Sebk-i Hindî Tesiri Bağlamında Mahvî Dîvânı’nda Karamsarlık

Sebk-i Hindî, Fars edebiyatı ve Hint sanat zevkinin senteziyle meydana gelmiş olup klasik Türk şiirinde XVII. yüzyıl ortalarında görülmeye başlamıştır. Klasik Türk edebiyatında kendine has nitelikler de gösteren bu üslup, XVII ve XVIII. yüzyıllarda Nefî, Fehîm-i Kadîm, Şeh¬rî, İsmetî, Nailî, Nedîm-i Kadîm, Neşâtî, Râsih, Nâbî, Arpaeminizâde Sâmî, Halepli Edîb ve Şeyh Galib gibi şairler üze¬rinde etkili olmuştur. XVII. yüzyıl şairlerinden Mahvî Ahmed Çelebi de Sebk-i Hindî’nin tesirinde kalan ve şiirlerinde bu üslubun dil ve muhteva özelliklerini belirgin bir biçimde kullanan şairlerden biridir. Mahvî’nin hayatı hakkındaki bilgiler oldukça sınırlıdır. Kütahyalı olduğu anlaşılan şairin mesleğine dair bilgiler de mevcut değildir. Şairin bilinen tek eseri dîvânıdır. Mahvî’nin şiirlerinde, Sebk-i Hindî tesirindeki şairlerin eserlerinde çoğunlukla hâkim olan ve Sebk-i Hindî şiirinin ana temaları arasında yer alan ızdırap ve karamsarlığın yoğun bir biçimde görülmesi dikkat çekmektedir. Sebk-i Hindî’yi benimseyen şairlerin şiirlerinde genellikle insanın dış dünyasından daha ziyade iç dünyasına yöneliş söz konusudur. Şairler, dış dünyayı da kendi duygu ve hayallerini anlatmada kullanmıştır. Bu durum ızdırap, elem, karamsarlık gibi ruh hâllerini Sebk-i Hindî şiirinin konularından biri hâline getirmiştir. Bu çalışmada da Mahvî’nin şiirlerinden seçilen örnek beyitlerle şairin şiirlerinde dikkat çekici boyutta yer alan karamsar ruh hâli gösterilmiştir. Mahvî’nin şiirlerinde talihsizliğini bildiren ifadelerin fazlalığı, şiirlerinin neredeyse tamamına hâkim olan düşkünlük ve ümitsizlik hâli, şairin olumsuzluk çağrıştıran “Mahvî” mahlasını tercih etmesi Sebk-i Hindî tesiri bağlamında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Mahvî, dîvân, Sebk-i Hindî, karamsarlık

Pessimism in Divan of Mahvi in the Context of Influence of Sebk-i Hindi

PDF

___

ABDULKADİROĞLU, Abdulkerim (1985). İsmail Beliğ, Nuhbetü’l-âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr, Ankara: Gazi Üniversitesi Yayını.
AKÜN, Ömer Faruk (1994). “Divan Edebiyatı”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 9, ss. 389-427, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
AYPAY, İrfan (1998). “Mahvî, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divançesi”, Kütahyalı Şairler Sempozyumu-I, ss. 226-253, Kütahya.
BABACAN, İsrafil (2012). Klâsik Türk Şiirinin Son Baharı, Sebk-i Hindî (Hint Üslûbu), Ankara: Akçağ Yayınları.
BİLKAN, Ali Fuat (2009). “Sebk-i Hindî”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 36, ss. 253-255, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
ÇAPAN, Pervin (2005). Mustafa Safayi Efendi, Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü’l-âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş‘âr), Ankara: AKM Yayınları.
DEMİREL, Şener (2006). “17. Yüzyıl Sebk-i Hindî Şairlerinden Nâilî ve Fehîm’in Şiirlerinde Somutlaştırma veya Alışılmamış Bağdaştırmalar”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları 1-Sözde ve Anlamda Farklılaşma, Sebk-i Hindî, 29 Nisan 2005 Bildiriler, haz. Hatice Aynur, Müjgan Çakır ve Hanife Koncu, ss. 34-88, İstanbul: Turkuaz Yayınları.
DEMİREL, Şener (2017). “Şehrî Dîvânı”, Erişim Tarihi: 10.10.2020, (https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56340,sehri-divanipdf.pdf?0).
İPEKTEN, Halûk (2016). Nâili Hayatı-Sanatı-Eserleri-Bazı Şiirlerinin Açıklaması, Ankara: Akçağ Yayınları.
İSEN, Mustafa (1997). “Divan Edebiyatında Mahlasdaş Şairler”, Ötelerden Bir Ses, Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, ss. 195-208, Ankara: Akçağ Yayınları.
MUM, Cafer (2006). “Sebk-i Hindi”, Türk Edebiyatı Tarihi, Cilt 2, ss. 369-392, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
MUM, Cafer (2011). Divan Şiirinde Bercesteli Beyitler, Malatya: Mengüceli Yayınları.
ÖZCAN, Abdülkadir (1989). Şeyhî Mehmed Efendi, Vakâyi’ül-Fuzalâ, Cilt 1, İstanbul: Çağrı Yayınları.
TOK, Eda (2020). Kütahyalı Mahvî Dîvânı, İstanbul: Kesit Yayınları.
TOKER, Halil (1996). “Sebk-i Hindî (Hind Üslubu)”, İlmî Araştırmalar: Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, 2, ss. 141-150.
ULUCAN, Mehmet (2019). Geleneksel ve Özgün Taraflarıyla Fuzûlî ve Şiiri, İstanbul: Kitabevi Yayınları.