18. Yüzyılda Erzurum Kalesi'nde Bulunan Toplar ve Malzemeleri

Top, Osmanlı ordusunda I. Murad döneminden itibaren kullanılmaya başlanmış meydan muharebelerinde ve kale kuşatmalılarında Osmanlı ordusunun en önemli ateş gücünü oluşturmuştur. Osmanlı orduları gerek doğuda gerekse batıdaki seferlerinde çeşitli çap ve büyüklükte topları sayesinde parlak zaferler elde etmiş ve alınması güç kaleleri döktürdüğü toplar sayesinde kısa sürede fethetmiştir. Osmanlı Devleti ihtiyaç duyduğu topları İstanbul’da döktürdüğü gibi önemli hudut bölgelerinde özellikle de stratejik öneme haiz önemli kalelerde de bulundurmuş ve gerektiğinde top dökümünü kalelerde de gerçekleştirmiştir. Osmanlı Devleti’nin şark hududunda bir serhat kalesi hüviyetine sahip olan Erzurum Kalesi’nde çeşitli çap ve büyüklükte toplar ile topun intikalinde kullanılan top arabaları ve top arabalarına ait çeşitli koşumlar da mevcut olmuştur. Bu makalede, Osmanlı arşiv belgelerinden istifade edilerek 18. yüzyılda Erzurum Kalesi ve tophanesinde mevcut bulunan çeşitli çap ve büyüklükte ki toplardan, top arabaları ve top arabalarına ait çeşitli koşumlardan bahsedilmiştir

Anahtar Kelimeler:

Erzurum, Top, Top Arabası, Kale, Tophane

Cannons and Materials in Erzurum Castle during the 18th Century

The cannon, which was begun to be used in the military of the Ottoman Empire since the reign of Murad I, was the most important firepower of the Ottoman army in the battles and the castle sieges. The Ottoman armies won great victories in their campaigns in both the east and the west through the cannons in various diameters and sizes, and they conquered the castles, which were difficult to conquer, in a short time thanks to the cannons. The Ottoman Empire produced the cannons also in important frontiers, especially strategically important castles in addition to the production of cannons in necessary regions of Istanbul. Furthermore, the cannons in various diameters and sizes, the cannon carriages used for the movement of cannons and various harnesses for the cannon carriages were used also in Erzurum Castle considered as a border castle in the eastern frontier of the Ottoman Empire. In this article, the cannons in various diameters and sizes, the cannon carriages, and various harnesses used in the cannon carriages found in Erzurum Castle and its armory during the 18th century are mentioned in accordance with the documents in the Ottoman archives

Keywords:

Erzurum, Cannon, Cannon Carriage, Castle, Armory,

PDF

___

1. Muallim Cevdet Tasnifi- Askeriye ( C. AS.) 21867, 49794, 52653, 45784.
2. Maliyeden Müdevver Defter Tasnifi ( Mad. d.) 3389
3. Bâb-ı Defteri Baş Muhasebe Kalemi Defterleri ( D.BŞM. d) 2950 1. 4. Bâb-ı Defteri Baş Muhasebe Kalemi Tophâne-i Âmire Defterleri ( D.BŞM. TPH.d) 18649, 18701. 2.
AGOSTON, Gabor; “Osmanlı İmparatorluğunda Harp Endüstirisi ve Barut Teknolojisi (1450- 1700)”, Osmanlı, C. VI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s. 622- 633.
AYDÜZ, Salim; Tophâne-i Âmire ve Top Döküm Teknolojisi, Türk Tarih Kurumu Yayınları VII. Dizi- Sayı 215, Ankara, 2006.
_____________; “Osmanlı Devletinde Ateşli Silah Sanayi ve Top Döküm Teknolojisi ( 1453- 1566)”, Osmanlı, C. VI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s. 633-642.
DEVELİOĞLU, Ferit; Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügât, Ankara, 1998.
ERENDİL, Muzaffer; Topçuluk Tarihi, Genel Kurmay Basım Evi, Ankara, 1988.
ERTAŞ, Mehmet Yaşar;, “Osmanlı Devletinde Sefer Organizasyonu”, Osmanlı, C. VI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s. 590- 597.
ERENDİL, Muzaffer; Topçuluk Tarihi, Genel Kurmay Basım Evi, Ankara, 1988.
Eralp, T. Nejat; Tarih Boyunca Türk Toplumunda Silah Kavramı ve Osmanlı İmparatorluğunda Kullanılan Silahlar, Türk tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1993.
GÖLEN, Zafer; Osmanlı Devletinde Baruthane-i Amire(XVIII. Yüzyıl), Ankara, 2006.
İŞPİRLİ, Mehmet; “Araba”, DİA, C. III, İstanbul, 1991, s. 243-245.
İLGÜREL, Mücteba; Osmanlı Devletinde Ateşli Silahlar”, Osmanlı, C. VI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s. 605- 611.
KOÇ, Ümit; XVI. Yüzyılda Anadolu’da Sanayi, Ankara, Nisan 2006.
KONYALI, İbrahim Hakkı; Abideleri ve Kitabeleri İle Erzurum, İstanbul 1960.
PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali; Türkçe Sözlük, İstanbul, 1995.
SERTOĞLU, Mithat; Osmanlı Tarihi Lûgatı, İstanbul 1986.
SEVİNÇ, Tahir; “17. Yüzyıl Sonlarında Başarısız Bir Sefere Girişimi: 1695 Mora Seferi”, History Studies, Volume, 2/ 3, 2010, s. 285- 306.
TAŞKIRAN, Cemalettin; “Yükselme Döneminde Osmanlı Ordusu”, Osmanlı, C. VI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s. 562- 572.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı; Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapukulu Ocakları (Acemi Ocağı ve Yeniçeri Ocağı), C. I, II; T.T.K., Ankara, 1988.