Harîmî’nin Kaside Şeklinde Bir Nasihatnamesi: Kasîde-i Levâyih-i Nesâyih

Klâsik Türk Edebiyatı tarihinde “Harîmî” mahlasını aldığı şuara tezkirelerinden öğrenilen beş şair vardır. Ancak nazireler mecmuası, silsile-name gibi edebî ve biyografik kaynaklardan bu mahlası kullandığı anlaşılan başka şairlerin bulunduğu bilinmektedir. 16. asır âlim, mutasavvıf ve şairlerinden Bosnalı Ali bin Mustafa (ö. 1598) da anılan mahlası seçmiş edebî şahsiyetlerden biridir. “Türbe Şeyhi” olarak tanınan Ali bin Mustafa’nın hayatı ve eserleri hakkında şuara tezkirelerinde bilgi bulunmamakta; Nev‘î-zâde Atâyî’nin Şekāyık Zeyli, Kâtib Çelebi’nin Fezleke’si gibi bazı biyografi ve tarih kitaplarında mâlûmat yer almaktadır. Son yıllarda yapılan ilmî çalışmalar, Bosnalı Ali bin Mustafa’nın Arapça telifleri yanında kırk hadis tercümeleri, nasihatname, mevlid, silsile-name vb. türde büyüklü-küçüklü birtakım Türkçe eserlerinin olduğunu göstermektedir. Bu makalede Harîmî’nin bazı eserlerini ihtiva eden Arap harfli yazma bir mecmuada mevcut Kasîde-i Levâyih- Nesâyih adlı kitapçığı ele alınıp tanıtılmış; Latin harflerine ve günümüz Türkçesiyle nesre çevrilmiştir. Şairin eserinin adındaki “levâyih” (lâyihalar) kelimesi ve kasidesinin birkaç beytinde muhatabına “şeha” diye hitap edişi, dinî- tasavvufî öğütlerini bir sultan için yazdığını düşündürmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Harîmî, Kasîde-i Levâyih, nasihatname, Harîmî, Kasîde-i Levâyih, nasihatname

PDF

___

Âşık Çelebi, Tercüme-i Tıbrü’l-Mesbûk fî Nasâyihi’l-Vüzerâ ve’l-mülûk, TBMM Kütüphanesi 06 TBMM SS 249, vr. 67a-68b. Bağdatlı İsmâil Paşa (1951-55). Hediyyetü’l-ârifîn esmâ’ü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn, I, nşr. Kilisli Muallim Rifat-İbnülemin Mahmud Kemal, II nşr. İbnülemin Mahmud Kemal- Avni Aktuç, İstanbul.
BALIĆ, Smail (1992). Das Unbekannte Bosnien, Europas Brücke zur islamischen Welt, Böhlau Verlag Köln Weimar Wien.
BANARLI, Nihad Sâmi (1983). Resimli Türk Edebiyâtı Târihi. İstanbul Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
BROCKELMANN, Carl (1949). Geschichte der arabischen Litteratur, Leiden.
Bursalı Mehmed Tâhir (1318/1901?). Meşâyih-ı Osmâniyyeden Sekiz Zâtın Terâcim-i Ahvâli, İstanbul.
Bursalı Mehmed Tâhir (1333-42/1915-1923). Osmanlı Müellifleri, I-III, İstanbul.
BÜLBÜL, Tuncay (2016). “Muhibbî’nin “Gibi” Redifli Gazeline Ebussuûd Efendi’nin Bilinmeyen Bir Naziresi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 17, s. 1-12.
CEYHAN, Âdem (2003). “Harîmî’nin Hz. Ali’den Kırk Vecize Tercümesi”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, s. 45-58.
ENÛŞE, Hasan (1383/2004). Dânişnâme-i Edeb-i Fârisi, Edeb-i Fârisi Der-Anatoli ve Balkan (1383). Tahran, c.6.
ERSOY ve AY (2017). Hoca Dehhânî Divanı, Ankara TÜBA Yayınları.
Harîmî, Tercüme-i Kasîde-i Rûhâniyye, Nuruosmaniye Yazma Eser Ktp. nr. 4024, vr. 40b-45b.
Harîmî, “Çarh” redifli kaside, Berlin Devlet Ktp. Ms. or. quart 1988, vr. 479b-480a.
İnehânzâde Mehmet Nâil (1949). Tuhfe-i Nâilî, I-II, Divan Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri.
İPEKTEN, Halûk (1988). v. dğr., Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
KASUMOVIĆ, Ismet (1987). Filozofsko- Sufijska- Učenja Ali- Dede Bošnjaka Doktorska didertacija, Sarajevo.
KASUMOVIĆ, Ismet (1994). Ali- Dede Bošnjak- I Njegova, Filozofijsko- Sufijska- Misao, Sarajevo.
Kâtib Çelebi (1286-87/1869-70). Fezleke-i Târîh, I-II.
Kâtib Çelebi (1360-62/1941-43), Keşfü’z-zunûn ‘an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn, nşr. Kilisli Muallim Rifat- Şerefeddin Yaltkaya, I-II, İstanbul.
Köprülüzâde Mehmed Fuad (1926). “Selçûkîler Devrinde Anadolu Şairleri Hoca Dehhânî”, Hayat, 2 Kânûn-ı Evvel, Sayı 1, s. 4-5.
Mehmed Süreyyâ (1308-15/1891-98). Sicill-i Osmanî yâhud Tezkire-i Meşâhîr-i Osmâniyye, I-IV, İstanbul.
Muhammed Emîn el-Muhibbî (1284/1868). Hulâsatü’l-eser fî (terâcimi) a‘yâni’l-karni’l-hâdî ‘aşer, nşr. Mustafa Vehbî, Kahire, I-IV.
Münîrî-i Belgradî, Silsiletü’l-mukarrebîn ve Menâkıbü’l-müttakîn, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Şehid Ali Paşa Bölümü. nr. 2819.
Nev‘îzâde Atâyî (2017). Hadâiku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik, haz. Suat Donuk, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul.
Ömer bin Mezîd (1982). Mecmû‘atü’n-nezâ’ir, haz. Mustafa Canpolat, Ankara.
ÖZTÜRK, Şeyda (2019). “Rûh-ı Nâtıka Üzerine Yazılmış Bir Tasavvufî Manzume ve Ali Dede Bosnevî’ye Âidiyeti Mes’elesi”, Turkish Academic Research Review TARR Türk Akademik Araştırmalar Dergisi, 31 Aralık, s. 475-503.
POPOVIC, Alexandre (tr.) Asma Rashid (1418/ 1997). “The Muslim Culture in The Balkans (16th- 18th Centuries)”, Islamic Studies 36/ 2-3, Islamabad, s. 177-190
The Encyclopaedia of Islam, Three, 2011/ 4, Leiden 2011.
TÜRKMEN, Nihal Çağman (2019). Ali Dede Bosnevî, Hayatı, Eserleri ve Fezâ’ilü’l-cihâd’ı, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Yüksek lisans tezi.