Bir Estetik Nesne Olarak Mimarlık Ürününün Ontolojisi

Bu çalışmada, Antik dönemden günümüze ortaya konmuş estetik niteliğe sahip mimarlık kuramlarında mimarlık ürününün ontolojik olarak ne şekilde temellendirildiği araştırılmıştır. Araştırma, tarihsel süreç içerisinde estetik kuramlarda mimarlık ürünü-estetik değer ilişkisinin nasıl kurulduğunun ve kuramlar arasında bu ilişkinin nasıl değiştiğinin belirlenmesi üzerinden yürütülmüştür. Bu ilişkilerin ve değişimlerin tespiti, mimarlık ürünlerinin estetik yönden değerlendirilmesinde kullanılan çeşitli değer, kavram ve yaklaşımların nesnellik-öznellik, tümellik-tikellik, aidiyet-sahiplik ve nesne-özellik gibi belli başlı ontik ikilikler üzerinden ele alınmasıyla sağlanmıştır. Bu doğrultuda, mimarlık ürününün estetik temellendirmelerinin tarihsel süreç içerisinde öznelleştiği, mimarlık ürünü-değer ilişkisinin ise Antik dönemde sahip olduğu kesinlik ve belirliliği yitirdiği tespit edilmiştir. Kuramlarda yer alan estetik değerlerin de ontolojik olarak indirgendiği anlaşılmıştır. Bunun yanında, bu değişimin dışında kalan nesnel nitelikteki, estetik değerlerin bağımsız varlıklar olarak sunulduğu ve genelgeçerlik iddiasında sahip yakın geçmişe ait kuramlarla da karşılaşılmış, bunun anlamı yorumlanmıştır. Araştırma, bu karşıt yaklaşımlar arasında estetik değerlendirmede bir çözümleme aracı olarak bağlamın öneminin vurgulanması ile sonuçlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

mimarlık ontolojisi, mimarlık kuramı, mimarlık ürünü, estetik nesne, estetik değer

The Ontology of Architectural Product as an Aesthetic Object

The ontological definitions of architectural products which are found in architectural theories from antiquity to the present that possess aesthetic qualities are analyzed in this study. The research has been carried out by specifying how the relationship between the architectural product and the aesthetic value is established in each theory and how this relationship is changed between different theories. The specification of these relations and changes was carried out by analyzing various values, notions, and approaches used for the aesthetic judgment of architectural products through the ontological dichotomies of subjectivity-objectivity, universals-particulars, belonging-possession, and object-property. As a result, it has been identified that the aesthetic definitions of the architectural products have become more subjective and the architectural product-value relationship has lost the certainty and specificity it had in Antique times. The ontological statuses of the aesthetic values involved have also been reduced in the historical process. Theories from the recent past -which are objective in nature, classify aesthetic values as separate ontological entities, and claim universal validity- that remain outside of these changes have also been encountered and the meaning of such a difference has also been interpreted. The research was concluded by emphasizing the importance of the context as an analysis tool in aesthetic judgment among these opposing approaches.

Keywords:

ontology of architecture, architectural theory, architectural product, aesthetic object, aesthetic value,

PDF

___

Alberti, Leon Batista, On the Art of Building in Ten Books, 1. B., MIT Press, Cambridge, MA 1988.
Architectural Theory: Volume I – An Anthology from Vitruvius to 1870, Ed.: Harry Francis Malldrave, 1. B., Blackwell Publishing, Malden, MA 2006.
Architectural Theory: Volume II – An Anthology from 1871 to 2005, Ed.: Harry Francis Malldrave ve Christina Contandriopoulos, 1. B., Blackwell Publishing, Malden, MA 2008.
Baç, Murat; Taşdelen, İskender; Yazıcı, Sedat; İnan, İlhan ve Taşdelen, Demet, Felsefe, Ed.: Demet Taşdelen, 1. B., Anadolu Üniversitesi, Eskişehir 2007.
Burke, Edmund, The Works of the Right Honorable Edmund Burke, Vol. I, G. Bell & Sons, Londra 1913.
Kant, Immanuel, Yargı Yetisinin Eleştirisi, 3. B., Çev.: Aziz Yardımlı, İdea Yayınevi, İstanbul 2016.
Krier, Rob, On Architecture, 1. B., Academy Editions, Chicester 1982.
Laugier, Marc-Antoine, An Essay on Architecture, 1. B., Hennessey + Ingalls, Los Angeles, CA 1977.
Le Corbusier, Bir Mimarlığa Doğru, 4. B., Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2005.
Masiero, Roberto, Mimaride Estetik, 1. B., Çev.: Fırat Genç, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara 2006.
Perrault, Claude, Ordonnance for the Five Kinds of Columns after the Method of the Ancients, Ed.: Julia Bloomfield, Kurt W. Forster, Thomas F. Reese ve Harry Francis Mallgrave, 1. B., Getty Center for the History of Art and the Humanities, Santa Monica, Ca 1993.
Price, Uvedale, Essays on the Picturesque, as Compared with the Sublime and the Beautiful; And, on the Use of Studying Pictures, for the Purpose of Improving Real Landscape, Vol. I, 1. B., J. Mawman, Londra 1810a.
Price, Uvedale, Essays on the Picturesque, as Compared with the Sublime and the Beautiful; And, on the Use of Studying Pictures, for the Purpose of Improving Real Landscape, Vol. II, 1. B., J. Mawman, Londra 1810b.
Rodriguez-Pereyra, Gonzalo, “Nominalism in Metaphysics”, Stanford Encyclopaedia of Philosophy (Summer 2019 Edition), Ed.: Edward N. Zalta, https://plato.stanford.edu/archives/sum2019/entries/nominalism-metaphysics/ , Erişim: 15 Temmuz 2021, 23:50.
Ruskin, John, The Seven Lamps of Architecture, 1. B., Smith, Elder and Co., Londra 1849.
Scruton, Roger, The Aesthetics of Architecture, 1. B., Methuen & Co. Ltd., Londra 1979.
Scruton, Roger, “Architectural Principles in an Age of Nihilism”, Theories and Manifestoes of Contemporary Architecture, Ed.: Charles Jencks ve Karl Kropf, 1. B., Academy Editions, Chicester 1997, ss. 203-206.
Taşdelen, Demet ve Yazıcı, Aslı, Estetik ve Sanat Felsefesi, Ed.: Ahmet İnam, 1. B., Anadolu Üniversitesi, Eskişehir 2012.
Tunalı, İsmail, Estetik, 1. B., Remzi Kitabevi, İstanbul 2012.
Vischer, Robert; Fiedler, Conrad; Wölfflin; Göller, Adolf; Heinrich; Hildebrand, Adolf ve Schmarsow, August, Empathy, Form, and Space: Problems of German Aesthetics 1873-1893, Ed.: Harry Francis Mallgrave ve Eleftherios Ikonomou, 1. B., Getty Center for the History of Art and the Humanities, Santa Monica, Ca 1994.
Vitruvius, Mimarlık Üzerine On Kitap, 4. B., Çev.: Suna Güven, Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları, Ankara 2005.