Çağdaş Altay Türk Şiirinde Ana Dili Bilinci

Dil, en genel tanımıyla insanlar arasında iletişimi sağlayan bir araçtır. Aynı zamanda dil insanlar arasında ortak duygular, düşünceler oluşturur. Böylece insanları yığın olmaktan kurtarıp bir millet hâline getirir. Nesiller arasında kültür aktarımını sağlayarak millet hâline getirdiği insan topluluğunu geçmişe bağlar ve yine milletlere bir gelecek tasarımı sunar. Dolayısıyla dil en önemli millî kimlik kurucu değer olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir milletin dilinin yok olması, o milletin de yok olması anlamına gelir. Güney Sibirya Bölgesi’nde Rusya Federasyonu’na bağlı Altay Özerk Cumhuriyeti’nde yaşayan Altay Türkleri, dilleri ve kültürleri yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bulunan bir Türk boyudur. Hemen tamamı Altay Türkçesi ve Rusça olmak üzere iki dilli olan Altay Türkleri için ana dili bilinci, dillerini ve kültürlerini yok olmaktan kurtaracak en önemli unsurdur. Ana dilinin korunması ve geliştirilmesi konusunda herkese önemli görevler düşmekle birlikte şair ve yazarların ana dili konusundaki tutumları ayrıca önem kazanmaktadır. Şair ve yazarlar dili işleyerek zenginleştirmenin yanı sıra halkta dil bilincinin oluşmasında da etkili olabilirler. Bu bağlamda, bu çalışmada çağdaş Altay edebiyatının önemli temsilcilerinden Lazar Kokışev, Boris Ukaçin ve Pasley Samık’ın ana dili temalı şiirleri ele alınmaktadır. Ana dili temalı şiirler üzerinden Altay Türklerinin ana dili ile ilgili tutumlarına yönelik çıkarımlarda bulunulmakta, ana dilinin önemine vurgu yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Çağdaş Altay şiiri, ana dili, dil bilinci.

Mother Tongue Consciousness in Contemporary Altai Turkish Poetry

Language, in its most general definition, is a tool that enables communication between people. At the same time, language creates common feelings and thoughts among people. Thus, it saves people from being a mass and turns them into a nation. By ensuring the transfer of culture between generations, it connects the human community, which it has turned into a nation, to the past and offers a future design to nations. Therefore, language is the most important national identity-building value. The disappearance of a nation's language means the disappearance of that nation. The Altai Turks living in the Altai Autonomous Republic of the Russian Federation in Southern Siberia are a Turkic tribe whose language and culture are in danger of extinction. For the Altai Turks, almost all of whom are bilingual in Altai Turkish and Russian, awareness of their mother tongue is the most important element that will save their language and culture from extinction. Although everyone has important duties in the protection and development of the mother tongue, the attitudes of poets and writers towards the mother tongue are also important. In addition to enriching the language by processing it, poets and writers can also be effective in the formation of language awareness in the public. In this context, this study deals with the mother tongue-themed poems of Lazar Kokishev, Boris Ukachin and Pasley Samik, who are important representatives of contemporary Altai literature. Through the poems on the theme of mother tongue, inferences are made about the attitudes of Altai Turks towards mother tongue and the importance of mother tongue is emphasized.

Keywords:

Contemporary Altai poetry, mother tongue, language consciousness.,

PDF

___

Aça, M. (2013). Misyoner-Şarkiyatçı Nikolay İvanoviç İl’minskiy’in Çarlık Rusyası’nın Hrıstiyanlaştırma ve Ruslaştırma Politikalarındaki Yeri. Yeni Türkiye-Türkçe Özel Sayısı, 55, 1464-1477.
Adarov, A. (1983). Carkındu la Keen Cayalta – Lazar Vasilyeviç Kokışevtiñ Çıkkanınañ Ala 50 Cajına. Men Slerdi Süügem (Ed. Arjan Adarov, s. 9-22), Gorno-Altaysk.
Altay Ülgerlik XIX-XXI çç. (2006). (Haz. Tokşın Torbokov, Rayisa Lıkova). Gorno-Altaysk.
Altuğ, T. (2008). Dile Gelen Felsefe. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Assmann, J. (2001). Kültürel Bellek, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Azap, S. (2017). Közkaman/Lık: İhanet ve Kimlik Sorunsalı, Asos Journal, 41, 104-117.
Balibar, E. ve Wallerstein, I. (2013). Irk Ulus Sınıf (Çev. Nazlı Ökten). İstanbul: Metis Yayınları.
Dilek, İ. (1998). Altay Türkleri Edebiyatı, Türk Dünyası El Kitabı, C. 4. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. 451-482.
Dilek, İ. (2003). Altay Edebiyatı, Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, C. 24, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Dilek, İ. (2011). Sovyet Edebiyatı İlkelerinin Modern Altay Edebiyatına Yansımaları: İlk Altay Romanı Arina. Bilig, 52, 45-64.
Günay, V. D. (2016). Kültürbilime Giriş. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
Karabulut, F. (2009). İktidar ve Meşrulaştırma Mücadelesinin Odağı Orta Asya: Sovyetlerin Dil ve Eğitim Politikaları. Bilig, 50, 65-96.
Karakaş, Ş. (2008). Sovyet Edebiyatı Hakkında Bazı Tespitler, Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun Armağanı, Ankara: Akçağ Yayınları. 459-470.
Kataşev, S. (1974). Altay Ülger Kereginde. Gorno-Altaysk.
Kataşev, S. (2008). Kün Uulı – Pasley Samıktıñ Baştapkı Biçigi, Pasley Samık Materialı K 70-letiyu So Dnya Rojdeniya (Ed. L. T. Baştıkova), Gorno-Altaysk, 27-34.
Koca Sarı, S. (2016). Tehlikedeki Türk Dilleri: Genel Bir Bakış. Tehlikedeki Türk Dilleri I (Ed. Süer Eker – Ülkü Çelik Şavk), Ankara – Astana: Uluslararası Türk Akademisi – Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, 225-291.
Kokışev, L. (1983). Men Slerdi Süügem (Ed. Arjan Adarov). Gorno-Altaysk.
Özden, A. (2008). Yoğurdun Tarihi. Güncel Gastroenteroloji, 12(2), 128-133.
Pisateli Gornogo-Altaya (2019). (Haz. S. V. Mojokova, E. P Çinina, M. M. Aluşkina, A. B. Bobokova). Gorno-Altaysk.
Samık, P. (2009). Altaydıñ Çeçekteri. Gorno-Altaysk.
Türker, F. (2012). II. Dünya Savaşı’nın Modern Altay Edebiyatı’na Yansımaları. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, XII(1), 331-344.