma yoluna giderler. Bütün romanlarında, ağırlığı değişmekle birlikte, Doğu-Batı meselesine değindiği görülen Abdülhak Şinasi Hisar’ın bundan farklı bir tutum izlediği görülür. Tanzimat ve Cumhuriyet yazarlarının Doğu ve Batı’yı karşıt kategoriler olarak sunan karakter figürasyonunu bir yana bırakarak Fahim Bey ve Biz, Çamlıca’daki Eniştemiz ve Ali Nizamî Beyin Alafrangalığı ve Şeyhliği adlı üç romanında yer verdiği üç karakter üzerinden bir Doğu-Batı sentezine ulaşmaya çalışır. Bu yazıda, karakterlerinin sosyal gerilimlerini, iç dünyalarını, ‘delilik’ şeklinde tezahür eden anlaşılmaz yönlerini ve çeşitli çatışmalarını/karşılaştırmalarını merkezine alan ve bu temalar üzerinden bir medeniyet sentezine ulaşmayı amaçladığı görülen Hisar’ın üç medeniyet şeklini temsil etme görevi verdiği Fahim Bey, Hacı Vâmık Bey ve Ali Nizamî Bey adlı roman karakterleri, Doğu-Batı meselesi bağlamında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Abdülhak Şinasi Hisar, Doğu-Batı, roman, roman karakteri, medeniyet, delilik, sentez

PDF

___

Atay, O. (1973). Tehlikeli Oyunlar. 1. Baskı. İstanbul: Sinan. Belge, M. (2009). Edebiyat Üzerine Yazılar. 3. Baskı. İstanbul: İletişim. Cevdet Kudret (1970). Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman 1859-1959. 2. Baskı. Ankara: Bilgi. Forster, E. M. (2016). Roman Sanatı. Çev. Ünal Aytür. 2. Baskı. İstanbul: Milenyum. Goody, J. (1996). The East in the West. 1. Baskı. New York: Cambridge. Hisar, A. Ş. (1952). Ali Nizamî Beyin Alafrangalığı ve Şeyhliği. 1. Baskı. İstanbul: Hilmi. Hisar, A. Ş. (1956). Çamlıcadaki Eniştemiz. 2. Baskı. İstanbul: Varlık. Hisar, A. Ş. (2013). Fahim Bey ve Biz. 7. Baskı. İstanbul: YKY. İleri, S. (1992). Seçmeler-Abdülhak Şinasi Hisar. 1. Baskı. İstanbul: YKY. Kaplan, M. (2014). Edebiyatımızın İçinden. 3. Baskı. İstanbul: Dergâh. Mardin, Ş. (1991). Türk Modernleşmesi-Makaleler 4. 1. Baskı. İstanbul: İletişim. Moran, B. (2001). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1. 10. Baskı. İstanbul: İletişim. Mutluay, R. (1976). 50 Yılın Türk Edebiyatı. 3. Baskı. İstanbul: İş Bankası Kültür. Naci, F. (1990). 100 Soruda Türkiye’de Roman ve Toplumsal Değişme. 2. Baskı. İstanbul: Gerçek. Oğuzertem, S. (2018). Eleştirirken-Modern Türkçe Edebiyat Üzerine Yazılar. 1. Baskı. İstanbul: İletişim. Okay, O. (2008). Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Mithat Efendi. 4. Baskı. İstanbul Dergâh. Oktay, A. (1993). Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı 1923-1950. Ankara: Kültür Bakanlığı. Said, E. (2016). Şarkiyatçılık-Batı’nın Şark Anlayışları. Çev. Berna Yıldırım. 9. Baskı. İstanbul: Metis. Sazyek, H. (2008). Abdülhak Şinasi Hisar’ın Romanlarında Özel Yabancılaşma. 1. Baskı. Ankara: Akçağ. Tanpınar, A. H. (2001). Yahya Kemal. 4. Baskı. İstanbul: Dergâh. Tanpınar, A. H. (2011). Edebiyat Üzerine Makaleler. 9. Baskı. İstanbul: Dergâh. Timur, T. (2002). Osmanlı-Türk Romanında Tarih, Toplum ve Kimlik. 2. Baskı. İstanbul: İmge. Turinay, N. (1988). Abdülhak Şinasi Hisar. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı. Uçman, A. (2010). “Geçmiş Zaman Peşinde Bir İstanbul Âşığı: Abdülhak Şinasi Hisar (1888-1963)”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 8, S. 16, 673-690 Uysal. S. S. (2016). Bir Abdülhak Şinasi Hisar Vardı. 1. Baskı. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.