Taşra’yı İyileştirmek: 19. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nda Memleket Hekimleri

Bu çalışma 1867’de ilk sivil tıp okulu olan Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i Şahane’nin açılışıyla beraber Osmanlı taşrasına sivil tıp hizmetlerinin nasıl götürüldüğünü tartışmaktadır. Sağlık hizmetlerinin merkezileştirilmesinin bir parçası olarak merkezden atanan ve kendilerinden zorunlu hizmet vermeleri beklenen mezunların ve atandıkları bölgelerde yaşayan insanların bu merkezileşmeyi nasıl yaşadıkları Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgeleri üzerinden incelenmektedir. Makale yeni, modern bir meslek grubunun merkezin dışında faaliyet göstermesinin sorunlarını konu edinmekte, özellikle hekim sayısının yetersizliği, bu yetersizlikle başa çıkma yöntemleri, hekim maaşlarının ödenmesindeki aksaklıklar ve halkın hekimlerle ilgili memnuniyetsizlikleri üzerinde durmaktadır. Nihayetinde merkezin tüm bu aksaklıklara rağmen bir sistem oluşturma çabasının daim olduğunu, sistemin şartlara göre esnetilmekle beraber korunmasının esas alındığını söylemektedir

Anahtar Kelimeler:

Memleket hekimleri, Osmanlı sağlık teşkilatı

Treating the Countryside: Provincial Physicians in the 19th Century Ottoman Empire

Abstract This study discusses how civilian health services were sent to the Ottoman provinces after the opening of the Civilian School of Medicine, the first civilian medical school, in 1867. How new graduates, who were appointed from the center and expected to offer compulsory service, and people living in the region where they were appointed experimented the policy of centralization of health services are analyzed through Prime Ministry Ottoman Archives documents. The article mentions about the problems of the out of centre activities of a new, modern professional group, and specifically underlines insufficient number of physicians, methods of dealing with this insufficiency, malfunctioning salary payments, and dissatisfaction of people with physicians. Finally, the article says that despite all the malfunctioning and troubles, the effort to impose a system is permanent and the preservation of the system, despite stretched due to conditions, and persisted

Keywords:

Provincial physicians, Ottoman health organization.,

PDF

___

Kırlı C. Sultan ve Kamuoyu: Osmanlı Modernleşme Sürecinde “Havadis Jurnalleri” (1840-1844). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları; 2009.
Özbek, N. Osmanlı İmparatorluğu’nda İç Siyaset, Güvenlik ve Devlet, 1876-1909. Türklük Araştırmaları Dergisi. 2004; 16: 60-95.
İslamoğlu, H. Politics of Administering Property: Law and Statistics in the Nineteenth-century Ottoman Empire. Cons- tituting Property: Private Property in the East and West. H. İslamoğlu. London, I.B. Tauris; 2004: 276-319.
Makdisi, U. After 1860: Debating Religion, Reform and Nationalism in the Ottoman Empire. International Journal of Middle Eastern Studies. 2002; 34(4): 601-617.5.
Unat, EK; Samastı, M. Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye (Sivil Tıp Mektebi) 1867-1909. İstanbul, İstanbul Üniversitesi Cer- rahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları; 1996.
Ergin, ON. Mecelle-i Umur-ı Belediyye 6. İstanbul, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş; 1995.
Aydın, E. 19. Yüzyılda Osmanlıda Sağlık Teşkilatlanması. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi. 2004; 15: 185-207.
BOA. C. SH. 17 / 841, 2. Rebiülahir 1293, 24 Temmuz 1876.
BOA. DH. MKT. 699 / 16, 1 Safer 1321, 29 Nisan 1903.
İzgöer, AZ. Diyarbakır Salnameleri (1286-1323). İstanbul, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi; 2002.
BOA. A. MKT. 26 / 84, 5 Şaban, 1261, 20 Ağustos 1845.
BOA. DH. İD. 18-1 / 14, 6 Rebiülevvel 1329, 6 Nisan 1911.
Ünver, AS. 19. Asır Ortalarında Memleket Hekimlerine Verilen Tıbbi Talimata Dair Bir Vesika. Dirim. 1946; 6: 251- 253.
BOA. DH. MKT. 5 / 19, 25 Ramazan 1310, 12 Nisan 1893.
BOA. DH. MKT. 375 / 42, 20 Zilkade 1312, 15 Mayıs 1895.
BOA. DH. MKT. 814 / 45, 8 Zilkade 1321, 26 Ocak 1904.
BOA. A. MKT. NZD. 409 / 100, 6 Şevval 1278, 8 Nisan 1862.
BOA. Y. MTV. 62 / 39, 12 Cemaziyelahir 1309, 12 Ocak 1892.
BOA. DH. MKT. 583 / 41, 15 Şaban 1319, 26 Kasım 1901.
BOA. DH. MKT. 704 / 79, 11 Safer 1321, 9 Mayıs 1903.
BOA. DH. MKT. 865 / 17, 13 Rebiülahir 1322, 27 Haziran 1904.
BOA. DH. MKT. 1627 / 102. 12 Şevval 1306, 11 Haziran 1889.
BOA. DH. MKT. 877 / 35, 2 Cemaziyelahir 1322, 14 Ağustos 1904.
BOA. DH. MKT. 889 / 54, 7 Recep 1322, 17 Eylül 1904.
BOA. DH. MKT. 908 / 81, 29. Ş. 1322, 7 Kasım 1904.
Fortna, BC. Islamic Morality in Late Ottoman «Secular» Schools. International Journal of Middle Eastern Studies. 2000; 32(3): 369-393.