Serkan CENGİZ, Melike NEBİOĞLU YILDIZ, Adem PEKER

Özel Gereksinimli Çocuğa Sahip Ebeveynler ile Tipik Gelişim Gösteren Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Stres ve Yaşam Doyum Düzeylerinin İncelenmesi

Araştırmada özel gereksinimli çocuğa sahip ebeveynler ile tipik gelişim gösteren çocuğa sahip ebeveynlerin stres ve yaşam doyum düzeylerinin karşılaştırılması amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu Erzurum il merkezinde farklı özel eğitim ve rehabilitasyon merkezinde öğrenim gören 117’si özel gereksinimi olan, 148’i tipik gelişim gösteren çocuğa sahip kolayda örnekleme yöntemi ile seçilmiş 265 ebeveynden oluşmaktadır. Çalışma grubuna ait veriler anne baba stres ölçeği ve yaşam doyum ölçeği kullanılarak elde edilmiştir. Ebeveynlerin stres ve yaşam doyumlarına ilişkin ölçeklerden aldıkları puanlar bağımsız örneklemler için t-testi uygulanarak analiz edilmiştir. Sonrasında ortaya çıkan t-testi sonuçlarının etki değerleri hesaplanmıştır. İki grup arasındaki stres puanları kıyaslandığında özel ihtiyacı bulunan çocukların ebeveynlerinin stres puanları diğer gruptaki ebeveynlere göre daha yüksek, yaşam doyumu puanları ise daha düşük bulunmuştur. Gruplar arası farkın büyüklüğünü belirlemek amacıyla yapılan etki değeri hesaplaması sonucunda stres ve yaşam doyumunun ebeveynler üzerinde yüksek düzeyde etkiye sahip olduğu görülmüştür. Araştırma bulgu sonuçlarından yola çıkılarak benzer araştırmaların daha büyük çalışma gruplarıyla gerçekleştirilmesi, tipik gelişim gösteren çocuğa sahip ebeveynler ile özel gereksinimli çocuğa sahip ebeveynlerin karşılaştırıldığı betimsel ve deneysel araştırmalar yapılması önerilmiştir.

Examination of Stress and Life Satisfaction Levels of Parents with Special Needs Children and Parents with Typical Developing Children

The aim of the study was to compare the stress and life satisfaction levels of parents of children with special needs and parents of children with healthy development. The study group of the study consists of 265 parents selected by convenience sampling method, 117 of whom have special needs and 148 children with typical development, studying in different special education and rehabilitation centers in Erzurum. Data from the study group were obtained using the parent stress scale and the life satisfaction scale. The scores that parents received from the stress and life satisfaction scales were analyzed by applying a t-test for independent samples. After that the effect values of the resulting t-test results were calculated. Compared to the stress scores between the two groups, the stress scores of parents of children with special needs were higher than those of parents in the other group, and the life satisfaction scores were lower. As a result of the effect value calculation performed to determine the size of the difference between the groups, stress and life satisfaction were found to have a high level of impact on the parents. Based on the findings of the research, it was suggested that similar studies should be carried out with larger study groups, and descriptive and experimental studies in which parents were compared.

Keywords:

Special needs typical development, parent, life satisfaction,

PDF

___

Akça, F. ve Özyürek, A. (2019). Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş ve normal gelişen çocuğa sahip ebeveynlerin sıkıntıyı tolere etme, depresyon, anksiyete ve stres düzeyleri. Journal of History Culture and Art Research, 8(1), 347-361
Aktan, O., Orakcı, Ş. ve Durnalı, M. (2020). Investigation of the relationship between burnout, life satisfaction and quality of life in parents of children with disabilities. European Journal of Special Needs Education, 1-17
Allen, D. ve Marshall, E. S. (2010). Spirituality as a coping resource for African American parents of chronically ill children. American Journal of Maternal Health Nursing, 35, 232- 237
Altuğ Özsoy, S., Özkahraman, Ş. ve Çallı, F. (2006). Zihinsel engelli çocuk sahibi ailelerin yaşadıkları güçlüklerin incelenmesi. Aile ve Toplum Dergisi, 3(9), 69-79
Avşaroğlu, S. ve Okutan, H. (2018). Zihin engelli çocuğu olan ailelerin yaşam doyumları, iyimserlik ve psikolojik belirti düzeylerinin incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(1), 59-76
Aydoğan, D. ve Özbay, Y. (2017). Ebeveynlik Stres Ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 2(2), 24-38
Aysan, F. ve Özben, Ş. (2007). Engelli çocuğu olan anne babaların yaşam kalitelerine ilişkin değişkenlerin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 1-6
Azar, S. T., Reitz, E. B. ve Goslin, M. C. (2008). Mothering: Thinking is part of the job description: Application of cognitive views to understanding maladaptive parenting and doing intervention and prevention work. Journal of Applied Developmental Psychology, 29, 295–304.
Baş, B. A. (2018). Özel gereksinimli çocuğa sahip ebeveynler ile normal gelişim gösteren çocuğa sahip ebeveynlerin yalnızlık düzeyleri ve evlilik doyumu ile ilişkilerinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 541480)
Bawalsah, A. J. (2016). Stress and coping strategies in parents of children with physical, mental, and hearing disabilities in jordan. İnternational Journal of Education, 8(1), 1-22.
Benson, P. R. ve Karlof, K. L. (2009). Anger, stress proliferation, and depressed mood among parents of children with ASD: A longitudinal replication. Journal of Autism and Developmental Disorders, 39, 350-362
Bjarnason, D. S. (2005). Disability studies and their importance for special education professionals. Nordic Studies in Education, 25(4), 339-356
Bursal, M. (2019). Spss ile temel veri analizleri. Anı Yayıncılık: Ankara
Cagran, B. ve Schmidt, M. (2011). Attitudes of Slovene teachers towards the inclusion of pupils with different types of special needs in primary school. Educational Studies, 37(2), 171-195
Cappe, E., Wolff, M., Bobet, R. ve Adrien, J. L. (2011). Quality of life: a key variable to consider in the evaluation of adjustment in parents of children with autism spectrum disorders and in the development of relevant support and assistance programmes. Quality of Life Research, 20(8), 1279-1294
Çattık, M. ve Aksoy, V. (2018). Gelişimsel yetersizliği olan çocukların ebeveynlerinin sosyal destek, öz yeterlik ve yaşam doyum düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 43(195), 65-77
Cengiz Şarvan, Ş., Baş, M. ve Elaltunkara, C. (2016). Spor okullarına devam eden otizmli çocuğa sahip ebeveynlerin çocuk tabanlı değişkenlere göre stres ve başa çıkma düzeylerinin incelenmesi, International Journal of Sport Culture and Science, 4(2), 439-453
Cho, K. S. ve Hong, E. J. (2013). A path analysis of the variables related to the quality of life of mothers with disabled children in Korea. Stress and Health, 29, 229-239
Cohen J, (1988). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences, 2nd ed. Hillsdale, New Jersey: Erlbaum.
Dağlı, A. ve Baysal, N. (2016). Yaşam Doyumu Ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59), 1250- 1262
Darling, C. A., Senatore, N. ve Strachan, J. (2012). Fathers of children with disabilities: Stress and life satisfaction. Stress and Health, 28, 269-278
Davis, N. O. ve Carter, A. S. (2008). Parenting stress in mothers and fathers of toddlers with autism spectrum disorders: Associations with child characteristics. Journal of autism and developmental disorders, 38(7), 1278
Dervishaliaj, E. (2013). Parental stress in families of children with disabilities: A literature review. Journal of Educational and Social Research, 3(7), 579-584
Feizi, A., Najmi, B., Salesi, A., Chorami, M. ve Hoveidafar, R. (2014). Parenting stress among mothers of children with different physical, mental, and psychological problems. Journal of research in medical sciences: the official journal of Isfahan University of Medical Sciences, 19(2), 145-152
Funk, J. L. ve Rogge, R.D. (2007). Testing the ruler with item response theory: Increasing precision of measurement for relationship satisfaction with the couples satisfaction index. Journal of Family Psychology, 21(4), 572-83
Gökler, R. ve Isıtan, I. (2012). Disease of the modern age: stress and its effects. Journal of History Culture and Art Research, 1(3), 154-168
Habib Ayaz H., Alia A. ve Sabahat N. (2016). Parental satisfaction with life and perceived social support of parents of children with intellectual disability. International Journal of Innovation and Scientific Research, 20(2), 398–402
Haşıloğlu, S.B., Baran, T. ve Aydın, O. (2015). Pazarlama araştırmalarındaki potansiyel problemlere yönelik bir araştırma: Kolayda örnekleme ve sıklık ifadeli ölçek maddeleri. Pamukkale İşletme ve Bilişim Yönetimi Dergisi, 2(1), 19-28
İlhan, T., (2017). Özel gereksinimli 3-6 yaş çocuklarının ebeveynlerinin stres düzeyleri ile rolleri arasındaki ilişki. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(3), 383-400.
İnalı, Ç. (2012). Zihinsel ve/veya bedensel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerin yaşam kalitesi ile tükenmişlik düzeylerine anneye verilen eğitimin ve danışmanlığın etkisi. Yüksek lisans tezi. Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 351177)
Juhasova, A. (2015). Comparison of quality of life of families with children with disability and families with children without disability. Social and Behavioral Sciences, 174, 3378-3384
Kabasakal, Z. ve Köksal, G. (2012). Zihinsel engelli çocukları olan ebeveynlerin yaşamlarında algıladıkları stresi yordayan faktörlerin incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 71-91
Kahriman, İ., & Bayat, M. (2008). Özürlü çocuğa sahip ebeveynlerin yaşadıkları güçlükler ve algıladıkları sosyal destek düzeyleri. Öz-Veri Dergisi, 5(1), 1175- 1194
Kaner, S. (2004). Engelli çocukları olan ana-babaların stres, sosyal destek ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri
Koçhan, A. (2019). Engelli çocuğa sahip ebeveynlerin stres düzeyi, stresle başa çikma tarzları, hastalık yükü algıları ve bilgece farkındalık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 541098)
Love, H. R., Zagona, A. L., Kurth, J. A. ve Miller, A. L. (2017). Parents' experiences in educational decision making for children and youth with disabilities. Inclusion, 5(3), 158-172
Lubiewska, K. ve Derbis, R. (2016). Relations between parenting stress, attachment, and life satisfaction in mothers of adolescent children. Polish Journal of Applied Psychology, 14(2), 87-112
Millere, J. ve Senkane, S. (2014). Quality of life of families with children with disability in the area of physical wellbeing in Latvia. In SHS Web of Conferences (Vol. 10, p. 00026). EDP Sciences
Misura, A. K. ve Memisevic, H. (2017). Quality of life of parents of children with intellectual disabilities in Croatia. Journal of Educational and Social Research, 7(2), 43- 43
Özmen, D. ve Çetinkaya, A. (2012). Engelli çocuğa sahip ailelerin yaşadığı sorunlar. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 28(3), 35-49
Özmen Kaymak, S. ve Özmen, A. (2012). Anne Baba Stres Ölçeğinin geliştirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 42(196), 20-35
Özel, Y. ve Karabulut, B. A. (2018). Günlük yaşam ve stress yönetimi. Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 1(1), 48-56
Padden, C. ve James, J. E. (2017). Stress among parents of children with and without autism spectrum disorder: a comparison involving physiological indicators and parent self-reports. Journal of developmental and Physical disabilities, 29(4), 567-586
Perry, C. L. ve Henry, M. J. (2009). Family and professional considerations for adoptive parents of children with special needs. Marriage & Family Review, 45(5), 538-565
Plant, K. M. ve Sanders, M. R. (2007). Predictors of care-giver stress in families of preschoolaged children with developmental disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 51(2) 109-124
Ritzema, A. M. ve Sladeczek I. E. (2011). Stress in parents of Children with Developmental Disabilities over Time. Journal on Developmental Disabilities. 17(2), 21-34
Sabih, F. ve Sajid, W. B. (2008). There is significant stress among parents having children with autism. Rawal Medical Journal, 33(2), 214-216
Şener, F. (2009). 5–14 yaş Serebral Palsi’li çocuğa sahip annelerin stresle başa çikma tarzlari ve denetim odaği arasindaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez numarası:254011)
Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (Sixth edition). United States: Pearson Education.
Turan Gürhopur, F. D. ve İşler Dalgıç, A. (2017). Zihinsel Yetersiz Çocuğu Olan Ebeveynlerde Aile Yükü. /Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 8(1), 9-16
Uskun, E. ve Gundogar, D. (2010). The levels of stress, depression and anxiety of parents of disabled children in Turkey. Disability and Rehabilitation, 32(23), 1917-1927
Wang, Y., Huang, Z. ve Kong, F. (2017). Parenting stress and life satisfaction in mothers of children with cerebral palsy: The mediating effect of social support. Journal of Health Psychology, 1-10
Yıldırım, A., Aşılar, R. H. ve Karakurt, P. (2013). Engelli çocukların annelerinin ruhsal durumlarının belirlenmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 20(3), 200- 209
Yıldırım, F. ve Conk, Z. (2005). Zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip anne/babaların stresle başa çıkma tarzlarına ve depresyon düzeylerine planlı eğitimin etkisi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(2), 1-10.