(KLASİK TÜRK ŞİİRİNDEN ÖRNEKLERLE) SARAY VE SULTAN: 2) SULTAN

Ontolojik anlamda simgesel niteliğe sahip olan sultan, tahtında oturduğu sürece elinde tuttuğu güç ve imkânlar sayesinde, ilk düşüşle birlikte yitirilen ilk durumu (yeryüzü cenneti) yeniden oluşturarak insanların Yaratıcı İlke ile olan doğal bağını tekrar kurmakla yükümlüdür (Küçük 2020: 571-572). Zihinsel aydınlanma sürecini tamamlamış bir sultan, mutlak iradeye tam bağlılık bilinciyle sahip olduğu güç ve imkânların kendinden değil, tanrısal kaynaktan geldiğini unutmayarak halkına karşı merhametli, adil ve cömert davranır. Çünkü, kendi izzet ve ikbalinden çok, halkının refah, huzur ve mutluluğu için gayret gösteren bilge hükümdarın biricik amacı ‘altın çağ’ı yakalamak olmalıdır. Dünyanın merkezi ve kozmik varoluş hiyerarşisinin en önemli evrelerinden sayılan saray figürü, ‘göğün direği’, yani yer ile göğü birleştiren manevi direk olma özelliğini yitirdiği (adalet, özgürlük, hak, hukuk vb. değerlerin ortadan kalktığı) durumlarda, toplum hem kaosa sürüklenir hem de insanların manevi değerlere olan inanç, bağlılık ve güveni temelinden sarsılır. Bu bağlamda, sultan konumunda olan iktidar sahibi, olumsuz ve zararlı uygulamalarıyla ‘âlemin göbek bağı’nı, yani Yaratıcı İlkeyle arasındaki ilişkiyi keserek tanrısal imkân ve lütufları toplum yararına değil de kendi ikbal ve çıkarları için kullanmak suretiyle doğal düzene, mutlak iradeye karşı gelmiş sayılır ki böyle bir kişi, anlamsal boyutta artık bir ölüden farksızdır.

Anahtar Kelimeler:

sultan, saray, merkez, tanrısal güç, adalet

PDF

___

Abraham, Karl (1997). Güneş-Kralın Psikanalizi. (Çev.) Ali Babaoğlu. İstanbul.
Akkuş, Metin (1993). Nef’î Divanı. Ankara.
Akyüz, Kenan vd. (2000). Fuzulî Divanı. Ankara.
Arat, R. Rahmeti (1979). Kutadgu Bilig. C. 1 Metin. 2. Baskı. Ankara.
Campbell, Joseph (2000). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. (Çev.) Sabri Gürses. İstanbul.
Eliade, Mircea (1992). İmgeler Simgeler. (Çev). M. Ali Kılıçbay. Ankara.
------------------------ (1994). Ebedi Dönüş Mitosu. (Çev.) Ümit Altuğ. Ankara.
Guénon, René (2001). Yatay ve Dikey Boyutların Sembolizmi. (Çev.) Fevzi Topaçoğlu. İstanbul.
------------------------ (2014). Âlemin Hükümdarı. (Çev.) İsmail Taşpınar. İstanbul.
Gündüz, Şinasi (1996). Dinlerde Yükselme Motifleri. Konya.
Kaydu, Ekrem (1978). “Türklerde Kutsal Hükümdarlık”. Prof. Dr. M. Tayyib Okiç Armağanı. Ankara.
Küçük, Sabahattin (1994). Bâkî Divânı. Ankara.
------------------------ (2020). “Fatih’in Kayıp Kadehi (Câm-ı Cem)” Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi / Prof. Dr. M. Orhan Okay Özel Sayısı. Aralık: 567-597. https//doi.org / 10. 2898 / hikmet 839126.
------------------------ (2021). “Saray ve Sultan 1) Saray”, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature. 7/4. Ekim: 1416-1426. https// doi.org/10.20 322/Littera 978507.
Roux, Jean-Paul (2002). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. (Çev.) Aykut Kazancıgil. İstanbul.
Seyyid Hüseyin Nasr (1992). İslâm Sanatı ve Maneviyatı. (Çev.) Ahmet Demirhan. İstanbul.
Şentürk, A. Atillâ (1994). Ahmed Paşa’nın Güneş Kasidesi Üzerine Düşünceler. İstanbul.
Tarlan, A. Nihat (1992). Necati Bey Divanı. İstanbul.