"Evrensellik”ten Kültürel Göreliliğe: AKP Dış Politikasında İnsan Hakları Söylemi

İnsan hakları kavramı 18. yüzyıldan itibaren hem ulusal hem de uluslararası alanda tartışılmaya, ulusal ve uluslararası hukuki metinlerde yer almaya başlasa da, bu hakların doğrudan hükümetlerin dış politika gündemlerine girmesi 20. yüzyılın son çeyreğidir. Günümüzde insan haklarına saygı nerdeyse tüm hükümetlerin programında yer alan bir ilke olmanın ötesinde, ulusal kimliğin bir değeri olarak da önem arz etmektedir. Türkiye de dahil olmak üzere pek çok ülke temel dış politika konularından biri olarak insan haklarını sayarken sadece bir faaliyet alanı belirlememekte, aynı zamanda “nasıl” bir devlet olduklarını da uluslararası topluma beyan etmektedir. Fakat sorunlu nokta bu beyanın pratiğe dökülmesidir. Uygulamada her bir devletin icrasındaki farklılık aslında bir değer olarak insan haklarının her biri tarafından nasıl farklı yorumlandığının da göstergesi olabilmektedir. Bu farklılığı ortaya çıkaran önemli ikilemlerden biri evrensellik/ kültürel görelilik ikilemidir. Bu makalede AKP’nin insan hakları algısının kültürel görelilik üzerinden şekillendiği iddia edilmektedir. Kültürel görelilik hem AKP’nin insan hakları algısının temelini oluşturmakta, hem AKP’yi Kemalist rejimden farklılaştırmakta, hem de AKP’nin “Yeni Türkiye”sinin inşasında temel sütunlardan biri olma iddiasıyla iç politikadan dış politikaya geniş bir alanda etkili olmaktadır. AKP’nin dava olarak tanımladığı “Yeni Türkiye”nin inşasında insan haklarının, ya da ne tür bir insan haklarının “yeni kimlik”in bir değeri olup olmadığı sorusu çalışmanın merkezindedir. Bu bağlamda devlet, ulusal kimlik, değerler ve dış politika arasındaki ilişki, AKP dış politikasında insan haklarının önemi ve rolü merkeze alınarak incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

AKP, insan hakları, kültürel görelilik, yumuşak güç, değer-bazlı dış politika

PDF

___

Adak S ve Turan Ö (2011). Çatışma, Diyalog, İttifak: Medeniyetçi Söylemin Yükselişi ve Türkiye-AB İlişkilerine Etkileri. Toplum ve Bilim, 120, 165-202.

Akbarzadeh S ve Macqueen B (2008). Framing The Debate on Islam and Human Rights. İçinde S Akbarzadeh ve B Macqueen (der), Islam and Human Rights in Practice: Perspective across the Ummah. London, New York: Routledge, 1-11.

Akdoğan Y (2004). Ak Parti ve Muhafazakar Demokrasi. İstanbul: Alfa.

AK Parti Seçim Beyannamesi (2002). https://www.tbmm.gov.tr/eyayin/GAZETELER/WEB/KUTUPHANEDE%20BULUNAN%20DIJITAL%20KAYNAKLAR/KITAPLAR/SIYASI%20

PARTI%20YAYINLARI/200304063%20AK%20PARTI%20SECIM%20BEYANNAMESI%202002/200304063%20AK%20PARTI%20SECIM%20BEYANNAMESI%202002%200000_0000.pdf. Son erişim tarihi 20.09.2015.

Aktoprak E (2014). AKP’nin Çözüm Politikasında Dinin Rolü: Uzlaştırıcı mı? Kurucu mu?. Toplum ve Bilim, 130, 214-235.

Altınay H (2008). Turkey’s Soft Power: An Unpolished Gem or an Elusive Mirage?. Insight Turkey, 10(2), 55-66.

Altunışık M B (2008). The Possibilities and Limits of Turkey’s Soft Power in the Middle East. Insight Turkey, 10(2), 41-54.

Altunışık M B (2014). Turkey as an “Emerging Donor” and the Arab Uprisings. Mediterranean Politics, 19(3), 333–350.

Ananicz S (2015). Alone in Virtue. The “New Turkish” Ideology in Turkey’s Foreign Policy. OSW Point of View, 49. http://aei.pitt.edu/63989/1/pw_49_ang_alone-in-virtue_net. pdf. Son erişim tarihi, 11/02/2016.

Ataç A C (2016). A Comparative Civilizational Reading for The Middle East and Turkey’s New Role in it. Global Change, Peace & Security, 28(1), 99-115.

An-Na’im A A (1990). Human Rights in the Muslim World: Socio-Political Conditions and Scriptural Imperatives-A Preliminary Inquiry. Harvard Human Rights Journal, 13(3), 13–52.

Baderin M A (2003). International Human Rights and Islamic Law. Oxford: Oxford University Press.

Bayat A (1996). The Coming of a Post‐Islamist Society. Critique: Critical Middle Eastern Studies, 5(9), 43–52.

Bayat A (2015). İslam’ı Demokratikleştirmek: Toplumsal Hareketler ve Post-İslamcı Dönüş. Çev. Ö. Gökmen, İstanbul: İletişim.

Berten A de Silveria P ve Pourtois H (der) (2006). Liberaller ve Cemaatçiler. Ankara: Dost.

Bilgin P ve Eliş B (2008). Hard Power, Soft Power: Toward a More Realistic Power Analysis. Insight Turkey, 10(2), 5-20.

Binder A ve Erten C (2013). From Dwarf to Giant – Turkey’s Contemporary Humanitarian Assistance. Global Public Policy Institute. > http://www.alnap.org/resource/9153>. Son erişim tarihi, 11/03/2016.

Breau S C (2007). Human Rights and Cultural Relativism: The False Dichotomy. İçinde J. R. and S. C. Breau (der), Religion, Human Rights and International Law: A Critical Examination of Islamic State Practices. Leiden: Martinus Nijhoff Publishers, 137-166.

Brubaker R (2012). Religion and Nationalism: Four Approaches. Nations ans Nationalism, 18(1), 2-20.

Chandler D (2007). Hollow Hegemony: Theorising the Shift from Interest-Based to Value-Based International Policy-Making. Millennium - Journal of International Studies, 35(3), 703-723.

Clapham A (2007). Human Rights : A Very Short Introduction. Oxford, New York: Oxford University Press.

CNN Türk (08/11/2009). Erdoğan’a Göre Darfur’da Soykırım Yok!. http://www.cnnturk.com/2009/turkiye/11/08/erdogana.gore.darfurda.soykirim.yok/550901.0/. Son erişim tarihi, 10/03/2016.

Dağı İ (2004). Rethinking Human Rights, Democracy, and the West: Post‐Islamist Intellectuals in Turkey. Critique: Critical Middle Eastern Studies, 13 (2), 135-151.

Dağı İ (2006). The Justice and Development Party: Identity, Politics, and Discourse of Human Rights in the Search for Security and Legitimacy. İçinde H Yavuz (der), The Emergence of a New Turkey: Democracy and the AK Parti. Salt Lake City: Utah University Press, 88-106.

Davutoğlu A (2006). Küresel Bunalım. 9. Baskı, İstanbul: Küre Yayınları.

Davutoğlu A (2003). Stratejik Derinlik: Türkiye’nin Uluslararası Konumu. 13. Baskı, İstanbul: Küre Yayınları.

Davutoğlu A (2012). Türk Dış Politikası’nın İlkeleri ve Bölgesel Siyasal Yapılanma. http://sam.gov.tr/tr/wpcontent/uploads/2012/08/vision_paper_turkce_031.pdf. Son erişimtarihi, 15/09/2015.

Davutoğlu A (2013). Turkey’s Humanitarian Diplomacy: Objectives, Challenges and Prospects. Nationalities Papers, 41(6), 865–870.

Davutoğlu A (2014). Her Bir Müslümanın Derdi Bizim Derdimiz. Anadolu Ajansı, 18 Ağustos. Son erişim tarihi, 21/09/2015.

Demirtaş-Bagdonas Ö (2014), Reading Turkey’s Foreign Policy on Syria: The AKP’s Construction of a Great Power Identity and the Politics of Grandeur. Turkish Studies, 15 (1), 139-155.

Doğanay Ü (2007). AKP’nin Demokrasi Söylemi ve Muhafazakarlık: Muhafazakar Demokrasiye Eleştirel Bir Bakış. A.Ü. SBF Dergisi, 62 (1), 65-88:

Donnelly J (1982). Human Rights and Foreign Policy. World Politics, 34(04), 574–595.

Donnelly J (2013). Universal Human Rights in Theory and Practice. 3. Baskı, Ithaca:Cornell University Press.

Esposito J L ve Voll J O (1996). Islam and Democracy. Oxford University Press.

Etzioni A (1990). Liberals and Communitarians. Rochester, NY: Social Science Research Network. http://papers.ssrn.com/abstract=1437075. Son erişim tarihi, 18/09/2015.

Falk R A (2000). Human Rights Horizons: the Pursuit of Justice in a Globalizing World. New York ; London: Routledge.

Forsythe D P (2000). Human Rights and Comparative Foreign Policy. Tokyo; New York: United Nations University Press.

Forsythe D P (2003). Human Rights in International Relations. 3. Baskı, Cambridge ; New York: Cambridge University Press.

Fotiou E ve Triantaphyllou D (2010). Assessing Turkey’s “Soft Power” Role: Rhetoric versus Practice. International Spectator, 45 (1), 99-113.

Galtung J (1999). Bir Başka Açıdan İnsan Hakları. Çev. Müge Sözen, İstanbul: Metis Yayınları.

Guichon A (2007). Some Arguments on the Universality of Human Rights in Islam. İçinde S. C. B. Javai Rehman (Der.), Religion, Human Rights and International Law: A Critical Examination of Islamic State Practices. Leiden: Martinus Nijhoff, 167-194.

Hürriyet (31/05/2010). İsrail’den Yardım Gemilerine Operasyon: En Az 10 Ölü. http:// www.hurriyet.com.tr/israilden-yardim-gemilerine-operasyon-en-az-10-olu-14885013. Son erişim tarihi, 18/08/2015.

Hürriyet (29/11/2010). Erdoğan’a Insan Hakları Ödülü Verildi. http://www.hurriyet.com.tr/erdogana-insan-haklari-odulu-verildi 16406003. Son erişim tarihi, 20/11/2015.

Hürriyet (17/12/2002). Erdoğan: Kopenhag Kriterleri Ankara kriterleri olacak. http://www.hurriyet.com.tr/erdogan-kopenhag-kriterleri-ankara-kriterleri-olacak-38439308.Son erişim tarihi, 20/11/2015.

İpek P (2015). Ideas and Change in Foreign Policy Instruments: Soft Power and the Case of the Turkish International Cooperation and Development Agency. Foreign Policy Analysis, 11 (2), 173-193.

Kalin İ (2011). Soft Power and Public Diplomacy in Turkey. Perceptions, XVI(3), 5–23.

Kalın İ (2014). Toprak, Düşünce ve Türkiye’nin Toplumsal Muhayyilesi. Türkiye Günlüğü, 117, 113-117.

Kardaş Ş (2014). Reelpolitikten Moral Politiğe Türkiye’nin Dış Politikası ve Filistin. http://www.orsam.org.tr/tr/yazigoster.aspx?ID=5133. Son erişim tarihi, 20/11/2015.

Kirdiş E (2015). The Role of Foreign Policy in Constructing the Party Identity of the Turkish Justice and Development Party (AKP). Turkish Studies, 16 (2), 178-194.

Kymlicka W (1988). Liberalism and Communitarianism. Canadian Journal of Philosophy, 18(2), 181–203.

Kymlicka W (1995). Multicultural Citizenship: a Liberal Theory of Minority Rights. Oxford : New York: Clarendon Press; Oxford University Press.

Nash K (2009). The Cultural Politics of Human Rights. Cambridge: Cambridge University Press.

Nye J (1990). Soft Power. Foreign Policy, 80, 153-171.

Nye J (2004). Soft Power: The Means To Success In World Politics. New York: Public Affairs.

NTV (20/11/2012) Öleceksek adam gibi ölelim. Son erişim tarihi, 11/03/2016.

Oğuzlu T (2007). Soft power in Turkish foreign policy. Australian Journal of International Affairs, 61 (1), 81-97.

Oran B (2013). 11 Eylül Olayı Ertesinde AKP Dönemi: Dönemin Bilançosu. İçinde B Oran (der), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt.

III (2001–2012). İstanbul: İletişim.

Radikal (29/01/2009). Davos zirvesinde kriz: Erdoğan paneli terk etti. http://www.radikal.com.tr/politika/davos-zirvesinde-kriz-erdogan-paneli-terk-etti-919232/. Sonerişim tarihi, 11/03/2016.

Renteln A D (1990). International Human Rights : Universalism versus Relativism. Newbury Park: Sage Publications.

Rieffer B-A J (2003). Religion and Nationalism: Understanding the Consequences of A Complex Relationship. Ethnicities, 3 (2), 215-242.

Roth K (2014). Erdoğan’s Dangerous Trajectory. Human Rights Watch. http://www.hrw.org/news/2014/05/13/erdogan-s-dangerous-trajectory. Son erişim tarihi, 11/03/2016.

Sabah (23/12/2009). Suriye ikinci evimizdir. http://www.sabah.com.tr/ gundem/2009/12/23/suriye_ikinci_evimizdir. Son erişim tarihi, 11/11/2015.

Tank P (2015). Turkey as a humanitarian actor: the critical cases of Somalia and Syria. Norwegian Peacebuilding Resource Center. http://peacebuilding.no/var/ezflow_site/storage/original/application/e322a62c1a18b503d37ca6dca4b2188b.pdf. Son erişim tarihi, 12/01/2016.

Taşkın Y (2013). AKP Devri: Türkiye Siyaseti, İslamcılık, Arap Baharı. İstanbul: Birikim Yayınları.

Taylor C ve Gutmann A (1994). Multiculturalism. Genişletilmiş Basım. Princeton University Press.

T.C. Dışişleri Bakanlığı (2015). Temel Dış Politika Konuları. http://www.mfa.gov.tr/sub.tr.mfa?eddda31b-595f-4e2d-b1d7-78ef1d689583. Son erişim tarihi, 12/01/2016.

Tibi B (2012). Islamic Humanism vs. Islamism: Cross-Civilizational Bridging. Soundings: An Interdisciplinary Journal, 95(3), 230–254.

TİHV (2016). 16 Ağustos 2015 – 5 Şubat 2016 Sokağa Çıkma Yasakları ve Yaşam Hakkı İhlalleri. http://tihv.org.tr/guncel-16-agustos-2015-5-subat-2016-sokaga-cikmayasaklari-ve-sivillere-yonelik-yasam-hakki-ihlalleri/. Son erişim tarihi, 11/03/2016.

Tuğal C (2012). Pasif Devrim: İslami Muhalefetin Düzenle Bütünleşmesi. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (2010).

Türközü S E (2013). AKP ve İnsan Hakları. İçinde İ Uzgel ve B Duru (der), AKP Kitabı: Bir Dönüşümün Bilançosu (2002-2009). 3. Baskı, Ankara: Phoenix Yayınevi.

Uzgel İ (2013a). ABD ve NATO’yla ilişkiler. İçinde B Oran (der), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt. III (2001–2012). İstanbul: İletişim, 249-336.

Uzgel İ (2013b). AKP: Neoliberal Dönüşümün Yeni Aktörü. İçinde İ Uzgel ve B Duru (der), AKP Kitabı: Bir Dönüşümün Bilançosu (2002-2009). 3. Baskı, Ankara: Phoenix Yayınevi, 11-39.

Walzer M (1990). The Communitarian Critique of Liberalism. Political Theory, 18(1), 6–23.

Yayla M (2011). İslam Hukukunda İnsan Hakları ve Eşitlik. Konya: Çizgi.

Yörük Z ve Vatikiotis P (2013). Soft Power or Illusion of Hegemony: The Case of the Turkish Soap Opera “Colonialism”. International Journal of Communication, 7, 2361-2385.