Mehmed İzzet ve Mehmed Ali Aynî Arasında İçtimaiyat Dersleri Üzerine Bir Polemik

1913 yılında İstanbul Darülfünun’unda Ziya Gökalp’ın öncülüğünde ders olarak okutulmaya başlanan Sosyoloji(İçtimaiyat)’nin zaman içinde ders kitapları da yayımlanmaya başlamıştır. Bunlar içinde hem telif hem de tercüme olan kitaplar bulunmaktadır. Cumhuriyet’in ilanının hemen ertesinde yayımlanan ilk Sosyoloji ders kitaplarından biri de Paris’teki  Sorbonne Üniversitesi’nde Felsefe bölümünde okuyan Mehmed İzzet tarafından tercüme edilen İçtimaiyat Dersleri başlıklı eserdir. Eser, sosyoloji eğitimi tarihi açısından çevrilen Cumhuriyet döneminin ilk genel sosyoloji ders kitablarından biri olma özelliği ile önplana çıkar.Sosyoloji terimlerinin Türkçe’leştirilmesinde de öncü olan Ziya Gökalp, Mehmed İzzet’in bu kitabında faydalandığı isim olmuştur. Ancak yine terimlerin Türkçe’leştirilmesi üzerinde çalışmaları bulunan Mehmed Ali Aynî İçtimaiyat Dersleri kitabının tercümesi ile ilgili olarak bir eleştiri yazısı kaleme almıştır. Mihrap Mecmuası’ndsa çıkan bu  makaleye Mehmed İzzet Millî Mecmua’da cevap vermiştir. Osmanlı Devleti’nin son döneminde yetişmiş ve dolayısıyla erken Cumhuriyet döneminin de ilk aydınları arasında yer almış bu iki kişinin bir Sosyoloji ders kitabı üzerinden yürüttükleri polemik bu alanda ilk polemiklerden biri olduğu için dikkate değerdir.

A Polemics Between Mehmed İzzet and Mehmed Ali Aynî About The Book: İçtimaiyat Dersleri

In this In 1913, under the leadership of Ziya Gökalp in Istanbul Darülfünun began to be taught as a course Sociology (Ictimaiyat)  the course books began to be published. These  books are both translated and written by Turkhis authours. Immediately after the proclamation of the Republic, one of the first Sociology textbooks published by Mehmed İzzet was titled Lessons of Sociology Ziya Gökalp, who was a pioneer in the translation of the terms of sociology, was the author, Mehmed İzzet used in this book. However, Mehmed Ali Aynî, who has also worked on the translation  of the terms, wrote a critique about the translation of the book Ictimaiyat Dersleri in Mihrab Mecmuası. Mehmed İzzet responded to this article in Milli Mecmua. The polemic carried out by these two people, who were brought up in the last period of the Ottoman Empire and thus were among the first intellectuals of the early Republican period, is remarkable since it is one of the first polemics in this field. 

___

  • Arar, İ. (1991), Mehmed Ali Aynî. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, içinde (273-274), 4.Cilt.
  • Değirmencioğlu, M. C.(1987). Mehmed Izzet. Kültür Bakanlığı: Ankara.
  • Aynî, M. A. (1924). İçtimaiyat Dersleri. Mihrab, N:21-22, , ss:705-710
  • Mehmed İzzet (1924). Bir lütüfkâr münekkide cevap. Millî Mecmua, N:26, 416-421.
  • Mehmed İzzet (1924a). İçtimaiyat Dersleri. (A.Gleyse-A.Hesse),(Haz. M. Kanar) İstanbul Darülfünunu. Matbaa-i Amire.
  • Sain, K.(2018). Cumhuriyet dönemi lise sosyoloji ders kitaplarında ideolojik içerik. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi. Ankara.
  • Topaloğu, A.(2003). Mehmed İzzet. Türkiye Diyanet Vakfı İstanbul Ansiklopedisi. içinde (s.492-493), Ankara.
  • Ülken, H.(1979). Türkiye’de çağdaş düşünce tarihi. İstanbul: Ülken Yay.
OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi-Cover
  • ISSN: 2528-9527
  • Yayın Aralığı: Aylık
  • Yayıncı: ADAMOR Toplum Araştırmaları Merkezi