BÜYÜK BRİTANYA'NIN İSTANBUL BÜYÜKELÇİSİ: JOHN MURRAY

18. yüzyıl, Osmanlı İmparatorluğu’nun tedricen düşüşe geçtiği, buna karşın hala dünyanın sayılı güçlü devletlerinden biri olduğu bir asırdır. Bu dönemde Büyük Britanya ise Avrupa’nın yükselen siyasal güçlerinden biri konumundadır. Temelde bir ada devleti olan Britanya, coğrafi konumu nedeniyle deniz aşırı bir genişleme politikası takip etmişti. Britanyalılar, denizci bir millet olarak ticarete yönelmişler ve merkantalist iktisadi düşünceyi benimseyerek, dünyanın çeşitli noktalarında ticaret üsleri kurmuşlardı. Osmanlı İmparatorluğu, Balkanlar’a Ortadoğu’ya ve Doğu Akdeniz’e hâkim bir devlet olarak, Britanyalılar için kritik öneme sahip bir devletti. 1765 yılında Kral III. George, Venedik elçisi olan John Murray’i, İstanbul’a büyükelçi olarak tayin etmişti. Britanya dışişleri bu atamayı yaparken, Osmanlı İmparatorluğu’nun önemli bir diplomatik aktör olduğunun farkındaydı ve Venedik’te başarılı bir büyükelçilik dönemi geçiren Murray’e, yeni görevinde güveniliyordu. Başlangıçta, Murray’nin sakin bir ortamda başlayan ve ticaret odaklı olan bu görevi, Osmanlı ile Rusya arasında gerilimin artmasıyla beraber farklı bir boyut kazanmıştı. Rusya’nın Lehistan’a hâkim olma isteği, Leh milliyetçilerinin Osmanlı’dan yardım istemesine sebep olmuş ve Osmanlı İmparatorluğu Rusya’ya savaş açmıştı. Büyük Britanya’nın Rusya olan iyi ilişkileri, Murray’nin siyaseten altından kalkmasının zor olduğu bir durumla karşılaşmasına neden olmuştu. Çalışmamızda Murray’nin görev süresi boyunca İstanbul’daki diplomatik ilişkiler ve Britanya elçiliğinin perspektifinden Osmanlı başkentindeki günlük hayat ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı İmparatorluğu, Büyük Britanya, İstanbul, John Murray

PDF

___

Aktepe, M.M., (1993). “Çeşme Vaka’sı”, İslam Ansiklopedisi 8, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Anderson, M. S., (1960). British Officers in the Russian Army in the Eighteenth and Early Nineteenth Century. Journal of the Society for Army Historical Research 38/156, 168-173.
Berridge, G.R. (2009). British diplomacy in Turkey, 1583 to the Present: A study in the Evolution of the Resident Embassy, Leiden: Brill Publishers.
Butterwick, R. (1998). Poland's Last King and English Culture: Stanisław August Poniatowski, 1732-1798, Oxford: Clarendon Press.
Cezzar, M. (1963). Osmanlı Devrinde İstanbul Yapılarında Tahribat Yapan Yangınlar ve Tabii Afetler. Güzel Sanatlar Akademisi Türk San’atı Tarihi ve İncelemeleri I, 327-414. Çeşmîzâde Mustafa Reşid, (1993). Çeşmizade Tarihi (haz. Bekir Kütükoğlu), İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
Davies, B. L. (2016). The Russo-Turkish War, 1768-1774: Catherine II and the Ottoman Empire, London: Bloomsbury Publishing Plc.
Davies, N. (2006). Avrupa Tarihi,(çev.Mehmet ali Kılıçbay) İstanbul: İmge Yayınları.
Friday’s and Saturday’s Posts, (2 Aralık 1766). Leeds Intelligencer, 669/2.
Grenville R. (1852). The Grenville Papers: Being the Correspondence of Richard Grenville, London: John Murray Press.
Holmes Z. (2004). “Murray John”. Oxford Dictionary of National Biography, 39, 952-953.
Köse, O. (2006). Küçük Kaynarca Antlaşması, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Letters from Constantinople, (14 Temmuz 1766). Salisbury and Winchester Journal, 1479/1.
Jorga, N. (2005). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi IV, (çev. Nilüfer Epçeli), İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Mckay- Scott H.M. (2011). Büyük Devletlerin Yükselişi, İstanbul: Dergâh Yayınları.
McLean G.-Matar N., (2021). İngiltere ve İslam Dünyası 1558-1713, (çev. Bilal Genç), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Murph, Orville T. (1982). Charles Gravier, Comte de Vergennes: French Diplomacy in the Age of Revolution, 1719-1787. New York: New York Press Albany.
Rady, M. (2021). Habsburglar, (çev. Cem Demirkan), İstanbul: Kronik Yayınları.
Thursday Post, (4 Eylül 1775). Hampshire Chronicle: 159/1.
Uzunçarşılı, İ.H. (1995). Osmanlı Tarihi IV/I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Wood. A.C. (1964). A History of Levant Company, Oxford, Oxford University Press.
Zinkeisen, J.W., (2011). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi 5, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
The National Archives (TNA): Public Record Office [PRO]. (Transcripts etc from Venetian Archives. Relazioni: Ambassadors' Reports. Reports of Turkey II: PRO 31/14/115).
The National Archives (TNA): State Papers [Venice] 99: (SP 99/66: 174a-183b), (TNA, SP 99/69: 321a).
The National Archives (TNA): State Papers [Archives of British legations] 105: (SP 105/99: 303a).
The National Archives (TNA): State Papers [Turkey] 97: (SP 97/42: 202a), (SP 97/43: 42a), (TNA, SP 97/43: 44b-45a), (TNA, SP 97/47: 181a-181b), (TNA, SP 97/43: 148a-149b), (TNA, SP 97/44: 97a-9b), (TNA, SP 97/44: 102b-103a), (TNA, SP 97/45: 79b-80a), (TNA, SP 97/46: 82a-82b), (TNA, SP 97/46: 190a-191b), (TNA, SP 97/45: 69a-70b), (TNA, SP 97/47: 27a-29b), (TNA, SP 97/49: 1a-1b), (TNA, SP 97/50: 19a).