KİBYRA GEÇ ROMA – ERKEN DOĞU ROMA DÖNEMİ MÜHÜRLÜ UNGUENTARİUMLARI

Çalışmanın temelini, üzerinde monogram şeklinde mühür taşıyan ve tamamı yüzey buluntusu olan Geç Roma Dönemi unguentarium parçaları oluşturmaktadır. Tiyatro’nun yaslandığı tepenin güney yamacında, Bouloueterion’un arkasında yer alan yağmur sularının oluşturduğu arklardan ele geçen bu seramiklerin yayınlanması, söz konusu unguentariumların yoğun ve nitelikli parçalardan oluşmasının yanı sıra, ünik monogramlara sahip olması ve konuyla ilgili bugüne kadar yapılan çalışmalarda oluşturulan monogram repertuarını genişleteceği düşüncesiyle gerekli görülmüştür.Kentte yapılan ilk sezon çalışmalarında, seramiklerin toplandığı alan yüzeyinde, çok fazla seramik parçasının gözlenmesi nedeniyle, yüzey taranmış ve yeterli miktarda örnek toplanmıştır. Toplanan malzemenin büyük çoğunluğunu terra sigillata parçaları oluşturmaktadır. Ayrıca kayda değer sayıda figürlü ve bitkisel bezemeli “Megara Kasesi” parçalarıyla, amphora parçaları ele geçmiştir. Bunun yanı sıra seramik örneklerinin toplandığı bu küçük alanda ele geçen 210 adet unguentarium parçası içerisinde hatalı üretimlerin bulunması ve buna ek olarak “Megara Kaseleri”nin üretiminde kullanılan kalıp parçalarının ele geçmesi, Kibyra’nın oldukça faal ve nitelikli malzeme üretebilen bir seramik atölyesine sahip olduğunu göstermiştir. Özellikle “Megara Kaseleri” ve terra sigillata parçaları üzerinde yapılan ilk incelemeler sonucunda, Kibyra’nın Helenistik Dönem içlerinden başlayan ve ele geçen Geç Roma unguentariumlarıyla bağlantılı olarak da İ.S. 6. yüzyıl sonlarına kadar faal olan bir atölyeye sahip olduğu öngörülebilir.210 adet ele geçen söz konusu unguentariumların 17’sinde monogram bulunmaktadır. %8’i hatalı üretim olan bu örneklerde üç farklı hamur rengi tespit edilmiştir. Seramikler üzerindeki monogramlarla ilgili yapılan çalışmalar benzer monogramları taşıyan örneklerin yayılım sahasını Kibyra örnekleriyle genişlettiği gibi söz konusu monogram repertuarını da zenginleştirmiştir. Hatalı üretim örneklerinin üzerinde bulunan monogramlar da, bu tipolojide çalışılmış ve diğer kentlerde ele geçmiş olan monogramlı örneklerin üretim yeri için Kibyra’yı işaret etmiştir.Çalışmada Geç Roma unguentariumlarının form ve işlevleriyle ilgili tartışmalara yer verilmiş ve yeni veriler ışığında sorunlu olan işlevleri hakkında yeni öneriler sunulmuştur. Bunun yanı sıra, ele geçen hatalı üretim örneklerinden yola çıkarak bu seramiklerin, her kentte olmasa bile, kendi bölgelerinde önemli yere sahip olan Kibyra ve Ephesos gibi merkezi kentlerin yerel atölyelerinde üretilmiş oldukları saptanmıştır. Bu durumda, yapılan erken çalışmalarda seramik hamurlarının benzer olmasından yola çıkılarak öne sürülen, tek bir merkezde üretilmiş oldukları yönündeki savlar da geçerliliğini yitirmiş olmaktadır ve üretim yerleri için Anadolu’nun güney batısındaki öneriler güç kazanmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Seramik, Unguentarium, Kibyra, Monogram, Geç

The pieces of Late Roman Unguentaria, which are surface findings, bearing seal stamps, are the main content of this paper. The material has been found out on the south slope of the hill, where the theatre is leaning against; in the arcs that formed by the rain water just back of the Bouleuterion. It is considered as an important need to publish the material, as they are many and consist of qualified pieces and bear unique monograms to develop the repertory of the Late Roman unguentaria.During the first season of the investigations, the field that gives this material has been surveyed totally. As too many pottery shreds have been observed enough amount of pieces have been collected. The Terra Sigillata pieces are forming the most part of the pottery. Also a notable amount of figured and floral decorated “Megara Bowls” and amphora shreds have been gathered. Beside this, the existence of some production failures in 210 pieces of Unguentaria and the moulds of Megara Bowls; show that Cibyra had a workshop which was active from the Hellenistic period to the end of the 6th century A.D.There are monograms on 17 of the 210 sherds that are above. Three different fabrics have been observed among these examples %8 of which are production failures. The studies on these monograms enlarged the dispersal area of similar monograms with Cibyra examples while developing the repertory. The monograms on the production failures have been studied in the same typology and pointed out Cibyra as production centre of the similarly monogrammed examples of other settlements.Some arguments about the shapes and the functions of Unguentaria have taken part in this paper and in the light of recent evidence some new suggestions have been mentioned. Beside this, it is determined; relying on the production failures, that this kind of pottery may not be produced in every city but in some central settlements of the regions like Cibyra or Ephesus. So the suggestions of the earlier publications that depend on the similarities of fabrics and offer that all of these must be produced in one centre, have lost their validity and the proposals that point out south-western Anatolia get stronger

Keywords:

Ceramic Unguentarium, Cibyra, Monogram, Late Roman, Early,

PDF

___

Agora V Robinson, H. S., The Pottery of the Roman Period, Athenian Agora V, Princeton, 1959.
Atik 1995 Atik, N., Die Keramik aus den Südthermen von Perge, IstMitt. Beiheft 40, Tübingen. Baldoni – Franco 1995
Baldoni, D. – C. Franco, “Unguentaria tardoantichi di Iasos”, RdA XIX, 121-128.
Baldoni 1999 Baldoni, D., “Unguentaria tardoantichi di Iasos: addentum”, Quaderni Friulani di Archeologia IX, 131-137.
Bean 1956 Bean, G. E., “Notes and Inscriptions From Cibyratis and Caralitis”, BSA 51, 136-156.
Bean 1978 Bean, G. E., Lycian Turkey, London.
Corinth XII Davidson, G. R., The Minor Objects, Corinth XII, Princeton, New Jersey, 1952.
Corsten 2002 Corsten, T., Die Inschriften von Kibyra I, Bonn.
Cottica 1998 Cottica, D., “Ceramiche Bizantine Dipinte ed Unguentari tardo antichi dalla ‘Casa dei Capitelli Ionici’ a Hierapolis”, RdA XXI, 81-90.
Cottica 2000 Cottica, D., “Unguentari tardo antichi dal Martyrion di Hierapolis, Turchia”, MÉFRA 112/2, 999-1021.
Degeest 1993 Degeest, R., “Some Late Roman Unguentaria in Sagalassos”, M. Waelkens, – J. Poblome (ed.), Sagalassos II. Report on the Third Excavation Campaign of 1992, Acta Archaeologica Lovaniensia Monographiae 6, Leuven: Leuven University Press, 183-189.
Degeest 2000 Degeest, R., The Common Wares of Sagalassos, Typology and Chronology, Studies in Eastern Mediterranean Archaeology 3, Turnhout.
Degeest et al. 1999 Degeest, R. – R. Ottenburgs – H. Kucha – W. Viaene – P. Degryse – M. Waelkens, “The Late Roman unguentaria of Sagalassos”, BaBesch 74, 247-262.
Des Courtils – Laroche 2000
Des Courtils, J. – D. Laroche, “Ksanthos et le Letoon. Rapport sur la Campagne de 1999” Anatolia Antiqua 8, 227-241.
Des Courtils 2001 Des Courtils, J., “Ksanthos, Rapport Sur La Campagne De 2000”, Anatolia Antiqua 9, 227-241.
Diederichs 1980 Diederichs, C., Céramiques Hellénistiques, Romaines et Byzantines, Salamine de Chypre IX, Paris.
Dündar 2006 Dündar, E., Hellenistik ve Roma Dönemleri Patara Unguentariumları (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Aydın. Eisenmenger – Zäh 1999
Eisenmenger, U. – A. Zäh, “Ampullae tardoantiche dell’Asia Minore. Nuvoi esempi da Cnido e Limyra”, Quaderni Friulani di Archeologia IX, 113-130.
Eisenmenger 2003 Eisenmenger, U., “Late Roman Pottery in Limyra (Lycia)”, C. Abadie-Reynal (ed.), Les céramiques en Anatolie aux époques héllenistique et romaine. Actes de la Table Ronde d’Istanbul, Varia Anatolica XV, 193-196.
Fink 1981 Fink, W., “Das Frühbyzantinische Monogramm. Untersuchungen zu Lösungsmöglichkeiten”, JbÖByz 30, 75-86.
Fırat 1999 Fırat, N., Perge Konut Alanı Keramiği (Yayınlanmamış Doktora Tezi) İstanbul.
Fırat 2003 Fırat, N., “Perge Konut Alanı Kullanım Keramiği”, C. AbadieReynal (ed.), Les céramiques en Anatolie aux époques héllenistique et romaine. Actes de la Table Ronde d’Istanbul, Varia Anatolica XV, 91-95.
Gassner 1997 Gassner, V., Das Südtor der Tetragonos-Agora: Keramik und Kleinfunde, FiE 13/1/1, Wien.
Grünewald 1984 Grünewald, M., “Kleinfunde aus den Kenotaphgrabungen 1973 und 1974”, J. Ganzert (Hrsg.), Das Kenotaph Für Gaius Caesar in Limyra, IstForsch 35, 23-64.
Gruenbart – Lochner-Metaxas 2004
Gruenbart, M. – S. Lochner-Metaxas, “Stempel(n) in Byzanz”, W. Hörandner – J. Koder – M. Stassinopoulou (Hrsg.), Wiener Byzantinistik und Neogräzistik. Beiträge zum Symposion 40 Jahre Institut für Byzantinistik und Neogräzistik der Universität Wien im Gedenken an Herbert Hunger. Wien 4.-7. Dezember 2002.
(Byzantina et Neograeca Vondobonensa 24). Wien, 177-189.
Hall 1986 Hall, A. S., “The Milyadeis and Their Territory” AnatSt. 36, 13-157.
Hayes 1968 Hayes, J. W., “A Seventh-Century Pottery Group”, DOP 22, 203-216.
Hayes 1971 Hayes, J. W., “A New Type of Early Christian Ampulla”, BSA 66, 243-248.
Hayes 1992 Hayes, J. W., Excavations at Saraçhane in İstanbul 2, The Pottery, Princeton.
Isler 1961 Isler, H. P., “Heraion von Samos: Eine Frühbyzantinische Zisterne”, AM 84, 202-230.
Laflı 2005a Laflı, E., “Spätantik-frühbyzantinischen Tonunguentarien aus Seleukeia Sidēra in Pisidien (Südwesttürkei)”, Proceedings of the First International Conference on Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean: Archaeology and Archaeometry (Barcelona, 14-16 March 2002), BAR International Series 1340, 667-679.
Laflı 2005b Laflı, E., “Erster Vorläufiger Bericht Über Die RömischKaiserzeitlichen und Spätantiken Keramikfunde aus Antiochia in Pisidien: Spätantik-Frühbyzantinischen Tonunguentarien”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 21/2, Ankara, 175-188.
Lochner et al. 2005 Lochner, S. – R. Sauer – R. Linke, “Late Roman Unguentaria? – A Contribution to Early Byzantine Wares From the View of Ephesus”, Proceedings of the First International Conference on Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean: Archaeology and Archaeometry (Barcelona, 14-16 March 2002), BAR International Series 1340, 647-654.
Mango 1950 Mango, C. A., “Byzantine Brick Stamps”, AJA 54/1, 19-27.
Metaxas 2005 Metaxas, S., “Frühbyzantinische Ampullen und Amphoriskoi aus Ephesos”, F. Krinzinger (Hrsg.), Spaetantike und mittelalterliche Keramik aus Ephesos (Archaeologische Forschungen 13), Wien, 67-123.
Milner 1998 Milner, N. P., An Epigraphical Survey in the Kibyra-Olbasa Region Conducted By A.S. Hall, BIAA no. 24.
Minčev 1992 Minčev, A., “Early Byzantine pottery ampullae from Odessos”, Bulletin du Musée National de Varna 28/43, 126-136.
Mitsopoulos-Leon 1991
Mitsopoulos-Leon, V., Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleinfunde. 1. Teil: Keramik hellenistischer und römischer Zeit, FiE 9/2/2, Wien.
Ötüken 2003 Ötüken, S. Y., “Likya Bölgesi’ndeki Kazı ve Yüzey Araştırmaları Çerçevesinde Ortaçağ Seramikleri”, Adalya VI, 233-250.
Ötüken 2005 Ötüken, S. Y., “2002 Yılı Demre-Myra Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı ve Duvar Resimlerini Koruma-Onarım ve Belgeleme Çalışmaları”, Adalya VIII, 263-285.
Rautman 1995 Rautman, M. L., “Two Late Roman Wells at Sardis”, The Annual of the American Schools of Oriental Research 53, 37-84.
RE Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. Riley 1975 Riley, J., “The Pottery From the First Session of Excavation in the Caesarea Hippodrome”, BASOR 218, 25-63.
Riley 1979 Riley, J., “Coarse Pottery”, Lloyd, J. A., (ed.), Excavations at Sidi Khrebish, Benghazi (Berenice) 2, Libya Antiqua Suppl. 5, Tripoli, 91-467.
Smith 1870 Smith, W., Dictionary of Greek and Roman Antiquities, London. Spratt – Forbes 1847 Spratt, T. A. B. – E. Forbes, Travels in Lycia, Milyas and Cibyratis I-II, London.
Strabon Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası, (Çeviren: Adnan Pekman), İstanbul, 1993.
Tulay 1992 Tulay, A. S., “Afrodisias Müzesi Bahçesi Kurtarma Kazısı-1990”, Müze Kurtarma Kazıları Semineri II, 29-30 Nisan 1991 Ankara, 147-166.
Türker 2004 Türker, A. Ç., Derme-Myra Aziz Nikolaos Kilisesi Kazılarında (1989-2000) Ortaya Çıkarılan Bizans Dönemi Sırsız Seramikleri (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara.
Türker 2005 Türker, A. Ç., “Myra’da Aziz Nikolaos’un Yağ Kültüyle İlişkili Seramik Kaplar”, Adalya VIII, 311-328.
Türker 2006 Türker, A. Ç., “Myra Seramik Hamur Guruplarının Kap Tipleri İle Değerlendirilmesi”, Adalya IX, 117-148.
Vroom 1998 Vroom, J., “The Late Roman – Early Byzantine Finds from the Excavations at the Eastern City of Limyra”, şurada: J. Borchardt, “Bericht der Grabungskampagne in Limyra 1997”, Kazı Sonuçları Toplantısı 20/2, 143-145.