Murat Bayram YILAR, Yıldıray KARADAĞ, Mücahit AYDOĞMUŞ

Eğitim Fakültesi Öğretim Elemanlarının İletişim Becerileri: Öğretmen Adaylarının Perspektifinden Bir Değerlendirme Çalışması

Bu araştırmanın amacı, eğitim fakültesinde görev yapan öğretim elemanlarının iletişim becerilerini öğretmen adaylarının bakış açısıyla değerlendirmektir. Araştırma, temel nitel araştırma desenine göre tasarlanmıştır. Araştırmanın katılımcı grubunu, 2019-2020 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde Türkiye’deki bir devlet üniversitesinin eğitim fakültesinde on üç farklı branşta öğrenim görmekte olan öğretmen adayları oluşturmaktadır. 61’i kadın, 17’si erkek olan katılımcıların belirlenmesinde iki aşamalı örneklem belirleme yoluna başvurulmuştur. Buna göre ilk aşamada ölçüt örnekleme ikinci aşamada ise maksimum çeşitlilik örneklemesi kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak açık uçlu anket formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler ise içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırmada ulaşılan bulgular öğretim elemanlarının iletişim becerilerinin değerlendirilmesi ve öğretim elemanlarından beklentiler temaları altında toplanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğretmen adayları, derslerine giren öğretim elemanlarının iletişim becerilerini ağırlıklı olarak olumsuz yönde değerlendirmişlerdir. Öğretim elemanlarının genel itibariyle iletişim sürecinde kılık-kıyafet seçimi ve Türkçeyi doğru kullanma konusunda olumlu; empati kurma, etkin dinleme, anlayışlı/hoşgörülü davranma, özsaygı geliştirici dil kullanma ve eleştiriye açık olma konusunda ise nispeten olumsuz değerlendirildikleri tespit edilmiştir.

Communication Skills of Faculty of Education Instructors: An Evaluation Study from the Perspective of Teacher Candidates

The aim of the study is to evaluate the communication skills of academic staff working in the education faculty from the perspective of teacher candidates. The research was designed according to the basic qualitative research design. The teacher candidates that are educating in thirteen different branches in the faculty of education at a state university in Turkey during spring semester of 2019-2020 academic years form the participants of research. In determining the participants which are 61 women and 17 men, two-stage sampling method was used. Accordingly, criterion sampling was used in the first stage and maximum diversity sampling was used in the second stage. In the study, an open-ended questionnaire form was used as a data collection tool. The obtained data were analyzed by content analysis. According to the results obtained from the study, teacher candidates evaluated the communication skills of the teaching staff negatively. It was determined that the instructors are generally evaluated positively about the choice of attire and the correct use of Turkish in the communication process; whereas they were evaluated relatively negatively in terms of empathy, active listening, understanding / tolerant behavior, using self-esteem enhancing language and being open to criticism.

PDF

___

Akgün, R. ve Çetin, H. (2018). Üniversite öğrencilerinin iletişim becerilerinin ve empati düzeylerinin belirlenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(3), 103-117. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/mjss/issue/43001/520543
Aküzüm, C. ve Özdemir Gültekin, S. (2017). Sınıf öğretmenlerinin iletişim becerileri ile sınıf yönetimi becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(12), 88-107. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejedus/issue/31928/336132
Akyol, P. (2019). Farklı fakültelerdeki öğrencilerin iletişim becerilerinin karşılaştırılması. Spor Eğitim Dergisi, 3(3), 71- 77. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/seder/issue/48470/622636
Aliusta, Z., Akmanlar, Z. ve Gökkaya, F. (2019). Üniversite öğrencilerinin iletişim becerileri ve sosyal medya bağımlılığı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 20(1), 10-13. https://doi.org/10.5455/apd.302644847
Altınkurt, Y. (2003). Endüstri meslek liselerinde görev yapan öğretmenlerin sınıf yönetimi çerçevesinde iletişim özelliklerinin belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Arbaugh, J. B. (2001). How instructor immediacy behaviors affect student satisfaction and learning in web-based courses. Business Communication Quarterly, 64(4), 42-54. Erişim adresi: https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/108056990106400405
Arslan, F. (2011). Sınıf yönetiminde öğretim elemanlarının iletişim davranışlarına ilişkin öğrenci görüşleri (Selçuk üniversitesi ilahiyat fakültesi örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Arslantaş, H. İ. (2011). Öğretim elemanlarının öğretim stratejileri-yöntem ve teknikleri, iletişim ve ölçme değerlendirme yeterliklerine yönelik öğrenci görüşleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (8)15, 487-506. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/mkusbed/issue/19555/208686
Aslan Bağcı, Ö. ve Efilti, E. (2019). Özel eğitim okullarında görev yapan öğretmenlerin iletişim becerilerinin incelenmesi. Turkish Studies, 14(3), 335-349. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.22659
Avanoğlu, E. (2018). Öğretmenlerin iletişim becerileri ile moralleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
Ay, D. (2016). Öğretmenlerin kişilerarası öz yeterlikleri ve informal iletişimleri: bir karma yöntem çalışması (Tokat ili örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
Bakioğlu, B. ve Çevik, M. (2020). COVID-19 pandemisi sürecinde fen bilimleri öğretmenlerinin uzaktan eğitime ilişkin görüşleri. Turkish Studies, 15(4), 109-129. Erişim adresi: https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.43502
Bakır, S. (2019). Türkçe öğretmeni adaylarının etkili iletişim becerileri ile sorgulama becerileri arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(30), 398-414. Erişim adresi: https://doi.org/10.29329/mjer.2019.218.22
Barker, L. R. (1999). The Social Work Dictionary. USA: NASW Press.
Baydar Posluoğlu, F. D. (2014). İlkokul öğretmenlerinin iletişim yeterlilikleri ile empati kurma becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Baykara Pehlivan, K. (2005). Öğretmen adaylarının iletişim becerisi algıları üzerine bir çalışma. İlköğretim Online, 4(2), 17-23. Erişim adresi: http://ilkogretim-online.org.tr/index.php/io/article/viewFile/2014/1850
Bolkan, S. ve Goodboy, A. K. (2013). No complain, no gain: Students' organizational, relational, and personal reasons for withholding rhetorical dissent from their college instructors. Communication Education, 62(3), 278- 300. Erişim adresi: https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03634523.2013.788198?needAccess=true
Bozkurt Bulut, N. (2004). İlköğretim sınıf öğretmenlerinin iletişim becerilerine ilişkin algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(4), 443-452. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/tebd/issue/26126/275206
Cantekin, Ö. F. (2009). Genel liselerde görev yapan İngilizce öğretmenlerinin mesleki ve iletişimsel yeterlikleri (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Çakır, H. ve Ünal, U. (2019). İletişim becerilerini inşa eden faktörlerle ilgili iletişim fakültesi öğrencileri üzerine karşılaştırmalı bir analiz. Erciyes İletişim Dergisi, 6(2), 929-954. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.559907
Çetinkanat, C. (1998). Öğretmen adayları ve müfettişlerin bakış açısından öğretmen iletişim becerileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 4(14), 209-221. Erişim adresi: http://kuey.net/index.php/kuey/article/view/639
Çetinkaya, E. (2013). Meslek lisesi öğretmenlerinin iletişimsel yeterlik düzeyleri (Vak'a incelemesi, Yıldırım Ticaret Meslek Lisesi) (Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
Çetinkaya, Z. (2011). Türkçe öğretmen adaylarının iletişim becerilerine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(2), 567-576. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefdergi/issue/49052/625770
Derici Cevap, S. (2017). Sınıf öğretmenlerinin benlik saygıları ile iletişim becerileri arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Eskil örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Dilekman, M., Başçı, Z. ve Bektaş, F. (2008). Eğitim fakültesi öğrencilerinin iletişim becerileri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2), 223-231. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunisosbil/issue/2822/38075
Durukan, E. ve Maden, S. (2010). Türkçe öğretmenlerinin iletişim becerileri üzerine bir araştırma. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5(1), 59-74. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/gopsbad/issue/48556/616514
Ergün, M., Duman, T., Kıncal, R. Y. ve Arıbaş, S. (1999) İdeal bir öğretim elemanının özellikleri Afyon Kocatepe Üniversitesi. Sosyal Bilimler Dergisi. 3, 1–11. Erişim adresi: http://mustafaergun.com.tr/wordpress/wpcontent/uploads/2015/11/ergrup1.pdf
Erözkan, A. (2007). Üniversite öğrencilerinin iletişim becerilerini etkileyen faktörler. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 22, 135-150. Erişim adresi: http://dspace.marmara.edu.tr/handle/11424/1207
Erözkan, A. (2013). İletişim becerileri ve kişilerarası problem çözme becerilerinin sosyal yetkinliğe etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(2), 731- 745. Erişim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1017303.pdf
Erzen, E. ve Ceylan, M. (2020). Covid-19 salgını ve uzaktan eğitim: Uygulamadaki sorunlar. EKEV Akademi Dergisi, 24(84), 229-248.
Gedik-Dinç, R. ve Gizir, S. (2019). Öğrencilerin bakış açısından öğretim elemanlarının sınıf içindeki içindeki etik dışı davranışları. Yükseköğretim Dergisi, 9(1), 29–39. Erişim adresi: doi:10.2399/yod.18.033
Gilligan, T., Coyle, N., Frankel, R. M., Berry, D. L., Bohlke, K., Epstein, R. M., Finlay, E., Jackson, V. A., Lathan, C. S., Loprinzi, C. L., Nguyen, L. H., Seigel, C. ve Baile, W. F. (2018). Patient-clinician communication: American Society of Clinical Oncology consensus guideline. Obstetrical & Gynecological Survey, 73(2), 96-97. https://doi.org/10.1097/01.ogx.0000530053.40106.9b
Günay, K. (2003). Sınıf yönetiminde iletişim becerilerinin değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Günbayı, İ. (2007). Okullarda bir yönetim süreci olarak iletişim. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 7(2), 765-798. Erişim adresi: https://app.trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TnpFM01EUTA
Gürşimşek, I., Vural, E. E. ve Selçioğlu Demirsöz, E. (2008). Öğretmen adaylarının duygusal zekâları ile iletişim becerileri arasındaki ilişki. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 1-11. Erişim adresi: https://scholar.google.com.tr/scholar?cluster=17946844207577722689&hl=tr&as_sdt=0,5&as_vis=1
Kadıoğlu Ateş, H. ve Bulut, R. C. (2019). Ortaokulda görev yapan öğretmenlerin iletişim becerileri ile örgütsel sinizm düzeyleri arasındaki ilişki. The Journal of Academic Social Science Studies, 75, 81-92. https://doi.org/10.9761/JASSS7991
Karadeniz, G. ve Zabcı, N. (2020). Pandemi döneminde uzaktan eğitim veren öğretmenlerin çalışma koşulları ve algıladıkları stres ile psikolojik iyi oluşları arasındaki ilişki. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2(22), 301-3014. Erişim adresi: http://sosbildergi.msgsu.edu.tr/index.php/arsiv
Kaya, M. F., Sungurtekin, D. ve Deniz, S. (2017). Üniversitelerde öğretim elemanı kaynaklı iletişim sorunları. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 176-195. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/trkefd/issue/27304/287429
Kayhan, N. (2014). Öğretmenlerin iletişim becerileri ile çatışma yönetimi stratejileri arasındaki ilişki (Gaziantep il örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
Kearney, P., Plax, T. G., Hays, E. R. ve Ivey, M. J. (1991). College teacher misbehaviors: What students don't like about what teachers say and do. Communication Quarterly, 39(4), 309-324. Erişim adresi: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/01463379109369808
Kılıç, H. (2013). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin iletişim becerilerinin belirlenmesi ve bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elâzığ.
Koç Akran, S., Acıdemir, M. ve Uludağ, Ş. (2018). Üniversite öğrencilerinin iletişim kavramına yönelik metaforik algıları. E-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 69-82. Erişim adresi: https://doi.org/10.30900/kafkasegt.441228
Korkmaz, N. (2007). İlköğretim okullarında etkili sınıf yönetiminde öğretmen davranışlarının incelenmesi İstanbul-Tuzla ilköğretim okullarında pilot bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Köleşoğlu, G. (2009). İlköğretim öğretmenlerinin liderlik özellikleri ile iletişim becerileri arasındaki ilişki (İstanbul ili Beyoğlu ilköğretim okullarında bir uygulama) (Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Küpeli, E. (2019). Ortaokul öğretmenlerinin iletişim becerileri ile öz yeterlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
LeFebvre, L. ve Allen, M. (2014). Teacher immediacy and student learning: An examination of lecture/laboratory and self-contained course sections. Journal of the Scholarship of Teaching and Learning, 14(2), 29-45. Retrieved from https://scholarworks.iu.edu/journals/index.php/josotl/article/view/4002
Lincoln, Y. S. ve Guba, E. G. (1985). Naturalistic Inquiry. Newbury Park, London, New Delhi: SAGE Publications.
Li, S., Wang, Y., Xue, J., Zhao, N., & Zhu, T. (2020). The impact of COVID-19 epidemic declaration on psychological consequences: A study on active Weibo users. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(6), 1-9. Erişim adresi: https://doi.org/10.3390/ijerph17062032
Mart, M. (2014). Hemşirelikte iletişim doyumu ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Merriam, S. B. ve Tisdell, E. J. (2016). Qualitative research: A guide to design and implementation (4th Edition). San Francisco: Jossey-Bass.
Millî Eğitim Bakanlığı. (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. Ankara: Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. Erişim adresi: http://oygm.meb.gov.tr/www/ogretmenlik-meslegi-genel-yeterlikleri/icerik/39
Nacar, F. S. (2010). Sınıf öğretmenlerinin iletişim ve kişilerarası problem çözme becerilerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Nacar, F. S. ve Tümkaya, S. (2011). Sınıf öğretmenlerinin iletişim ve kişilerarası problem çözme becerilerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 10(2), 493-511. Erişim adresi: http://eds.b.ebscohost.com/eds/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=7997c782-90ef-4b17-a75a5a7cb16aa943%40sessionmgr103
Özdemir, E. ve Üzel, D. (2010). İlköğretim matematik öğretmen adaylarının öğretim elemanı özelliklerine yönelik görüşlerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(20), 122-152. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/maeuefd/issue/19393/205967
Özer, D. (2011). Etkili iletişim becerilerinin sosyal hayata uyum sağlamadaki işlevi: Fırat Üniversitesi uygulaması (Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ.
Özer, N. ve Bozanoğlu, B. (2016). Öğretim elemanları tarafından sergilenen istenmeyen davranışların üniversite öğrencilerinin algılarına göre değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 22(2), 245-266. Erişim adresi: https://kuey.net/index.php/kuey/article/view/kuey.2016.010
Öztürk, İ., Akalın, S., Özgüner, İ. ve Şakiroğlu, M. (2020). Covid-19 salgınının ve karantinanın psikolojik etkileri. Turkish Studies, 15(4), 885-903. Erişim adresi: https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44885
Patton, M. Q. (2014). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice. London: SAGE publications.
Samancı, O. ve Yıldırım, G. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarına göre öğretim elemanlarının demokratik ve demokratik olmayan tutum ve davranışları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 115-128. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/ataunisosbil/issue/2838/38749
She, H. C., & Fisher, D. (2002). Teacher communication behavior and its association with students’ cognitive and attitudinal outcomes in science in Taiwan. Journal of Research in Science Teaching, 39(1), 63-78. https://doi.org/10.1002/tea.10009
Şimşek, A. ve Bakır, S. (2019). Türkçe öğretmenlerinin sözel olmayan iletişim davranışlarının incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(2), 1099-1118. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/teke/issue/46075/580140
Taylor, M. R., Agho, K. E., Stevens, G. J. ve Raphael, B. (2008). Factors influencing psychological distress during a disease epidemic: Data from Australia's first outbreak of equine influenza. BMC Public Health, 8(1), 1-13. Erişim adresi: https://doi.org/10.1186/1471-2458-8-347
Tepeli, K. ve Arı, R. (2011). Okul öncesi eğitim öğretmeni ve öğretmen adaylarının iletişim ve sosyal becerilerinin karşılaştırılmalı olarak incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 385-394. Erişim adresi: http://dergisosyalbil.selcuk.edu.tr/susbed/article/view/177
Tomul, E. (2015). Sınıfta öğretmen- öğrenci iletişimi. Kıran, H. & Çelik, K. (Eds.) içinde, Etkili sınıf yönetimi (s.146-172). Ankara: Anı Yayıncılık.
Tuna, Y. (2014). İletişim, İçinde İletişim Kavramı ve İletişim Süreci (Edt: İ. Vural). Ankara: Pegem Akademi.
Uzun, T., Özdem, G. ve Kara, E. (2018). Öğretmenlerin iletişim becerileri ile öğrencilerin derse ilgileri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(3), 622-636. Erişim adresi: https://doi.org/10.17556/erziefd.376135
Yavuzer, H. (2001). Eğitim ve gelişim özellikleriyle okul çağı çocuğu. (7. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri [Qualitative research methods in the social sciences] (11th ed.). Ankara: Seçkin Publications.
Yılmaz, İ., Yoncalık, O. ve Çimen, Z. (2010). İletişim becerisi ile öğretimde yeterlik arasındaki ilişkinin öğrenci algılarına göre değerlendirilmesi (beden eğitimi ve spor alanı). Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 8(4), 143-150. https://doi.org/10.1501/Sporm_0000000189
Yılmaz, N. (2011). Okul öncesi öğretmenlerinin iletişim becerileri, problem çözme becerileri ve empatik eğilim düzeyleri (Yüksek Lisans Tezi). Muğla Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
Yolcu, H. H. (2020). Koronavirüs (covid-19) pandemi sürecinde sınıf öğretmeni adaylarının uzaktan eğitim deneyimleri. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi (AUAd), 6(4), 237-250. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/auad/issue/57638/788890
Yükseköğretim Kurulu. (2018). Öğretmen yetiştirme lisans programları. Ankara Üniversitesi Basımevi Müdürlüğü, Ankara. Erişim adresi: https://www.yok.gov.tr/kurumsal/idari-birimler/egitim-ogretim-dairesi/yeni-ogretmenyetistirme-lisans-programlari
Yüksel, İ. (2005). İletişimin iş tatmini üzerindeki etkileri: Bir işletmede yapılan görgül çalışma. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6(2), 291-306. Erişim adresi: http://journal.dogus.edu.tr/index.php/duj/article/view/136/152
Zlatic, L., Bjekic, D., Marinkovic, S. ve Bojovic M. (2014). Development of teacher communication competence. Journal of Social and Behavioral Sciences, 116, 606-610. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.01.265