TÜRKİYE’NİN MALİ KRİZ RİSKİNİ AZALTABİLECEK VERGİ POLİTİKALARI

Bu çalışmada, mali küreselleşmenin derinleşmesi ile sıklığı ve şiddeti artan mali krizler arasında bir ilişki olup olmadığı ve mali kriz riskini özellikle kısa ve orta vadede nelerin azalttığı araştırılmıştır. Bu doğrultuda, yatırıma hizmet etmeyen nitelikteki kısa vadeli sermaye girişlerinin caydırılması amacıyla Şili’de uygulanmış bazı vergi politikaları ile Tobin Vergisi’nin bir versiyonu irdelenmiş ve “Eğer uygulanmış olsaydı bu politikalar Türkiye’nin mali kriz riskini azaltır mıydı?” sorusuna yanıt aranmıştır. Çalışmada, derinleşen mali küreselleşme ile sıklığı ve şiddeti artan mali krizler arasında kuvvetli bir ilişki olduğu sonucuna varılmıştır. Kısa vadeli sermaye girişlerine uygulanacak vergiler, mali akışkanlık ve oynaklığı azaltabilir ve kamu finansman açığının giderilmesine katkı sağlayabilecek önemli düzeyde bir gelirin elde edilmesini sağlayabilir. Dolayısıyla, bu tür vergiler mali kriz riskini azaltmaya yardımcı olabilir.

Anahtar Kelimeler:

Küreselleşme, Mali Krizler, Döviz İşlemleri Vergisi, Sermaye Kontrolleri, Türkiye

PDF

___

[1] BIS (2005). Triennial Central Bank Survey of Foreign Exchange and Derivatives Market Activity in 2004. Basel: Bank for International Settlements.
[2] Yeldan, E. (2001). Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisi. İstanbul: İletişim Yayınları.
[3] IMF (2004). IMF Annual Report 2004. Washington, DC: The International Monetary Fund.
[4] WB (2005). Global Development Finance: Mobilizing Finance and Managing Vulnerability. Washington, DC: The World Bank.
[5] Kazgan, G. (2000). Küreselleşme ve Ulus - Devlet. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
[6] Yentürk, N. (2003). Körlerin Yürüyüşü: Türkiye Ekonomisi ve 1990 Sonrası Krizler. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
[7] Özer, M. (1999). Finansal Krizler, Piyasa Başarısızlıkları ve Finansal İstikrarı Sağlamaya Yönelik Politikalar. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, No: 1096.
[8] Şenses, F. & Taymaz, E. (2003). Unutulan Bir Toplumsal Amaç: Sanayileşme Ne Oluyor? Ne Olmalı? Birikimin Kaynakları. (Der.: Köse, A.H.; Şenses, F. & Yeldan, E). İktisat Üzerine Yazılar II: İktisadi Kalkınma, Kriz ve İstikrar (Oktar Türel'e Armağan), İstanbul: İletişim Yayınları, 429-463.
[9] Eatwell, J. (1996). International Financial Liberalization: The Impact on World Development. UNDP Office of Development Studies, Discussion Paper, No: 12.
[10] Radelet, S. & Sachs, J. (1998). The East Asian financial crisis: Diagnosis, remedies, prospects. Harvard Institute for International Development, April, 1-74. (http://www2.cid.harvard.edu/hiidpapers/bpeasia.pdf) [30.10.2006]
[11] Seyidoğlu, H. (2003). Uluslararası Mali Krizler, IMF Politikaları, Az Gelişmiş Ülkeler, Türkiye ve Dönüşüm Ekonomileri. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4(2), 141-156.
[12] Jomo, K.S. (2004). Were Malaysia’s Capital Controls Effective? In After The Storm: Crises, Recovery and Sustaining Development In Four Asian Economies. (Ed.: Jomo K.S.). Singapore: Singapore University Press.
[13] Osava, M. (2002). Tobin Tax, Financial Reforms to Avert Crises. TWN, Third World Network. (http://www.twnside.org.sg/title/tobin.htm) [30.10.2006].
[14] Akyüz, Y. (1993). Financial Liberalisation: The Key Issues. UNCTAD Discussion Paper. No: 56.
[15] Stiglitz, J.E. (2002). Küreselleşme: Büyük Hayal Kırıklığı. (Taşçıoğlu, A. & Vural, D.) İstanbul: Plan B.
[16] Yalman, G. (2003). Neoliberal Hegemonya ve Siyasal İktisat: Latin Amerika Dersleri. İktisat Üzerine Yazılar I: Küresel Düzen, Birikim, Devlet ve Sınıflar (Korkut Boratav’a Armağan). (Der.: Köse, A.H.; Şenses, F. & Yeldan, E.). İstanbul: İletişim Yayınları.
[17] Lim, J. (2004). Macroeconomic Implications of the Southeast Asian Crises. In After The Storm: Crises, Recovery and Sustaining Development İn Four Asian Economies (Ed.: Jomo, K.S.). Singapore: Singapore University Press.
[18] Phongpaichit, P. & Baker, C. (2004). “Aftermath: Structural Change and Policy Innovation after the Thai Crisis. In After The Storm: Crises, Recovery and Sustaining Development In Four Asian Economies (Ed.: Jomo, K.S.). Singapore: Singapore University Press.
[19] Pinkus, J.R. & Ramli, R. (2004). Deepening or Hollowing Out: Financial Liberalization, Accumulation and Inonesia’s Economic Crisis. In After The Storm: Crises, Recovery and Sustaining Development In Four Asian Economies (Ed.: Jomo, K.S.). Singapore: Singapore University Press.
[20] Shin, J.S. (2004). South Korea: The Keynesian Recovery and the Costs of Structural Reform. In After The Storm: Crises, Recovery and Sustaining Development In Four Asian Economies (Ed.: Jomo, K.S.). Singapore: Singapore University Press.
[21] Erdoğdu, M.M. (2004). South Korean State Capacity from Development to Crisis Management. In After The Storm: Crises, Recovery and Sustaining Development In Four Asian Economies (Ed.: Jomo, K.S.). Singapore: Singapore University Press.
[22] Öniş, Z. (2006). Varieties and Crises of Neoliberal Globalisation: Argentina, Turlcey and the IMF. Third Worid Quarterly, 27(2), 239-263.
[23] DPT. (2005). Ekonomik Gelişmeler. Ankara, Aralık. (http://ekutup.dpt.gov.tr/tg/index.asp?yayin=eg&yil=0 &ay=0). [30.10.2006].
[24] TCMB. (2005) Dış Borçlar, Dış Ticaret Endeksleri ve Ödemeler Dengesi. Ankara. (http://tcmbf40.tcmb.gov.tr/cbt.htmr). [30.10.2006].
[25] Yeldan, E. (2003). Neoliberalizmin İdeolojik Bir Söylemi Olarak Küreselleşme. İktisat Üzerine Yazılar I: Küresel Düzen, Birikim, Devlet ve Sınıflar (Korkut Boratav’a Armağan). (Der.: Köse, A.H.; Şenses, F. & Yeldan, E.). İstanbul: İletişim Yayınları.
[26] Taylor, L. (2003). Dış Liberalleşme: Yakın Dönemden Dersler. İktisat Üzerine Yazılar I: Küresel Düzen, Birikim, Devlet ve Sınıflar (Korkut Boratav'a Armağan). (Der.: Köse, A.H.; Şenses, F. & Yeldan, E.). İstanbul: İletişim Yayınları.
[27] Kaplan, E. & Rodrik, D. (2001). Did the Malaysian Capital Controls Work? NBER Working Paper, No: w8142. New York: National Bureau of Economic Research.
[28] Işık, G. (2003). Finansal Krize Karşı Politika Tepkileri: IMF Programlarına Alternatif Olarak Sermaye Kontrolleri. İktisat İşletme ve Finans, Ağustos, 209, 9-20.
[29] Balseven, H. & Erdoğdu, M.M. (2004). Mali Krizleri Önlemede Sermaye Kontrolleri: Malezya ve Şili Deneyimlerinden Türkiye İçin Dersler. 2004 Türkiye İktisat Kongresi: Gelişme Stratejileri ve Makroekonomik Politikalar Tebliğ Metinleri -1, Ankara: DPT, 207-236.
[30] Edwards S. (1999). How Effective Are Capital Controls? NBER WorkingPaper, No. 7413.
[31] Neely, C.J. (1999). An Introduction to Capital Controls. Federal Reserve Bank of St. Louis Review, 81 (6), November-December, 13-30.
[32] Sharma, S. D. (2003). The Malaysian Capital Controls and the Debates on the New International Financial Architecture. Review of Asian and Pacific Studies, July, 25, 1-25.
[33] Fisher, S. (2001). Exchange Rate Regimes: Is the Bipolar View Correct. Journal of Economic Perspectives, American Economic Association, 15(2), 3-24.
[34] Agosin, M.R. & Ffrench-Davis R. (1998). Managing Capital Inflows in Chile, January, (http://www.un.org/esa/ analysis/pastmeetings/ffrench.pdi#search='Agosin%2C%2 0FfrenchDavis%20Managing%20Capital%20Inflows%20i n%20Chile) [30 Ekim 2006].
[35] Garber, P. & Taylor, M.P. (1995). Sand in The Wheels of Foreign Exchange Markets: A Sceptical Note. The Economic Journal, 105(428), 173-180.
[36] Epstein, G.; Grabel, I. & Jomo, K.S. (2003). Capital Management Techniques in Developing Countries: An Assessment of Experiences from the 1990's and Lessons For the Future. XVIth Technical Group Meeting of the G-24 in Port ofSpain, Trinidad and Tobago, February, 13-14.
[37] Tobin, J. (1978). A proposal for intemational monetary reform. The Eastern Economic Journal, 4(3-4), 153-159.
[38] Balseven, H. (2003). Sermayenin Vergilendirilmesinin Sermaye Akımları Üzerindeki Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Ana Bilim Dalı. Ankara.
[39] Erdoğdu, M.M. & Balseven, H. (2006). How Effective Is the Tobin Tax in Coping with Financial Volatility? Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 107- 128.
[40] Ertürk, K. (2003). A Note on the Tobin Tax. Department of Economics WorkingPaper Series, No: 2003-05. University of Utah Department of Economics.
[41] Westerhoff, F.H. (2003). Heterogeneous Traders and the Tobin Tax. Journal of Evolutionary Economics, 13(1), 53- 70.
[42] Westerhoff, F.H. & Dieci, R. (2006). The effectiveness of Keynes-Tobin transaction taxes when heterogeneous agents can trade in different markets: A behavioral finance approach. Journal of Economic Dynamics and Control, 30(2), 293-322.
[43] Spahn, P.B. (1995). International Financial Flows and Transaction Taxes: Survey and Options, IMF Worlcing Paper, No: 60.
[44] Spahn, P.B. (2002). On the Feasibility of a Tax on Foreign Exchange Transaction. Federal Ministry for Economic Cooperation and Development, 29 Mart, 1-23, (http://www.wiwi.uni-frankfurt.de/professoren/spahn/ tobintax/Tobintax.pdf) [30 Ekim 2006].
[45] Şenesen, Ü. & Günlük-Şenesen, G. (2003). Üretimde Dışalıma Bağımlılık: 1970’lerden 2000’lere Ne Değişti? İktisat Üzerine Yazılar II: İktisadi Kalkınma, Kriz ve İstikrar (Oktar Türel’e Armağan). (Der.: Köse, A.H.; Şenses, F. & Yeldan, E.). İstanbul: İletişim Yayınları.
[46] Sönmez, S. (2003). Türk İktisat Politikalarındaki ‘Çıpa’: Dış Borçlanma. İktisat Üzerine Yazılar II: İktisadi Kalkınma, Kriz ve İstikrar (Oktar Türel’e Armağan). (Der.: Köse, A.H.; Şenses, F. & Yeldan, E.). İstanbul: İletişim Yayınları.
[47] Alper, E. & Öniş, Z. (2002). Emerging Market Crises and The IMF: Rethinking The Role of The IMF in the Light of Turkey’s 2000-2001 Financial Crises. METU International Conference in Economics VI, September 11-14, Ankara, 1-10.
[48] Arın, T. (2003). Türkiye’de Mali Küreselleşme ve Mali Birikim ile Reel Birikimin Birbirinden Kopması. İktisat Üzerine Yazılar I: Küresel Düzen, Birikim, Devlet ve Sınıflar (Korkut Boratav’a Armağan). (Der.: Köse, A.H.; Şenses, F. & Yeldan, E.). İletişim: İletişim Yayınları.
[49] TCMB (2005) Dış Borçlar, Dış Ticaret Endeksleri ve Ödemeler Dengesi. Ankara (http://tcmbf40.tcmb.gov.tr/cbt.htmr). [30.10.2006].
[50] Voyvoda, E. & Yeldan, E. (2003). Eğitim Yönlü Bir Endojen Büyüme Modelinde Türkiye İçin Borç İdaresi Alternatiflerinin Analizi, Birikimin Kaynakları. İktisat Üzerine Yazılar II: İktisadi Kalkınma, Kriz ve İstikrar (Oktar Türel'e Armağan). (Der.: Köse, A.H.; Şenses, F. & Yeldan, E.). İstanbul: İletişim Yayınları.
[51] Selçuk F. (2000). TBTF ve Ahlak Riski. Sabah, 14 Kasım.
[52] Eichengreen, B. (1999). Toward a New International Financial Architecture: A Practical Post-Asia Agenda, Washington: Institute for International Economics.
[53] MB (2007). Enflasyon Raporu 2006-1V ('http://www.tcmb. eov.tr/research/parapo1/ enf_ekim2006.pdf). [08.01.2007].
[54] TUÎK (2006). İşsizlik Oranı (http://www.tuik.gov.tr/ Gosterge.do?metod=IlgiliGosterge&id=3491) [08.01.2007],
[55] Güneş, H. (2006). Bankalar sağlam, ama reel sektör aşırı borçlu. Milliyet, 27 Nisan.
[56] Eğilmez, M. (2006). Türkiye Çelişkileri. Radikal, 25 Nisan.
[57] IIF (2005). Update on Capital Flows to Emerging Economies. March, Washington: The Institude of International Finance.
[58] Erçel, G. (2005). Krizlerin nedeni kur değil, borçtur. Sabah, 1 Nisan.
[59] IMF (2003). 1Vorld Economic Outlook. Washington, DC: International Monetary Fund, September.
[60] Kapoor, S. (2004). The Currency Transaction Tax: enhancing fınancial stability and financing development. A Report for The Tobin Tax Network, July. (http://www.inwent.org/imperia/md/content/bereichl- intranet/efinternet/financing/kapoor_on_tobin_tax.pdf). [30.10.2006],
[61] Öztrak, F. (2006). Dalgalı kur korur (mu)? Milliyet, 22 Mayıs.
[62] Uluğbay, H. (2003). Risk Altında Bir Ülkenin 2023 Yarışı. Ankara: ÜPV Danışmanlık ve Yayıncılık.
[63] Balseven, H. & Erdoğdu, M.M. (2005). Mali Kriz Riski Bağlamında Tobin Vergisi ve Türkiye’de Uygulanabilir Bir Versiyonu. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, XX(1), 297-319.
[64] Hillman, D. (2004). Belgium clears path to developing world prosperity. The Guardian, 5 Temmuz. (http://www.currencytax.org/files/press_items/belgium_in_guardian.doc). [30.10.2006].
[65] Erdikler, Ş. (2006). Kâr payı dağıtımında stopaj oranı. Referans. 22 Ağustos, (http://www.referansgazetesi.com/haber.aspx?HBR_KOD=56288&YZR_KOD=95& ForArsiv=l). [30.10.2006],
[66] Yılmaz, C. (1995). Sermaye Piyasasında Vergilendirme. Sermaye Piyasası Kurulu, Yayın No: 23.