Prof. Dr. Kenan ERDOĞAN, Araş. Gör. Tuğba AYDOĞAN

MANİSALI İKİ SUFİ ŞAİR, İBN ÎSÂ AKHİSARÎ VE BİRRÎ MEHMED DEDE’NİN PERDE GAZELLERİNİN ŞERHİ

Metinli tiyatro eserlerinin birbirinden çok farklı ve çeşitli, giriş ve geçişlerinin bulunduğu bilinmektedir. Geleneksel Türk halk tiyatrosunun önemli ürünlerinden olan Karagöz oyunlarının giriş kısmında Hacivat tarafından okunan şiirlere “perde gazeli” denir. Klâsik Türk edebiyatı nazım biçimlerinden gazel şeklinde yazılan bu şiirler, gölge oyununun tasavvufî yönü ile ilişkilendirilerek açıklanabilir. Bu çalışmada Manisalı iki şairin, İbn Îsâ Akhisarî‟nin (ö.1531) perde gazeli tarzındaki bir şiiri ve Birrî Mehmed Dede‟nin (ö. 1715?) bu şaire nazire olarak yazdığı bir başka perde gazeli şerh edilecektir.

Anahtar Kelimeler:

İbn Îsâ, Birrî Mehmed Dede, gölge oyunu, gazel, şerh

Manisalı İki Sufi Şair, İbn Asa Akhisari ve Birri Mehmed Dede'nin Perde Gazellerinin Şerhi

It is a well established fact that textual theater plays have a wide array and different introductions and transformations. The poems recited by Hacivat in the Karagoz theatric displays of traditional Turkish theater are known as gazels of curtain. Written in verse style of classical Turkish literature these poems are associated with the sufi dimension of the shadow theather. This study shall elaborate a current gazel form of poem of Ibn Isa Akhisari and a response of Birrî Mehmed Dede to the previous poet as a curtain gazel.

Keywords:

Ibn Isa, Birri Mehmed Dede, shadow theather, gazel, commentary,

PDF

___

AND, Metin (2001), “Karagöz”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, C.24, s. 401. AYVAZOĞLU, Beşir (1989), İslam Estetiği ve İnsan, Çağ Yayınevi, İstanbul. AYVERDİ, İlhan (2011), Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul. CEBECİOĞLU, Ethem (2005), Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Anka Yayınları, İstanbul. DİLÇİN, Cem (1983), Yeni Tarama Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara. DÜZDAĞ, M. Ertuğrul (1972), Şeyhülislam Ebussuud Efendi Fetvaları, Enderun Kitabevi, İstanbul. ERDOĞAN, Kenan (2008), “Birrî Divanı‟nda Manisa ve ġairin Sosyal Çevresi”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum, S.37, s.69ERGİNLİ, Zafer vd. (2006), Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kalem Yayınları, İstanbul. ERKUL, Rasih (2000), Manisalı Birrî Mehmed Dede, Hayatı, Eseleri, Edebi Şahsiyeti ve Divanı, Manisa Valiliği Yayınları, Manisa. KABAKLI, Ahmet (1992), Şiir İncelemeleri, Türk Edebiyatı Vakfı Yay., İstanbul. KAġANİ, Abdurrezzak (2004), Tasavvuf Sözlüğü, (çeviren: Ekrem Demirli), İz Yayıncılık, İstanbul. KÖKSAL, Fatih (2006), Sana Benzer Güzel Olmaz Divan Şiirinde Nazire, Akçağ Yayınları, Ankara. Kuran-ı Kerim ve Türkçe Anlamı (Meal), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1985. KURNAZ, Cemal-Tatcı,Mustafa (1999), “İbn Îsâ”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1999, C. 20, s. 91-92. KÜÇÜK, Sezai, MUSLU, Ramazan (2003), Akhisarlı Şeyh Îsâ Menakıbnamesi, Aşiyan Yayınları, Sakarya. ORAL, Ünver (2012), Karagöz Perde Gazelleri ve Tasavvuf, Kitabevi Yayınları, İstanbul. SANCAK, Yusuf (1999), Hz. Peygamber Devrinde Şiir, Bakanlar
Matbaacılık, Erzurum, s.255-256. SAKAOĞLU, Saim (2003), Türk Gölge Oyunu Karagöz, Akçağ Yayınları, Ankara. SECCADİ, Seyyid Cafer (2007), Tasavvuf ve İrfan Terimler Sözlüğü, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2007. Suad El-Hakim (2004), İbnü‟l Arabi Sözlüğü, (Çeviren: Ekrem Demirli), Kabalcı Yayınları, İstanbul. ġENÖDEYİCİ, Özer (2011) , “Karagöz Perde Gazellerine Naili‟den Bir İlave”, Milli Folklor Dergisi, S.90, s. 93-100.
TUMAN, Nail (2001), Tuhfe-i Nailî, Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, (tıpkıbasım haz. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatcı), Bizim Büro Yayınları, C.1, s.95. ULUÇAY, Çağatay (1946), Manisa Ünlüleri, Manisa Lisesi Yayınları, Manisa. YILMAZ, Hasan Kamil (2000), Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatler, Ensar Neşriyat, İstanbul. Yazma, Gazel-i Îsâ ve Nazire-i Birrî, Manisa Yazma Eser Kütüphanesi, Nu: MHK05181/03-T.811.217 YILMAZ, Ali (1994), “Esma-i ġarihi İbn-i Îsâ-yı Saruhani”, Diyanet İlmi Dergi, 1994, Ankara, C.30, S.2, s. 19-29. Ek.1: Manisa İl Halk Kütüphanesindeki Birrî Mehmed Dede divanının 1 varağı “Gazel-i İbn Îsâ ve Nazîre-i Birrî”