Yüksek Yapılarda Strüktürel Sanatın Bulanık Mantık Analitik Hiyerarşi Süreci Yöntemi ile Değerlendirilmesi

İlk defa 1970’li yıllarda strüktürel tasarımda mükemmellik olarak tanımlanan strüktürel sanat, yapıların sağlamlık ve güvenlik beklentilerini karşıladığı gibi, ait olduğu toplumun uzun vadede estetik duyularına da hitap edebilmelidir. Strüktürel sanat eseri yapılar, biçimsel anlamda estetik faktörlerin ön planda olduğu, tek defaya özgü tasarlanan, toplumda ilgi ve merak uyandıran yapılardır. Endüstri Devrimi’nin hemen öncesinde ortaya çıkan ve zaman içinde teknolojik gelişmelerle birlikte örneklerin arttığı strüktürel sanat eserleri çoğunlukla, köprüler, geniş açıklıklı yapılar, kuleler ve yüksek yapılar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışma kapsamında yüksek yapılarda strüktürel sanat kavramı ve ilkeleri tanımlanmış ve bu çerçevede; kendi dönemi içerisinde sanat eseri olarak kabul gören yüksek yapılar arasından her strüktür sistemden birer yapı örnek olarak seçilmiş ve sanatsal özellikler dikkate alınarak belirlenen ölçütler yardımıyla sanata en yakından en uzağa bir değerlendirme yapılmıştır. Yüksek yapıların strüktürel sanat açısından değerlendirilmesinde, değerlendirmenin sayısal verilere dayandırılarak daha gerçekçi ve somut sonuçlara ulaşması amacıyla Bulanık Mantık Analitik Hiyerarşi Süreci (BMAHS) yönteminden yararlanılmıştır. Yapılan değerlendirme sonucunda, örnek yapılar arasında bulunan Swiss Re Binası diğerlerine göre strüktürel sanata en yakın yapı olarak tespit edilmiştir.

Evaluation of Structural Art in Tall Buildings Using Fuzzy Logic Analytical Hierarchy Process Method

To decide which high-rise buildings would be considered as artworks in the period they have been constructed with a higher structural art quality in mind is the problem of the study. To evaluate the structural art from the closest to the furthest while taking into account the structural art principles and features and to reach more concrete and objective data are the goals of the study. The fuzzy logic analytical hierarchy process (FLAHP) method is preferred to evaluate tall buildings in terms of structural art. First, evaluation categories and criteria are determined. The evaluation criteria consist of formal and structural elements. Secondly, sample structures are chosen to evaluate. Sample structures were those that are accepted as artworks and outshine with their structural features among other buildings. The structures were scored by three experts, using linguistic expressions through criteria. After scoring, the mathematical calculation was started. This is where the importance of the FLAHP method comes into play. The subjective evaluations are transformed into objective data as a result and, it was possible to make an evaluation of structural art among the buildings by reaching their performance values. The theoretical part of the study consists of structural art and its principles. In the study, the concepts of art and aesthetics are discussed, the subject of structural art is discussed through high-rise buildings. To make the evaluation sound, evaluation criteria were made by taking into account the general theoretical elements and principles of structural art, design, and high-rise buildings. The buildings were selected from the buildings whose aesthetic factors were prioritized, designed for a single time, and became the symbol of their locations. The structures are those built between 1969 and 2011, designed in the competitive environment of the period, innovative in terms of the technology used, and belonging to different structural systems. Since there are no restrictions on the number of experts, selected samples, and the number of criteria in the literature, the numbers tried to be kept within optimum limits to make an objective assessment. The biggest reason for the selection of the FLAHP method in this study is that it transforms subjective expressions into objective data with quite simple mathematical operations. As a result, the structures ranked according to their performance values by evaluation of tall buildings in terms of structural art. This ranking is, starting from the first; Swiss Re, Capital Gate Building, Turning Torso, Willis Tower, Burj Khalifa, Al Hamra Tower, Taipei 101, John Hancock Center, First Wisconsin Bank, One Shell Plaza. In the importance of the main criteria categories, the structure is the first, the mass form is the second, and the façade is the third. The order of importance of the sub-criteria; In the structure category, the perception of the structure from the outside is the first, the functionality of the structure is the second, the structural technology is the third. The role of the structure in mass formation is the first in the mass form category, the perception of the geometry of the mass is the second, the reflection of the mass on the structure is the third. In the façade design category; the perception of the structure on the façade is the first, the symbolic quality of the façade is the second, and the façade is symbolic. reflecting the technology was determined as the third. In the ranking, the Swiss Re Building was determined as the tallest building closest to structural art among other examples. In this article, the subject of “structural art” is handled in the context of “high buildings”. Structural art has been studied before in studies on bridges, wide-span structures, and dams, but no studies on tall buildings were made. This study is one of the exemplary studies in which the subject of structural art and high-rise buildings brought together. When the studies carried out in the field of art and aesthetics are examined, it could be seen that abstract and subjective results have been reached with verbal expressions in the evaluation studies. This article is important because it is the first study to reach concrete and objective data on art and aesthetics, especially in which numerical operations are performed. It is important in terms of setting an example for the use of the FLAHP method and numerical values in the field of architecture, which constitutes the intersection of science and art.

PDF

___

Akman, G. ve Alkan, A. (2006). Tedarik zinciri yönetiminde bulanık AHP yöntemi kullanılarak tedarikçilerin performanslarının ölçülmesi: Otomotiv yan sanayinde bir uygulama. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 5(9), 23-46.
Ali, M. M. (1990). Integration of structural form and esthetics in tall building design: The future challenge [Collected papers]. Council on Tall Buildings and Urban Design.
Ali, M. M. ve Armstrong, P. J. (1995). Architecture of tall buildings. Council on Tall Buildings and Urban Habitat Committee 30 (Architecture). NY: McGraw-Hill.
Aymelek, Y. ve Yıldırım, S. Ö. (2015). Çağdaş mimariyi etkileyen iki metafor: Form fonksiyonu izler ve form akışı izler. Beykent Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 8(2), 33-60.
Baldwin, C. Y. ve Clark, K. B. (2000). Design rules: The power of modularity. The MIT Press.
Başarır, S. B. (2011). Şehir, mimari ve ritim. Kent ve Doğa [Poli teknik yazılar]. http://politeknik.org.tr/sehir-mimari-ve-ritimsila-burcu-basarir/
Billington, D. P. (1979). Robert Maillart’s bridges. New Jersey, Princeton University Press.
Billington, D. P. (1983). The tower and the bridge: The New Art of Structural Engineering. Basic Books.
Billington, D. P. (2003a). Jörg Schlaich asstructural artist in Bögle. A. Schmal, P. C. Flagge (Eds). Leichtweit -light structures: Jörg Schlaich Rudolf Bergermann.
Billington, D. P. (2003b). The art of structural design: A swiss legacy. Connecticut, Yale University Press. Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi. (1994).
Celep, Z. ve Özuygur, A. R. (2017). Yüksek binaların yapısal tasarımı. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Bursa Şubesi Yayın Organı, 70, 8-12.
Chang, D. Y. (1996). Applications of the extent analysis methods on fuzzy AHP. Europen Journal ofOperational Research, 95(3), 649-655. https://doi.org/10.1016/0377-2217(95)00300-2
Ching, F. (2002). Mimarlık, biçim, mekân ve düzen. İstanbul, Yem Yayınları.
Çelik, Ş. Ç. (2019). Kültür endüstrisi ve sanat ilişkisi içerisinde esin, taklit, alıntı, çalıntı. [Doktora tezi, Işık Üniversitesi].
Çınar, A. B. (2018). Tasarım ilkeleri “denge”. Sanat Düşünce ve Bilim Dünyası. https://www.medyacuvali.com/dusunenler/ tasarim-ilkeleri-denge
Dağdeviren, M. ve Eren, T. (2001). Tedarikçi firma seçiminde Analitik Hiyerarşi Prosesi ve 0-1 hedef programlama yöntemlerinin kullanılması. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 16(2), 41-52.
Denel, B. (1981). Temel tasarım ve yaratıcılık. Ankara, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Basım. El, E. ve Bystro, S./ RMJM.(2011). CapitalGate [Fotoğraf]. Archdaily. https://images.adsttc.com/media/images/5a96/5281/ f197/ccd4/d000/00db/slideshow/Capital_Gate_3. jpg?1519800951
Erarslan, A. (2014). Mimaride anlam; yapıdaki “sembolik dil” üzerine bir değerlendirme. Tasarım Kuram Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Dergisi, 18(35), 18. doi: 10.23835/ tasarimkuram.239593
Ergün, M. (2012). Felsefeye giriş (Estetik). http://mustafaergun. com.tr/wordpress/wp-content/uploads/2015/11/sanatfelsefesi.pdf
Eşsiz, Ö. ve Sev, A. (2001). Tarihsel süreç içinde yüksek yapılarda cephe stillerinin uygulama örnekleri ile incelenmesi. Mimari Biçimlendirmede Yüzey Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Ankara.
Gerometta, M. (2000a). John Hancock Center [Fotoğraf]. Ctbuh. https://s3.amazonaws.com/images.skyscrapercenter.com/ thumbs/40750_500x650.jpg
Gerometta, M. (2000b). Onterie Center [Fotoğraf]. Ctbuh. https://www.skyscrapercenter.com/api/image/19004/ thumb?size=500x650
Gerometta, M. (2000c). Willis Kulesi [Fotoğraf]. Ctbuh. https:// s3.amazonaws.com/images.skysc rape rcente r.com/ thumbs/26138_500x792.jpg
Gerometta, M. (2000d). One Shell Plaza [Fotoğraf]. Ctbuh. https://s3.amazonaws.com/images.skyscrapercenter.com/ thumbs/19452_500x650.jpg
Gerometta, M. (2006). Turning Torso [Fotoğraf]. Ctbuh. https://s3.amazonaws.com/images.skyscrapercenter.com/ thumbs/48304_500x650.jpg
Gerometta, M. (2012). First Wisconsin Bank [Fotoğraf]. Ctbuh. https://s3.amazonaws.com/images.skyscrapercenter.com/ thumbs/40718_500x792.jpg
Gerometta, M. (2018). Burj Khalifa [Fotoğraf]. Ctbuh. https:// s3.amazonaws.com/images.skysc rape rcente r.com/ thumbs/75842_500x650.jpg
Gezer, H. (2008). Mekân ve mekânın algılanması. Mimarlıkta Malzeme Dergisi, 13(1), 33- 37.
Grutter, J. K. (2007). Asthetik der architektur. (4. Baskı). Pakzad, J. ve Homayun, A. (Çev). Daneshgah Shahid Beheshti Nashr. Tehran.
Hançerlioğlu, O. (2008). Felsefe sözlüğü (16. baskı). İstanbul. Remzi Kitabevi.
Harmankaya, Z. Y. ve Soyluk, A. (2010, 15-16 Nisan). Yüksek yapılarda taşıyıcı sistem ve cephe etkileşimi [Konferans sunumu]. 5.Ulusal çatı ve cephe sempozyumu, İzmir.
Hasol, D. (1988). Ansiklopedik mimarlık sözlüğü (12. baskı). İstanbul. Yem Yayınları. Henderson, J. (2008). Bayonne Bridge [Fotoğraf]. Structurae.
https://files.structurae.net/files/photos/wikipedia/Bayonne_Bridge_Collins_Pk_jeh-2.JPG Hu, N., Feng, P. ve Dai, G. L. (2014). Structural art: past, present and future. Engineering Structures. 79. 407-416. https://doi. org/10.1016/j.engstruct.2014.08.040
Iori T. ve Poretti S. (2005, 27-29 enero). Pier Luigi Nervi’s works forthe 1960 RomeOlympics[Conference presentation]. Actas del cuarto congreso nacional de historia de la construcción, Cádiz.
İprişoğlu, N. ve İprişoğlu, M. (1993). Sanatta devrim. İstanbul. Remzi Kitabevi.
Janberg, N. (2003). Little Sport Palace [Fotoğraf]. Structurae. https://files.structurae.net/files/photos/1/976812/ f1000024.jpg
Jimenez, M. (2008). Estetik nedir? Aytekin, K. (Çev.). İstanbul. Doruk Yayıncılık.
Kant, I. (1982). The critique of judgement. James Creed Meredity (Çev.). England, Clarendon Press.
Kaszonyı, G. (1981). Aesthetic aspects of selecting materials for engineering structures. Department of Building Materials, Budapest Technical University.
Khan, F. R. (1967). Current trends in concrete high rise buildings [Conference presentation]. Proceeding of symposium on tall buildings, University of Southhampton, England.
Koffka, K. (1963). Principles of gestalt psychology. New York. A Harbinger Book.
Kuban, D. (2010). Mimarlık kavramları. İstanbul. Yem Yayınevi.
Lang, J. (1987). Creating architectural theory: The role of the behavioral sciences in environmental design. Journal of Architectural Education, 41(3), 60–61. https://doi. org/10.1080/10464883.1988.10758 493
Mark, R. ve Billington, D. P. (1989). Structural imperative and the origin of new form. Technology and Culture, The Johns Hopkins University Press.
Macdonald, A. J. (2001). Structure and architecture (2. baskı). Oxford. Architectural Press.
Mercin, L. ve Alakuş, A. O. (2007). Birey ve toplum için sanat eğitiminin gerekliliği. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, 14-20.
Mercin, L. ve Alakuş, A. O. (2020). Sanat eğitimi ve görsel sanatlar öğretimi, sanat nedir? (4. baskı). Ankara. Pegem Akademi. Doi: 10.14527/9786055885182
Mohdalg/ Wikimedia Commons. (2011). Al Hamra Kulesi [Fotoğraf]. Structurae. https://files.structurae.net/files/photos/1/ alhamra_tower1.jpg
Oldfield, P. (2011). Swiss Re [Fotoğraf]. Ctbuh. https:// s3.amazonaws.com/images.skysc rape rcente r.com/ thumbs/38652_500x792.jpg
Oxman, R. M. (1975). Flexibility as a planing strategy, I. T. C. C. Jan.
Özer, B. (1986). Kültür sanat mimarlık. İstanbul. Yem Yayınları.
Özer, F. (1989, 1-3 Kasım). Yüksek yapıların tarihsel evrimi [Konferans sunumu]. Yüksek yapılar sempozyumu I. İstanbul Teknik Üniversitesi.
Özgen, A. (1989). Çok katlı yüksek yapıların tarihsel gelişimi ve son aşama tübüler sistemler. Yapı Dergisi, 89, 41-53. doi: 10.31590/ejosat.618084)
Palabıyık, S. (2011). Mimari tasarım sürecinde karar verme: Bulanık AHS yöntemi. [Doktora tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi].
Rastofer, D. (2000). Six bridges: The legacy of Othmar H. Ammann, Connecticut. Yale University Press.
Salvadori, M. (1963). Structure in architecture (2. baskı).
Prentice-Hall International Inc. New Jersey. https://structureinarchi00salv Sandaker, B. J., Eggeni A. P. ve Cruvellier, M. R. (2011). The structural basis of architecture (3. Baskı). https://doi. org/10.4324/9781315624501
Sev, A. (2001). Integrating architecture and structural form in tall stell building design [Research paper]. Ctbuh.
Şimşek, S. (2018). Yüksek yapılarda strüktürel sanat ve mimari biçimlenişe yönelik bir tasarım modeli. [Doktora tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi].
Şimşek, S. (2019). Yüksek yapılardaki strüktürel dışavurumun bulanık topsis yöntemi ile belirlenmesi. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 35(1), 1-13.
Şimşek, S. (2020). Biomimicry approaches in high -rise buildings. H. Kozlu (Ed.). Academic studies in architectural sciences. https://academicworks.livredelyon.com/cgi/viewcontent. cgi?article=1025&context=arch_sci
Taipei Financial Center Corporation. (2004). Taipei 101 [Fotoğraf]. Ctbuh. https://s3.amazonaws.com/images.skyscrapercenter.com/thumbs/2739_500x792.jpg Türk Dil Kurumu Sözlükleri. (Erişim tarihi: 2021). https://www. tdk.gov.tr/
Vitrivius(2015). Mimarlık üzerine on kitap. (Çev.) S. Güven. İstanbul. Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları.
Wohlwill, J. F. (1976). Environmental aesthetics: The Environment as a source of affect. Springer, New York.
Zadeh, L. A. (1965). Fuzzy sets. Information and Control, 8(3), 338-353. https://doi.org/10.1016/S0019-9958(65)90241-X
Zadeh, L. A. (1968). Fuzzy algorithms. Information and Control, 12(2), 94-102. https://doi.org/10.1016/S0019- 9958(68)90211-8
Zalcik, T. ve Franco, D. (1973, April). Town planning and sociological of tall building construction in Slovakia [Conference presentation]. Proceedings of 10th regional conference. CSVTA.