SARAY VE SULTAN 1) SARAY

Geleneksel öğretilerde, yeryüzünün merkezi konumundaki her tapınak, saray ve bunların etkisiyle oluşmuş kent ve kraliyet / saltanat bölgeleri, kutsal dağ sembolü ile nitelenir. Bununla birlikte, göğün direği (axis mundi) olarak imgelenmeleri nedeniyle üç kozmik alanın (gök, yer ve yeraltı) dikey eksende buluşma noktasını da yansıtırlar. Bu öğretilerde, kutsal dağ veya kutsal ağaç ile simgelenen tapınak ve saraylar, mutlak gerçekliğin alanları olduklarından merkez sembolizminde önemli bir yere sahiptir. Bundan ötürü zikredilen yapılar, ‘âlemin göbeği’ olarak bilinirler. Diğer anlatımla, onlar, var oluş tarzları ile varlığın devamlılık ve tekâmülünü sağlayan tanrısal kaynaklardır. Klasik Türk şiirinde zaman zaman değer ve önem bakımından Kâbe’ye de benzetilen saray, son çözümlemede, tanrısal isim ve sıfatların tecelli noktası olan insan kalbinin/zihninin simgesidir. Dolayısıyla, bu mekânda bulunan sultan/sevgili de bilinç dışındaki gerçek benliğin imgesini temsil eder.

Anahtar Kelimeler:

saray, sevgilinin semti (kûy-ı yâr), merkez sembolizmi

PDF

___

Ahmed b. Hanbel (2001). Müsned. (thk.) Şu‘ayb el-Arnaût - Âdil Mürşid. Beyrut: 31:64.
Akkuş, Mehmet (1993). Nef‘î Divanı. Ankara.
Andrews, Walter G. (2000). Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı. (Çev.) Tansel Güney. İstanbul.
Burckhardt, Titus (2005). İslâm Sanatı. (Çev.) Turan Koç. İstanbul.
Eliade, Mircea (1992). İmgeler Simgeler. (Çev.) Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara.
------------------ (1994). Ebedi Dönüş Mitosu. (Çev.) Ümit Altuğ. Ankara. ------------------ (2002). Babil Simyası ve Kozmolojisi. (Çev.) Mehmet Emin Özcan. İstanbul.
------------------ (2003). Dinler Tarihine Giriş. (Çev.) Lale Arslan. İstanbul.
Ergun, Pervin (2004). Türk Kültüründe Ağaç Kültü, Ankara.
Fromm, Erich (2003). Sevme Sanatı. (Çev.) Özden Saatçi-Karadana. İzmir.
İsmail Hakkı (Bursavî) (2008). Kâbe ve İnsan (Tuhfe-i Atâiyye). 2. Baskı. (Haz.) Veysel Akkaya. İstanbul.
Küçük, Sabahattin (1994). Bâkî Divânı -Tenkitli Basım-. Ankara.
Lings, Martin (2003). Simge ve Kökenörnek. (Çev.) Süleyman Sahra. Ankara.
Nasr, Seyyid Hüseyin (1992). İslâm Sanatı ve Maneviyatı. (Çev.) Ahmet Demirhan. İstanbul.
Özden, Kemalettin (2003). Tıp, Tarih, Mitoloji. Ankara.
Râgıb el-Isfahanî (2015). Müfredat. (Çev.) Abdullah Güneş - Mehmet Yolcu. İstanbul.
Saydam, M. Bilgin (1997). Deli Dumrul’un Bilinci, İstanbul.
Tanpınar, Ahmet Hamdi (1976). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul.
Tirmizî, Muhammed b. ‘İsâ (2015). Sünen. (thk.) Izzuddîn Dali vd. Beyrut: “Hac”, 57.