Dicle Alabalığı (Salmo tigridis Turan, Kottelat & Bektaş, 2011) Çatak Çayı Stokunu Tehdit Eden Sorunlar ve Bazı Çözüm Önerileri

Bu çalışma Çatak Çayı'nda yaşayan dağ alabalığı Salmo tigridis stokunu tehdit eden sorunlar ve sorunların çözüm yollarını ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Çatak Çayı Van il merkezinin 81 km güneyinde bulunur ve bölgenin en büyük akarsularındandır. Yalnızca Çatak ve Bahçesaray Çaylarında dağılım gösteren Salmo tigridis bu çaylarda yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Yapılan bu çalışmada Çatak Çayı'nda kum-çakıl alma faaliyetlerinin akarsuyu bulandırdığını ve uygun üreme habitatlarını yok ettiği gözlemlenmiştir. Çatak Çayı'nın su toplama havzasındaki vejetasyonun aşırı tahrip edilmesinin sel riskini artırması ve sele bağlı ani debi artışları ile bulanıklık diğer bir problemdir. Diğer taraftan dere ıslahı ve sel kontrolü amacıyla yapılan çalışmaların çayın doğal akış rejimini bozarak taban ve kıyı yapısında bozulmalara yol açtığı belirlenmiştir. Diğer bir sorun ise balık çiftliklerinden kaçan gökkuşağı alabalıklarıdır (Oncorhynchus mykiss). Çatak Çayı'nda, kullanımı yasak yöntemler ve av araçları ile yapılan avcılık da alabalık stokunun geleceğini tehdit eden sorunlardandır. Yapılan bu çalışma ile Çatak Çayı Dicle alabalığı stokunu tehdit eden sorunlar belirlenerek bazı çözüm önerileri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Dicle alabalığı, Salmo tigridis, istilacı tür, habitat tahribi, Çatak çayı

Problems Threatening the Tigris Trout (Salmo tigridis Turan, Kottelat & Bektaş, 2011) Stock in Çatak Stream and Some Recommendations

This study was carried out to reveal the problems threatening Salmo tigridis stock inhabited in Çatak Stream and to offer some solutions to overcome these problems. Çatak is the largest stream of the region and located at 81 km southern of the Van city center. Salmo tigridis, which is only distributed in Çatak and Bahçesaray streams, faces the danger of extinction. In this study, it was observed that sand-graveling activities at Çatak Stream muddied the stream and destroyed appropriate reproduction habitats. Another problem is that Çatak Stream's over-destruction of vegetation in the catchment basin increases flood risk and flood-related sudden flow increases. In addition, it was determined that studies carried out for river improvement and flood control disturbed the natural flow regime of the stream, leading to deterioration in the base and coastal structure. Another threat is the rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) that escape from fish farms. Catching with prohibited methods and fishing gears is also a problem that threatens the future of native trout stock in the stream. With this study, the problems that threaten the tigris trout stock in Çatak Stream were identified and some proposals were presented.

Keywords:

Tigris Trout, Salmo tigridis, invasive species, habitat destruction, Çatak stream,

PDF

___

Akkuş, M. 2016: Balıkçılık yönetimi için Çatak Çayı’nda fiziksel-kimyasal ve biyolojik parametreleri esas alan yeni bir indeks geliştirilmesi üzerine çalışmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
Alp, A., Kara, C. 2004: Ceyhan, Seyhan ve Fırat Havzalarındaki doğal alabalıklarda (Salmo trutta macrostigma Dumeril, 1858 ve Salmo platycephalus Behnke, 1968) boy, ağırlık ve kondüsyon faktörleri. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 21 (1-2): 9-15.
Altındağ, A., Ahıska, S. 2006: Kesik köprü Baraj Gölü (Ankara) balıkçılık sorunları. I. Balıklandırma ve Rezervuar Yönetimi Sempozyumu, 07-09 Şubat, Antalya.
Aras, N. M., Kocaman, E. M., Aras, M. S. 2000: Genel su ürünleri ve kültür balıkçılığının temel esasları. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fak. Ders Yayınları, No: 216, Erzurum.
Aras, S., Çetinkaya, O., Karatas, M. 1997: Anadolu Alabalığı (Salmo trutta macrostigma, Dum., 1858)’ nin Türkiye’deki bugünkü durumu. Akdeniz Balıkçılık Kongresi, 9-11 Nisan. İzmir. 605-613.
Ateşşahin, T., Ergün, A., Özmen, M.M. 2014: Elazığ ilindeki amatör balıkçıların sosyo demografik özellikleri üzerine bir ön araştırma. Yunus Araştırma Bülteni, 1: 41-51.
Barbour, M.T., Stribling, J.B. 1999: Use of habitat assessment in evaluating the biological integrity of stream communities. In Biological Criteria: Research and Regulation. Environmental Protection Agency, EPA-440/5-91-005.
Çetinkaya, O. 1996: Investigations of some biological proporties of Tigris trouts (Salmo trutta macrostigma Dum., 1858) living in the Çatak Stream (Tigris River, Turkey), (in Turkish). İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 9-13 (1-10): 111-122.
Dönel, K.E., Yılmaz, E. 2016: The Fish fauna of Gaga Lake (Ordu-Turkey) and identification of four species by morphometric characteristics. Journal of Maritime and Marine Sciences, 2 (2): 8-19.
Gray, M. S., Sabbah, S., Hawryshyn, C. W. 2011: Experimentally increased turbidity causes behavioral shifts in Lake Malawi cichlids. Ecology of Freshwater Fish, 20: 529–536.
Kara, C., Alp, A., Emre, Y. 2007: Salmo trutta macrostigma Dumeril, 1858’nın Ceyhan Nehir sistemi’nde dağılımı ve bazı morfometrik özellikleri. Türk Sucul Yaşam Dergisi, 5 (8): 77-86.
Kaya, C., Turan, D., Ünlü, E. 2016: The Latest Status and Distribution of Fishes in Upper Tigris River and Two New Records for Turkish Freshwaters. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 16: 545-562.
Koca, C. 2015: Yalova’daki su potansiyelinin değerlendirilmesine bir öneri: Bütüncül Su Yönetimi. 3. Uluslararası Bölgesel Kalkınma Konferansı, 15-16 Ekim, Bingöl.
Korkmaz, A. Ş. 2005: Kadıncık Deresi’ndeki (Çamlıyayla-Mersin) balık yoğunluğu ve biyoması. Tarım Bilimleri Dergisi, 11 (1): 91-97.
Kurtoğlu, İ. Z., Çelikkale, M. S., Okumuş, İ. O., Aksungur, M., Çakmak, E., Firidin, Ş., Aksungur, N., Çavdar., Y., Zengin, B. 2009: Karadeniz Alabalığında (Salmo Trutta Labrax) smoltifikasyonun belirlenmesi için kan parametrelerinin analizi. Doğal Alabalık Çalıştayı: Sürdürülebilir, Koruma ve Balıklandırma, 22-23 Ekim, Trabzon.
Pont, D., Hugueny, B., Beier, U., Goffaux, D., Melcher, A., Noble, R., Rogers, C., Roset, N., Schmutz, S. 2006: Assessing river biotic condition at a continental scale: a European approach usingfunctional metrics and fish assemblages. Journal Applied Ecology, 43: 70–80.
Restrepo, J. D., Syvitski, J. P. M. 2006: Assessing the effect of natural controls and land use change on sediment yield in a major Andean river: The Magdalena drainage basin, Colombia. Journal of the Human Environment, 35(2):65-74.
Saraçoğlu, H. 1990: Bitki örtüsü akarsular ve göller. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi
Toroğlu, E., Toroğlu, S., Alaeddinoğlu, F. 2006: Aksu Çayı’nda (Kahraman Maraş) akarsu kirliliği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 4(1): 93-103.
Turan, D., Kottelat, M., Bektaş, Y. 2011: Salmo tigridis, a new species of trout from the Tigris River, Turkey (Teleostei: Salmonidae). Zootaxa, 2993: 23–33.