Sağlık personellerinin kimyasal, biyolojik, radyasyon ve nükleer tehlikelerden korunma ve acil yardım uygulamaları ile ilgili bilgi düzeyleri ve farkındalıkları

Amaç: KBRN (Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik, Nükleer) maddelerin kaza ile veya kasıtlı olarak çevreye yayılması önemli can ve mal kayıplarına yol açmakta ayrıca uzun bir zaman dilimi boyunca olumsuz etkiler doğurmaktadır. KBRN tehlikelerinden korunma ve acil yardım uygulamaları ile ilgili farkındalık yaratmak, KBRN bilinci oluşturmak, bilgi düzeylerini tespit etmek amacıyla planlanmıştır. Gereç ve yöntem: Literatür ve yönetmelikler incelendikten sonra, Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yayınlanan Acil Sağlık Hizmetleri için "Kimyasal, Biyolojik, Radyasyon ve Nükleer Tehlikelerde Acil Yardım" konulu eğitim modülü temel alınarak anket hazırlanmıştır. Anket, katılımcılara toplam 10 saatlik teorik KBRN eğitiminden önce ve sonra sorulmuş ve sonuçlar karşılaştırılmıştır. Bulgular: Katılımcıların %58,4'ü kadın, %41,6'sı erkek ve yaş ortalaması 38'dir. Katılımcıların çoğu doktor veya hemşireydi ve katılımcıların yaklaşık dörtte üçü acil servis personeliydi. Katılımcıların %35,6'sı 1-5 yıldır acil serviste çalışmaktadır. 61,4'ü KBRN eğitimi almamıştı ve %84,2'si KBRN konusunda yeterli bilgi ve deneyime sahip olmaları gerektiğini düşünüyordu. 77,2'si herhangi bir KBRN olayı yaşamamış ve KBRN'ye yönelik herhangi bir müdahalede bulunmamıştır. KBRN bilgi düzeyi ile ilgili sorulan 22 soru değerlendirildiğinde, eğitim öncesi 7 soruda doğru cevap oranının %50'nin üzerinde olduğu, eğitim sonrası uygulanan son testte ise tüm sorularda %50'nin üzerinde olduğu görülmüş, KBRN eğitimi öncesi bilgi düzeylerinin düşük, eğitim sonrası ise iyi olduğu tespit edilmiştir. Sonuç: KBRN bilinci oluşturmak için teorik gerçekleştirilen eğitimin anlamlı düzeyde olumlu etkisi olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

KBRN, sağlık bilgisi, tutumlar, uygulama, farkındalık

Knowledge levels and awareness of healthcare professionals on protection from chemical, biological, radiation, nuclear hazards, and emergency aid practices

Purpose: The accidental or intentional release of CBRN (Chemical, Biological, Radiological, Nuclear) substances into the environment causes significant loss of life and property and has adverse effects over a long time. This study was planned to raise awareness about protection from CBRN hazards and emergency aid practices, to create CBRN awareness, and to determine the knowledge level of healthcare professionals. Materials and methods: After reviewing the literature and regulations, the questionnaire was prepared based on the training module on "Emergency Assistance in Chemical, Biological, Radiation and Nuclear Hazards" for Emergency Health Services published by the Republic of Türkiye Ministry of National Education. The questionnaire was asked to participants before and after 10 hours of theoretical CBRN training, and the results were compared. Results: The participants were 58.4% female, 41.6% male, and the average age was 38. Most participants were doctors or nurses, and approximately three-quarters of the participants were emergency service staff. 35.6% of them had been working in the emergency department for 1-5 years. 61.4% had not received CBRN training, and 84.2% thought they needed sufficient knowledge and experience. 77.2% had not experienced any CBRN incident nor performed any intervention for CBRN. When the 22 questions asked about the level of CBRN knowledge were evaluated, it was seen that the correct answer rate was above 50% in seven questions of 22 and was above 50% in all questions in the post-test applied after the training. Their level of knowledge was found to be low before CBRN training and good after training. Conclusion: Theoretical training has a significant positive impact on creating CBRN awareness.

Keywords:

CBRN, health knowledge, attitudes, practices, awareness,

PDF

___

1. Eyison RK, Pakdemirli A, Aydin E, et al. Evaluation of the medical chemical, biological, radiological, and nuclear awareness level of emergency healthcare professionalss serving on different centres. J Basic Clin Health Sci 2020;4:174-179. https://doi.org/10.30621/jbachs.2020.1037
2. AFAD, T.C. İçişleri Bakannlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı KBRN Terimler Sözlüğü. Erişim adresi: https://www.afad.gov.tr/kbrn-sozlugu. Erişim tarihi Ocak, 2021 3. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Acil Sağlık Hizmetleri, Kimyasal Biyolojik Radyasyon Ve Nükleer (KBRN) Tehlikelerde Acil Yardım 725TTT154, Ankara 2011. Available at: http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Kimyasal,Biyolojik,Radyasyonve%nükller tehlikelerde acil yardım.pdf. Accessed 2011
4. 3033 Sayılı Kimyasal, B., Radyolojik, Nükleer (KBRN) Tehdit ve Tehlikelere Dair Görev Yönetmeliği. Available at: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/10/20201001-3.pdf. Accessed September 30, 2020
5. Li HL, Tang WJ, Ma YK, Jia JM, Dang RL, Qiu EC. Emergency response to nuclear, biological and chemical incidents: challenges and countermeasures. Mil Med Res 2015;2:19. https://doi.org/10.1186/s40779-015-0044-3
6. Veenema TG. Chemical and biological terrorism preparedness for staff development specialists. J Nurses Staff Dev 2003;19:218-225. https://doi.org/10.1097/00124645-200309000-00001
7. Kotora JG. An assessment of chemical, biological, radiologic, nuclear, and explosive preparedness among emergency department healthcare providers in an inner city emergency department. Am J Disaster Med 2015;10:189-204. https://doi.org/10.5055/ajdm.2015.0202
8. Çıtlık Sarıtaş S, Kızıl AB, Sarıtaş S. Acil servis hemşirelerinin biyoterörizm konusundaki bilgi ve görüşleri. Bozok Tıp Dergisi 2013;3:29-36. Available at: https://dergipark.org.tr/tr/pub/bozoktip/issue/3783/50525#article_cite. Accessed June 01, 2013
9. Gürler M, Gürsoy G, Çiftçi H, Salar H. Kimyasal, biyolojik, radyasyon ve nükleer risklere karşı korunmada farkındalık oluşturma ve temel ilk yardım eğitimi etkinliklerinin değerlendirilmesi. BSJ Health Sci 2021;4:63-68. https://doi.org/10.19127/bshealthscience.816643
10. Ayvazoğlu G, KBRN için hazırlık ve gönüllülük düzeyi belirleme çalışması, Gümüşhane ili örneği (Yüksek Lisans Tezi). Gümüşhane Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afet Yönetimi Anabilim Dalı, Gümüşhane. 2015.
11. Dinçer S, Kumru S. Afet ve acil durumlar için sağlık personelinin hazırlıklı olma durumu. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2021;10:32-43. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.790884
12. Dönmez A, Acil tıp çalışanlarının (KBRN) kimyasal, biyolojik, radyolojik, nükleer kazalara karşı ilgi, bilgi ve tutum durumu araştırması (Doktora Tezi). Bezmialem Vakıf Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2019.
13. Kaynak C, Örnek bir hastane afet ekibinin doğal afetler sonrasında ortaya çıkabilecek kbrn (kimyasal, biyolojik, radyoaktif, nükleer) tehlikeler ile ilgili bilgi düzeylerinin ölçülmesi (Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2020.
14. Öner U, Birinci basamak sağlık hizmeti veren aile hekimleri ile 112 acil ve ilkyardım sağlık çalışanlarının kbrn hakkında bilgi düzeyi (Tıpta Uzmanlık Tezi). T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilimleri Üniversitesi Kayseri Şehir Hastanesi, 2020.
15. Günenç ND. Hastanenin özellik arz eden riskli birimlerinde (acil, yoğun bakım, görüntüleme merkezi) çalışan personelin KBRN tehlikesine karşı korunma bilgi düzeyinin araştırılması (Yüksek Lisans Tezi). Bezmialem Vakıf Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2022.
16. Demirağ H, Hintistan S, Doğan ES, Cin A, Tuncay B. Paramedik öğrencilerinin biyoterörizm ile biyolojik ajanlara ilişkin bilgi ve görüşlerinin incelenmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2019;9:49-56. https://doi.org/10.33631/duzcesbed.498337
17. Pakdemirli A. Sağlık çalişanlari için kişisel koruyucu ekipman kullanımı. Jinekoloji-Obstetrik ve Neonatoloji Tıp Dergisi 2021;18:834-839. https://doi.org/10.38136/jgon.946506
18. Yıldırım S, Demircan S, Küp Aylıkçı N. Kimyasal, biyoojik, radyolojik, nükleer olaylarina karşi hastane öncesi acil sağlik hizmetleri çalişanlarinin kişisel koruyucu donanim kullanimi, bilgi ve beceri durumu: Adana ili örneği. Hastane Öncesi Dergisi 2021;6:381-392. https://doi.org/10.54409/hod.1002941
19. Aslan D, Esin M. Hemşirelik öğrencileri için kimyasal, biyolojik, radyolojik, nükleer tehlikeler bilgi, tutum ve öz yeterlilik ölçeklerinin geliştirilmesi. Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi 2021;4:20-30. https://doi.org/10.26650/JARHS2021-815682
20. Van der Woude I, de Cock JS, Bierens JJLM, Christiaanse JC. TAP CBRN preparedness: knowledge, training and networks. Prehosp Disaster Med 2008;23:65-69. https://doi.org/10.1017/s1049023x00021270
21. Kako M, Hammad K, Mitani S, Arbon P. Existing approaches to chemical, biological, radiological, and nuclear (CBRN) education and training for health professionalss: findings from an integrative literature review. Prehosp Disaster Med 2018;33:182-190. https://doi.org/10.1017/S1049023X18000043