Orta Çağ’da Savaş Esnasında Yaşanan Taraf Değiştirmeler

Orta Çağ çok geniş bir dönemi kapsamakta ve bu dönemde, savaşlarda çok sayıda taraf değiştirme hadiselerinin yaşandığı bilinmektedir. Taraf değiştirmelerin tümüne bu çalışmada değinmemiz mümkün değil, ancak tespit ettiğimiz kadarıyla, verilen kategorilere örnek olması açısından bazı savaşlar sınıflandırılarak anlatılmaya çalışılmıştır. Taraf değiştirme savaşları kendi içerisinde alt başlıklara ayrılabilmektedir ancak genel itibariyle ikiye ayrıldığını görmekteyiz. Bunlar; Savaş esnasında gerçekleşen taraf değiştirmeler ile savaştan hemen önce alınan kararlarla gerçekleşen taraf değiştirmeler. Orta Çağ’da yaygın bir şekilde gerçekleşen taraf değiştirmelerin komutanlar ve liderler tarafından ne şekilde ele alındığı, durumu kendi lehlerine çevirebilmek için neler yaptıkları incelenmektedir. Bu bağlamda savaş öncesi evrede yapılan hazırlıklar arasında taraf değiştirmeye meyleden komutanlar ile taraf değiştirmeye maruz kalan komutanlar da ayrıca değerlendirilmelidir. Bazı komutanlar savaşı savaştan önce kazanma gayretindeyken bazıları da yalnızca savaş anına odaklanarak pek çok şeyi gözden kaçırmıştır. İşte bu gibi gelişmeler taraf değiştirmelerin boyutlarına etki etmektedir. Çalışmada bahsi geçen savaşlar daha çok Anadolu ve Ortadoğu coğrafyasında meydana gelen savaşlar olup dönem olarak ise XI. yüzyıl ve sonrasına ağırlık verilmiştir. Dolayısıyla Bizans İmparatorluğunun yanı sıra Büyük Selçuklu Devleti, bölge bey ve valileri arasında gerçekleşen savaşlar çalışmanın içeriğini oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Taraf Değiştirme, Orta Çağ, İhanet, Savaş Stratejileri

Switching Sides During Warfare in The Middle Ages

The Middle Ages covers a very wide period and it is known that there were many changes of sides in wars during this period. It is not possible to mention all of the defections in this study, but as far as we have determined, some wars have been tried to be explained by classifying them in order to set an example for the given categories. Wars of switching sides can be divided into sub-headings, but we see that it is divided into two in general. These; Changes in sides during the war and changes in sides made just before the war. It is examined how the common defections in the Middle Ages were handled by the commanders and leaders, and what they did to turn the situation in their favor. In this context, among the preparations made in the pre-war phase, the commanders who tend to change sides and the commanders who are exposed to changing sides should also be evaluated. While some commanders were trying to win the war before the war, others focused only on the moment of war and overlooked many things. Such developments have an impact on the size of the change of sides. The wars mentioned in the study are mostly wars that took place in Anatolia and the Middle East, and as a period, the XI. century and beyond. Therefore, besides the Byzantine Empire, the wars between the regional beys and governors of the Great Seljuk State constitute the content of the study.

Keywords:

Switching Sides, War Strategies, Seljuks, Byzantium.,

PDF

___

A. A. Vasiliev, Bizans İmparatorluğu Tarihi, Çev. Arif Müfid Mansel, C. I, Maarif Matbaası, Ankara 1943.
Abûl Farac, Abû’l Farac Tarihi, C.II, (Çev. Ömer Riza Doğrul), TTK, Ankara 1999.
Ahmed b. Mahmud, Selçuknâme, (Haz. Erdoğan Merçil), Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2011.
Aka İsmail, “Timur”, DİA, C.XLI, İstanbul 2012, ss. 173-177.
Aksarayî, Müsâmeretü’l-Ahbâr, (Çev. Mürsel Öztürk), TTK, Ankara 2000.
Alphonse de Lamartine, Osmanlı Tarihi, (Çev. Serhat Bayram), Kapı Yayınevi, İstanbul 2008.
Anonim, Tevârîh-i Âl-i Osman, Neşr. F.Gıese, Haz. Nihat Azamat, Marmara Üniversitesi Yayınları, Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1992.
Âşıkpaşazade, Tevârîh-i Âl-i Osman (Osmanoğullarının Tarihi), (Çev. Beşir Güneş), Çağdaş Kitabevi, İstanbul 2021.
Azimî, Azimî Tarihi, (Çev. Ali Sevim), 2. Baskı, TTK, Ankara 2006.
Baykara Tuncer, “İnançoğulları”, DİA, C.XXII, İstanbul 2000, ss. 263-264.
Bezer Gülay Öğün, “Müslim b. Kureyş”, DİA, C. XXXII, İstanbul 2006, ss. 94-95.
Bilinir Sedat, “Malazgirt Savaşının Kaderine Etki Eden Gelişme Kapsamında İstihbarat Teşkilatının Değerlendirilmesi”, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 44, Hatay 2019, ss. 1-13.
Bilinir Sedat, Ortaçağ’da Türklerin Halep Hâkimiyeti, Duvar Yayınevi, Ankara 2021.
Bundârî, Zübdetü’n-Nusra ve Nuhbetü’l Usra, İran ve Horasan Selçukluları Tarihi, (Çev. Kıvameddin Burslan), Maarif Matbaası, İstanbul 1943.
El-Hüseynî, Ahbarü’d-devleti’s-Selçukiyye, (Çev. Necati Lügal), TTK, Ankara 1999.
Emecen Feridun M., İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası, 3.Baskı, Timaş Yayınevi, İstanbul 2016.
Emecen Feridun M., Osmanlı İmparatorluğu’ nun Kuruluş ve Yükseliş Tarihi (1300-1600), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2015.
Halaçoğlu Yusuf, “Ankara Savaşı”, DİA, C. III, İstanbul 1991, ss. 210-211.
Hammer J. Von, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. I, İlgi Kültür Sanat Yayınevi, İstanbul 2007.
Ioannes Zonaras, Tarihlerin Özeti, (Çev. Bilge Umar), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2008.
İbn Fazlan, Seyahatnâme, (Trc. Ramazan Şeşen), Bedir Yayınevi, İstanbul 2016.
İbn Kesir, El-Bidaye ve’n-Nihaye (Büyük İslam Tarihi), C.IV, (Çev. Mehmet Keskin), Çağrı Yayınları, İstanbul 2017.
İbnü’l Adîm, Zübdetü’l Haleb min Târihi Haleb’te Selçuklular, (Trc. Ali Sevim), TTK, Ankara 2014.
İbnü’l Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, C. X, Bahar Yayınları, (Çev. Abdülkerim Özaydın), İstanbul 1991.
İbnü’l Verdi, Tetimmetü’l Muhtasar fi Ahbari’l-Beşer, (Trc. Mustafa Alican), Kronik Yayınevi, 2. Baskı, İstanbul 2017.
İnalcık Halil, “Beyazıd I”, DİA, C.V, İstanbul 1992, s. 231-234.
İnalcık Halil, Devlet-i ‘Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar, C I, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 30. Baskı, İstanbul 2009.
İnalcık Halil, Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları (1302-1481), İsam Yayınevi, İstanbul 2010.
Jorga Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. I, (Çev. Nilüfer Epçeli), Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2009.
Kafesoğlu İbrahim, “Alparslan”, DİA, C. II, İstanbul 1989, ss. 526-530.
Kayhan Hüseyin, “Lâdik Beyliği”, Türkler Ansiklopedisi, C. VI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, ss. 763-770.
Kazvînî, Târîh-i Güzîde, (Edt. Erkan Göksu), Bilge Kültür Sanat Yayınevi, İstanbul 2015.
Kemal S. Salibi, Syria Under Islam (634-1097), Dar Nelson, Second Edition, Caravan Books, Lebanon 1977.
Kesik Muharrem, Anadolu Türk Beylikleri, Bilge Kültür Sanat Yayınevi, İstanbul 2018.
Kesik Muharrem, At Üstünde Selçuklular, Türkiye Selçuklularında Ordu ve Savaş, 3. Baskı, Timaş Yayınları, İstanbul 2017.
Koca Salim, Anadolu Türk Beylikleri Tarihi, 3. Baskı, Berikan Yayınevi, Ankara 2015.
Koca Salim, Selçuklular Devri Türk Askerî Gelenekleri, Hunlardan Günümüze Türk Askerî Kültürü, 2. Baskı, Edit. A. Sefa Özkaya, Kronik Yayınevi, İstanbul 2019, ss. 472-506.
Kofoğlu Sait, “İnanç Oğulları Beyliği”, Edt. Haşim Şahin, Anadolu Beylikleri El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara 2016, ss. 247-256.
Lastivertli Aristakes, Aristakes Lastivertc’i’s History, (Ermeni Bir Rahibin Gözünden Selçuklular ve Anadolu’nun Fethi), (Çev. İlhan Aslan), Post Yayınevi, İstanbul 2019.
Mikhail Psellos, Khronographia, (Çev. Işın Demirkent), TTK, Ankara 2014.
Niketas Khoniates, Historia, (Çev. Fikret Işıltan), Türk Tarih Kurumu, Ankara 1995.
Ostrogorsky Georg, Bizans Devleti Tarihi, 8. Baskı, TTK, Ankara 2015.
Özaydın Abdülkerim, “Berkyaruk”, DİA, C. V, İstanbul 1992, ss. 514-516.
Özaydın Abdülkerim, “Tutuş”, DİA, C. XL, İstanbul 2012, ss. 446-449.
Özgüdenli Osman Gazi, Selçuklular I, İsam Yayınları, İstanbul 2013.
Özkaya A.Sefa, “Kültür Tasnifi ve Türk Askeri Kültürüne Giriş”, Hunlar’dan Günümüze Türk Askeri Kültürü, 2.Baskı, Edt. A.Sefa Özkaya, Kronik Yayınevi, İstanbul 2019, ss. 11-142.
Râvendî, Râhat-üs-sudûr ve Âyet-üs-sürûr, C. I, 2. Baskı, (Çev. Ahmed Ateş), TTK, Ankara 1999. Refik Ahmet, Bizans Karşısında Türkler, Timaş Yayınevi, İstanbul 2020.
Reşîdü’d-din Fazlullah, Cami’ü’t-Tevârih, (Çev. Erkan Göksu-H.Hüseyin Güneş), 2. Baskı, Selenge Yayınevi, İstanbul 2011.
Sevim Ali, “Malazgirt Muharebesi”, DİA, C. XXVII, Ankara 2003, ss. 481-483.
Sevim Ali, “Süleyman Şah I”, DİA, C. XXXVIII, İstanbul 2010, ss. 103-105.
Sevim Ali-Merçil Erdoğan, Selçuklu Devletleri Tarihi, TTK, Ankara, 1995.
Sıbt İbnü’l Cevzî, Mir’âtü’z-Zamân fi Târihi’l-Âyân, (Trc. Ali Sevim), TTK, Ankara 2011.
Starr S.Frederick, Kayıp Aydınlanma, Arap Fetihlerinden Timur’a Orta Asya’nın Altın Çağı, (Çev. Yusuf Selman İnanç) 4. Baskı, Kronik Yayınevi, İstanbul 2020.
Sun-Tzu, Savaş Sanatı, (Çev. Adil Demir), Kastaş Yayınları, İstanbul 2008.
Sümer Faruk- Sevim Ali, İslam Kaynaklarına Göre Malazgirt Savaşı, TTK, Ankara 1971.
Şimşirgil Ahmet, Kayı I, Osmanlı Tarihi Ertuğrul’un Ocağı, Timaş Yayınevi, 14. Baskı, İstanbul 2013.
Şükrullah Efendi, Behcetü’t Tevârîh, (Tarihin Aydınlığında), (Çev. Hasan Almaz), Mostar Yayınevi, İstanbul 2013.
Turan Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, Ötüken Yayınevi, İstanbul 2009.
Urfalı Mateos, Urfalı Mateos Vekayi-Nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), 3. Baskı, (Çev. Hrant D. Andreasyan, TTK, Ankara 2000.
Uzunçarşılı İsmail Hakkı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu-Karakoyunlu Devletleri, TTK, 5. Baskı, Ankara 2003.
Uzunçarşılı İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. I, TTK, 10. Baskı, Ankara 2011.
Yinanç Mükrimin Halil, Türkiye Tarihi Selçuklular Devri, I, (Haz. Refet Yinanç), TTK, Ankara 2013.
Yüksek Musa Şamil, “Dönemin Arap Kaynaklarına Göre Ankara Savaşı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C.XXV, Sayı I, İzmir 2010, ss. 351-369.