Anadolu’da Kültürel Mirasını Koruyan Pomaklar: Sosyo-Kültürel Yaşantıları Üzerine Bir Araştırma

Kültür, birçok farklı unsurdan beslenen ve tarihsel süreç ile birlikte güçlenen bir kavramdır; bu süreç içerisinde toplumun sahip olduğu değerler kültürün birer yansıması olarak ortaya çıkmaktadır. Bu açıdan kültür, kendisini oluşturan değerlerle bir bütündür ve bu değerler kültürel miras olarak adlandırılmaktadır. Somut ve somut olmayan şeklinde ayrılmış olan kültürel miras, toplumlar hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlamaktadır. Somut ve somut olmayan kültürel miras unsurları toplumun ortak kimliğini gösteren ve gelecek nesillere aktarılmasını sağlayan önemli kültür parçalarıdır. Kültürel miras unsurları, kültürel, çevresel ve sosyal açıdan toplumun tanınması için önem taşımaktadır. Bu unsurlar sayesinde toplum kimliğini tanımış ve araştırmış olur. Ayrıca kültürel mirasın ekonomi ile de bağlantısı bulunmaktadır. Yerel kalkınma ve istihdama katkı sağlama gibi özelliklerinden dolayı ekonomik katkısından da bahsedilebilmektedir. Belirtilen bu özellikler doğrultusunda nesilden nesile aktarılması ve korunması gerekmektedir. Korunabilmiş olan değerler gelecek kuşaklara aktarılabilecektir. Kültürel mirasın korunmasında topluma büyük görevler düşmektedir. Toplumu oluşturan kültürel özellikler incelendiğinde farklı kültürlerin toplumun mozaiğini meydana getirdiği görülmektedir. Böylelikle kültürel çeşitlilik meydana gelmekte ve kültürel miras unsurları da farklılaşmaktadır. Kültürel mirası besleyen önemli bir unsur toplumların kültürel farklılıklarıdır. Kültürel özelliklerinin yaşatılmaya çalışıldığı zengin kültürlerden biri de Pomaklardır. Gelenekleri görenekleri, inanışları, çeşitli ritüelleri, giyim unsurları, dil ve edebi eser özellikleri, mutfak kültürü neticesinde zengin birikimi olan Pomak kültürü, araştırma konusu olarak seçilmiştir. Bir toplumu diğerlerinden ayıran öğelerinin korunarak gelecek nesillere aktarılması önem arz ederken, Pomaklar gibi kendisine has kültürel kimlik öğeleri bulunan toplumların kültürel örüntülerinin yazılı olarak bir araya getirilmesi kültürel mirasın aktarılmasının ön koşulunu oluşturmaktadır. Bu yaklaşımdan yola çıkarak üretilen araştırma sorusunun çözümlenmesi için Pomak sosyo kültürel örüntülerinin keşfi için yorumlayıcı bakış açısıyla nitel desen yaklaşımı benimseniştir. Nitel desen yaklaşımının en önemli özelliği bir konuyu ayrıntılı ve derinlemesine araştırabilme içeriğine sahip olmasıdır. Bu bağlamda araştırma kapsamında kullanılan nitel desen yaklaşımı sayesinde konu derinliği ile araştırılmış olup, sosyo kültürel özellikler ile ilgili daha detaylı bilgiler elde edilmiştir. Araştırmanın örneklemini Pomak kültürüne sahip olan kişiler oluşturmaktadır. Araştırmanın amacı Pomak kültürüne ait sosyo kültürel unsurların belirlenmesidir. Belirtilen amaç doğrultusunda da yarı yapılandırılmış görüşme formu hazırlanmıştır. Hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak derinlemesine görüşme tekniği ile veri toplanmıştır. Betimsel analiz ile çözümlenen verilerden yola çıkılarak Pomak kültürel miras boyutları altı başlık altında ele alınmıştır. Pomak kültürü mirası boyutları çeşitli aşamalarda isimlendirilmiştir; gelenek-görenek, edebi unsurlar, inanış unsurları, mutfak kültürü, giyim unsurları ve el sanatları olarak isimlendirilmiş ve boyut içerikleri değerlendirilmiştir. Araştırmanın sonucunda sahip olduğu kültürel özellikleri ile Pomakların kendilerine ait kültür birikimlerinin olduğu ve günümüzde yaşatmaya devam etmeye çalıştıkları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kültürel Miras, Somut Olmayan Kültürel Miras, Somut Kültürel Miras, Pomak Kültürü, Pomak Kültürel Mirası

Pomaks Protecting Their Cultural Heritage in Anatolia: A Research on Their Socio-Cultural Experiences

Culture is a concept that is fed by many different elements and strengthened with the historical process; In this process, the values of the society emerge as a reflection of the culture. In this respect, culture is a whole with the values that form it, and these values are called cultural heritage. Cultural heritage, which is divided into tangible and intangible, provides information about societies. Tangible and intangible cultural heritage elements are important cultural pieces that show the common identity of the society. Cultural heritage elements are important for the recognition of society in terms of cultural, environmental and social aspects. Thanks to these elements, the society recognizes and researches its identity. In addition, cultural heritage has a connection with the economy. Due to its features such as contributing to local development and employment, its economic contribution can also be mentioned. In line with these characteristics, it should be transmitted from generation to generation and protected. The values that have been preserved can be passed on to future generations. The society has great responsibilities in the protection of cultural heritage. When the cultural characteristics that make up the society are examined, it is seen that different cultures create the mosaic of the society. Thus, cultural diversity occurs and cultural heritage elements differ. An important element that feeds the cultural heritage is the cultural differences of the societies. One of the rich cultures where cultural characteristics are tried to be kept alive is the Pomaks. The Pomak culture, which has a rich accumulation as a result of its traditions, customs, beliefs, various rituals, clothing elements, language and literary work features, and culinary culture, has been chosen as the research sub-ject. While it is important to preserve and transmit the elements that distinguish a society from the others to future generations, bringing together the cultural patterns of societies that have unique cultural identity elements such as Pomaks in writing constitutes the prerequisite for the transmission of cultural heritage. In order to analyze the research question produced based on this approach, a qualitative design approach with an interpretative perspective was adopted for the discovery of Pomak socio-cultural patterns. The most important feature of the qualitative design approach is that it has the content of researching a subject in detail and in depth. In this context, thanks to the qualitative design approach used in the research, the subject has been researched in depth and more detailed information about socio-cultural characteristics has been obtained. The sample of the research consists of people who have Pomak culture. The aim of the research is to determine the socio-cultural elements of the Pomak culture. In line with the stated purpose, a semi-structured interview form was prepared. Data were collected by in-depth interview technique using a semi-structured interview form. Based on the data analyzed by descriptive analysis, the dimensions of Pomak cultural heritage are discussed under six headings. Pomak cultural heritage dimensions have been named at various stages; traditions, literary elements, belief elements, culinary culture, clothing elements and handicrafts were named and their dimension contents were evaluated. As a result of the research, it has been determined that Pomaks have their own cultural accumulations with their cultural characteristics and they are trying to keep them alive today.

Keywords:

Cultural Heritage, Intangible Cultural Heritage, Tangible Cultural Heritage, Pomak Culture, Pomak Cultural Heritage,

PDF

___

Akyurt Kurnaz, Hande and Alper Kurnaz. Common Point of Dark and Gastronomy Tourism: Bocuk Night. İçinde Social Sciences Researches in the Globalizing World (Marin Rusev, Eric Straus, Cevdet Avcı-kurt, Abdullah Soykan, Bekir Parlak Eds.). St. Kliment Ohridski University Press, Sofia, 2018
Andereck, Kathleen. L.; Valentine, Karin. M.; Vogt, Christine. A. and Richard Knopf. C. “A Cross-cultural Analysis of Tourism and Quality of Life Perceptions”. Journal of Sustainable Tourism. 15 (5 2007): 483-502.
Basaran, Fatma Nur and Banu Gurcum. “Pomak Weaving Tradition, a Brief History”. Folk Life. 48 (2 2010): 112-126.
Baş, Türker ve Ulun Akturan. Sosyal Bilimlerde Bilgisayar Destekli Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017.
Brown, Michael F. “Heritage trouble: Recent Work on The Protection Of Intangible Cultural Property”. International Journal of Cultural Property. 12 (1 2005): 40-61.
Cominelli, Francesca and Xavier Greffe. “Intangible Cultural Heritage: Safeguarding For Creativity”. City, Culture and Society 3 (2012): 245-250.
Creswell, John W. Araştırma Deseni Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. Çev. S. B. Demir. Ankara: Eğiten Kitap, 2016.
Çağlayandereli, Mustafa; Arslan, Ali and Ahmet Mazlum. “Kültür Sosyolojisinde İhmal Edilen Konu; Giyim-Kuşam”. International Congress on Fashıon & Art & Design 20-23 Mayıs 2017.
Eminov, Ali. “Social Construction of Identities: Pomaks in Bulgaria”. JEMIE 6 (2 2007): 1-25.
Eryazıcıoğlu, Mehmet Erdem. (2018). “Kültürel Miras ve İnsan Hakları Bağlamında Türkiye’de Koruma Sisteminin İncelenmesi: İstanbul Tarihi Yarımada Örneği”. Basılmamış doktora tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, 2018.
Göçer, Ali. “Dil-Kültür İlişkisi ve Etkileşimi Üzerine”. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi (2012): 50-57.
Güzel, Özlem ve Hande Akyurt Kurnaz. “Türk Kültüründe Bir Miras Olarak Bocuk Gecesi Ritüeli İçeriği: Fenomenolojik Bir Araştırma”. Milli Folklor 16 (2020): 163-178.
Harvey, David. “Heritage Pasts and Heritage Presents: Temporality, Meaning and the Scope of Heritage Studies”. International Journal of Heritage Studies 7 (4 2001): 319-338.
Jamal, Tazim and Amanda Stronza. “Collaboration Theory and Tourism Practice in Protected Areas: Stake-holders, Structuring and Sustainability”. Journal of Sustainable Tourism 17 (2 2009): 169-189.
Karakul, Özlem. “Tarihî Çevrelerde Halk Mimarisi: Somut Olmayan Kültürel Mirasın Yaşama Mekânları”. Milli Folklor 19 (75 2007): 151-163.
Kırtıl, Melek. “Pomaklar Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma: Kırklareli Örneği”. Toplumsal Değişim 1 (2019): 187–226.
Kluckhohn, Clyde. Values and Value-Orientations in the Theory of Action: An Exploration in Definition and Classification. In: Parsons, T. and Shils, E., Eds., Toward a General Theory of Action, Harvard Univer-sity Press, Cambridge, (1951) 388-433.
Kurin, Richard. “Defining The Intangible Cultural Heritage”. Museum International 221-222 (56 2004): 66-77.
Kümbetoğlu, Belkıs. Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma, İstanbul: Bağlam Kitape-vi, 2005.
Landis, J. Richard ve Koch Gary G. “An Application of Hierarchical Kappa-Type Statistics in The Assessment of Majority Agreement Among Multiple Observers”. Biometrics 33 (2 1977): 363-374.
Leask, Anna. “Progress in Visitor Attraction Research: Towards More Effective Management”. Tourism Management 31(2 2010): 155-166.
Leask, Anna. “Visitor Attraction Management: A Critical Review Of Research 2009-2014”. Tourism Mana-gement 57 (2016): 334-361.
Li, Meng; Wang, Yun. and Ying-Qing Xu. “Computing for Chinese Cultural Heritage. Visual Informatics”, (in press 2021). doi: https://doi.org/10.1016/j.visinf.2021.12.006.
Logan, William. “Cultural Diversity, Cultural Heritage And Human Rights: Towards Heritage Management As Human Rights-Based Cultural Practice”. International Journal of Heritage Studies 18 (3 2012): 231-244.
Loulanski, Tolina and Vesselin Loulanski. “The Sustainable Integration Of Cultural Heritage and Tourism: A Meta-study”. Journal of Sustainable Tourism 19 (7 2011): 837-862.
Ma, Xiaona. Tu, La. and Ying Qing Xu. “Development Status of The Digitization Of Intangible Cultural Heritages (in Chinese)”. Sci. Sin. Inform 49 (2019): 121-142.
Marrion, Christopher. “More Effectively Addressing Fire/Disaster Challengesto Protect Our Cultural Herita-ge”. Journal of Cultural Heritage 20 (2016): 746-749.
Merriam, Sharan. Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. Çev. Selahattin Turan), Ankara: Nobel Yayıncılık, 2015.
Metin Basat, Ezgi. “Somut ve Somut Olmayan Kültürel Mirası Birlikte Koruyabilmek”. Milli Folklor 25 (100 2013): 61-71.
Moghadam, Valentine and Manilee Bagheritari. “Cultures, Conventions, and the Human Rights of Women: Examining the Convention for Safeguarding Intangible Cultural Heritage and the Declaration on Cultu-ral Diversity”. Museum International 59 (4 2007): 9-18.
Rosa, Angela; Santangelo, Angela and Simona Tondelli. “Investigating the Integration of Cultural Heritage Disaster Risk Management into Urban Planning Tools. The Ravenna Case Study”. Sustainability 13 (872 2021): 1-24.
Shepherd, Robert. “UNESCO and the Politics of Cultural Heritage in Tibet”. Journal of Contemporary Asia, 36 (2 2006): 243-257.
Sonkoly, Gabor and Tanja Vahtikari. Innovation in Cultural Heritage Research. European Union, 2018.
Soysaldı, Aysen. “Kültür, Sanat ve Beşeriyet İlişkisi”. STD (Aralık): 305-318.
Stones, Christopher. Research: Toward a Phenomenological Praxis. An Introduction to Phenomenological Psychology, 2 (1988): 141-156.
Tanrıverdi, Hasan. “Din-Kültür İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme”. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araş-tırmaları Dergisi 8 (3 2018): 595-601.
TDV. Pomaklar. TDV İslam Ansiklopedisi, 2007.
Unesco. Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage. 2003.
Unesco. Convention on The Protection and Promotion of The Diversity of Cultural Expressions. 20 October. Paris: Unesco, 2005.
Unesco. Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage. World Heritage Committee Thirtieth Session. 2006.
Unesco. What is Intangible Cultural Heritage?. France, 2011
Volzone, Rolando; Niglio, Olimpia and Pietro Becherini. “Integration of Knowledge-Based Documentation Methodologies and Digital Information for the Study of Religious Complex Heritage Sites in The South of Portugal”. Digital Applications in Archaeology and Cultural HeritageVolume 24 (2022).
Walsham, Geoff. “Cross-cultural Software Production and Use: A Structurational Approach”. MIS Quarterly, 26 (4 2002): 359-380.
Yıldırım, Ali ve Hasan Şimşek. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6.Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2008.
Yücel, Yaşar ve Bahaeddin Yediyıldız. “Tarih ve Kültür”. Erdem 4 (10 1988): 31-38.