İmparatorluktan cumhuriyete toplumsal değişme ve modernleşme

Çağdaşlaşma kavramıyla da ifade edilen zamanın ruhuna uygun yenilikleri ve değişimleri gerçekleştirme süreci modernleşme adı altında kavramsallaştırılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun, Batı’nın sanayi devrimine bağlı kapitalist dönüşümün yarattığı refaha ve zenginliğe kayıtsız kalması düşünülemezdi. Osmanlı rejiminde fetih ideolojisinin dayandığı tımar sistemiyle desteklenen toplumun seçkin sınıfı olan askeri bürokrasi, yeniliklerin hem başlatıcı aktörleri hem de başlangıç noktasını oluşturmuştur. Osmanlı İmparatorluğu teknik ve kültürel alan olarak kodladığı modernleşme sürecinin en çok teknik boyutuna ilgi göstermiş ve bu alanda yenilikler yapmaya çalışmıştır. Osmanlı’daki sultanizm geleneği geniş imparatorluk topraklarını koruyan avantajlı konumunu, reform yapma ihtiyacının doğmasıyla birlikte kaybetmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nun Batı’daki gibi sınıflı ve örgütlü bir toplumsal yapıdan yoksun olması, toplumsal çıkar gruplarının devlet yönetiminde temsil edilememesine ve modernleşme sürecinin gecikmesine neden olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, yeni devletin temel misyonunu muasırlaşma hedefi olarak belirlemiştir. Cumhuriyet rejiminde modernleşme süreci Osmanlı’da olduğu gibi yukarıdan seçkin bir sınıfın öncülüğünde başlatılmış ve gerçekleştirilen devrimlerle muasırlaşma hedefine ulaşılmaya çalışılmıştır. Cumhuriyet rejimi modernleşme sürecini daha çok kültürel boyutuyla ele almış ve reformlarda kültürel değişmeler ağırlığını hissettirmiştir. Modernleşme sürecinde Batı’nın kültürel değerlerinin iktibasından duyulan endişe sürecin bütüncül bir biçimde ele alınmasını güçleştirmiştir. Bugün Türkiye’nin muasırlaşma hedefi, Habermas ve Giddens’in tamamlanmayan modernizmi gibi tamamlanmayan bir süreç olarak güncelliğini ve önemini korumaya devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

modernleşme, batılılaşma, fetih, tımar, sultanizm, cumhuriyet, imparatorluk

The process of realizing innovations and changes in accordance with the spirit of the time, which is also expressed with the concept of modernization, is conceptualized under the name of modernization. It was unthinkable for the Ottoman Empire to remain indifferent to the wealth and prosperity created by the capitalist transformation bonded to the industrial revolution of the West. The military bureaucracy, the elite class of the society, supported by the Timar system on which the conquest ideology was based in the Ottoman regime, it has created was both the initiator actors and the beginning point of innovations. The Ottoman Empire showed interest mostly in the technical dimension of the modernization process, which it coded as a technical and cultural field, and tried to make innovations in this field. The tradition of sultanism in the Ottoman Empire lost its advantageous position, which protected the vast empire lands, with the emergence of the need for reform. The lack of a class and organized social structure of the Ottoman Empire as in the West caused the social interest groups not to be represented in the state administration and the modernization process was delayed. Republic of Turkey’s founder Mustafa Kemal Atatürk determined the basic mission of the new state as contemporaneous goals. In the Republican regime, the modernization process was initiated under the leadership of an elite class from above, as in the Ottoman Empire, and the goal of modernization was tried to be achieved with the revolutions realized. The republican regime has dealt with the modernization process more with its cultural dimension and cultural changes have made their weight felt in the reforms. In the modernization process, the concern about the to adaptation of the cultural values of the West made it difficult to handle the process in a holistic way. Today Becoming Turkey’s goal of Habermas and Giddens’s incomplete modernism, such as up to date of and importance as an incomplete process continues to protection.

Keywords:

Modernisation, westernisation, conquest, fief, Sultanism, Republic, Empire,

PDF

___

Akça, G. ve Vurucu, İ. (2016). Savaş ve toplum: Savaş üzerine yazılar. Konya: Eğitim Yayınevi
Akça, G. ve İnce, Y. (2015). Klasik Osmanlı çağında tarih, meşruiyet ve rüya. Konya: Palet Yayınları.
Akça, G. (2010). Osmanlı devletinde bilgi ve iktidar. Konya: Palet Yayınları.
Akça, G. (2007). Osmanlı millet sisteminin dönüşümü. Selçuk Üniversitesi Konya Sağlık Yüksek Okulu: Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, (1-13).
Akça, G. (2005a). Postmodernite ve ulus devlet. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, (7), 232-257.
Akça, G. (2005b). Modernden postmoderne kültür ve kimlik. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (İLKE), 15, 1-24. Akça, G. (2003). Küreselleşme ve ulus-devlet. Selçuk İletişim, 3(1), 74-81.
Akça, G. ve Hülür, H. (2007). Tanzimattan cumhuriyete siyasal ve hukuksal yapının modernleşmesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1(21), 235-269.
Akça, G. ve Hülür, H. (2006). Osmanlı hukukunun temelleri ve Tanzimat dönemindeki hukuksal yeniliklerin sosyo-politik dinamikleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1(19), 295-321.
Akça, G. ve Hülür, H. (2004). Osmanlı-Türk düşüncesindeki Doğu-Batı imgelerini küreselleşme tartışmaları bağlamında yeniden düşünmek. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1(16), 259-282.
Akyıldız, A. (2012). Osmanlı bürokrasisi ve modernleşme. İstanbul: İletişim Yayınları.
Alkan, M. Ö. (2008). Osmanlı İmparatorluğu’nda modernleşme ve eğitim. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, (12), 9-84. Berkes, N. (2003). Türkiye’de çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Cengiz, R. (2019). Matbaanın gecikmesinden nükleer teknolojinin gecikmesine. Journal of International Social Research, 12(63), 595-603.
Demirpolat, A. ve Akça, G. (2009). Osmanlı toplumunda devlet ve ulema. EKEV Akademi Dergisi, 13(38), 1-10.
Demirpolat, A. ve Akça, G. (2008). Osmanlı Toplumunda modernleşme ve ulema. EKEV Akademi Dergisi, 12(36), 119-132. Dumrul, C. & Dumrul, Y. (2014). Osmanlı İmparatorluğu’nun kapitalist paternde sanayileşmesinin önündeki engeller üzerine bir inceleme. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 12(23), 146-170.
Duran, B. ve Çamlı A. Y. (2019). Klasik dönem Osmanlı toplumunun sosyo-ekonomik yapısı: Max Weber’in Patrimonyalizm teorisi çerçevesinde incelenmesi. İstanbul: Hiperlink Yayınları.
Düğen, T. (2016). Siyasi küreselleşme bağlamında Doğu’da ve Batı’da devlet algılamalarının kökleri. G. Akça, A.G. Vurucu ve İ. Vurucu (Ed.), Doğu’dan Batı’ya devletler toplumlar farklılıklar (s. 17-47) içinde. İstanbul: Aygan Yayıncılık.
Efe, A. (2016). Tanzimat Devleti, İmar-ı Mülk ve Tebaa Politikaları ve Bir Sancak. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (38), 1-13.
Erdoğan, A. (2011). Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak. Tuna, K. Ve Coşkun, İ. (Ed.). Ziya Gökalp içinde (s. 68-91). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Göle, N. (2012). Seküler ve dinsel: Aşınan sınırlar. İstanbul: Metis Yayınları.
Gündüz, M. (2010). Osmanlı mirası Cumhuriyet'in inşası: Modernleşme, eğitim, kültür ve aydınlar. Ankara: Lotus Yayınevi. Güngör, E. (1992). Kültür değişmeleri ve milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Hobsbawm, E. J. (1993). Milletler ve milliyetçilik, 1780’den günümüze program, mit ve gerçeklik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları Hülür H. ve Akça, G. (2005). İmparatorluktan Cumhuriyete toplum ve ekonominin dönüşümü ve merkezileşmenin dinamikleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 17, 311-340.
Hülür, H. ve Akça, G. (2007). İmparatorluktan cumhuriyete siyasal bütünlük ve ulusalcılık söylemi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 22, 311-335.
Hülür, H., ve Demirpolat, A. (1999). Seçkincilik, aydın kimliği ve süreklilik. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (5), 367-389.
Hülür, H. ve Kalender, A. (2003). Sosyo-politik tutumlar ve din [Konya araştırması]. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları İnalcık, H. (2016). Akademik ders notları: 1938-1986: Timur, inkılâp tarihi, Osmanlı tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
İnalcık, H. (2013). Osmanlı ve modern Türkiye. İstanbul: Timaş Yayınları.
İnalcık, H. (2008). Doğu batı: makaleler II. Ankara: Doğubatı Yayınları.
Kaçmazoğlu, H.B. (2012).Türk sosyolojisinde temalar 3 Doğu-Batı çatışması. İstanbul: Doğu Kitabevi.
Karpat, K. H. (2006). Osmanlı'da değişim, modernleşme ve uluslaşma, (D. Özdemir, Çev.). İstanbul: İmge Kitabevi.
Köktürk, G.K (2013). Baykan Sezer’de Doğu-Batı sorunu. İstanbul: Doğu Kitabevi.
Lewis, B. (1975). İstanbul ve Osmanlı uygarlığı (N. Önol, Çev.). İstanbul: Varlık Yayınevi.
Mardin, Ş. (2012). Din ve ideoloji. İstanbul: İletişim Yayınları. Mardin, Ş. (1991a). Türkiye’de din ve siyaset: Makaleler 3. İstanbul: İletişim Yayınları.
Mardin, Ş. (1991b). Türk modernleşmesi: Makaleler 4. İstanbul: İletişim Yayınları.
McNeill, W. (2006). Dünya tarihinde Osmanlı İmparatorluğu (M. Armağan, Ö. Baldık, K. Kahraman, T. Küçükcan ve Ü. Şimşek, Çev.). K. Karpat (Ed.), Osmanlı ve dünya: Osmanlı Devleti ve dünya tarihindeki yeri (s. 57-74) içinde. İstanbul: Ufuk Kitap.
Okumuş, E.; Cihan, A. & Avcı, M. (2006). Osmanlı Devleti’nde eğitim hukuk ve modernleşme. İstanbul: Özgü Yayınları. Ortaylı, İ. (2006). Osmanlı'yı yeniden keşfetmek-1. İstanbul: Timaş Yayınları.
Polk, W. R. & Chambers, R. L. (1995). Ortadoğu’da modernleşme. İstanbul: İnsan Yayınları.
Söğütlü, İ. (2010). Cumhuriyet Türkiye’sinde modernleşme ve bürokratik vesayet. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (19),1 49-68.
Turhan, M. (2016). Garplılaşmanın neresindeyiz? Ankara: Altınordu Yayınevi.
Turhan, M. (1994). Kültür değişmeleri: Sosyal psikoloji bakımından bir tetkik. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.