Türkiye’de Neoliberal Konut Politikaları: Gaziantep Örneği

Türkiye’de belirli dönemlerin dışında belli bir programa bağlı planlı bir konut politikası uygulanmamıştır. Kentlerin büyümeye başlaması ile konut üretimi sorunu fark edilmiştir. 1960’lardan sonra kentlerin nüfusunun artması ile yoksul kesimlerin yaptığı gecekondular belirmeye ve zamanla kent merkezlerinden çepere serpilmeye başlamıştır. Ancak kısa erimli sübvansiyon desteklerinin ötesinde sistemli bir devlet politikası yürütülmemiştir. Neoliberal dönemin etkin olmasıyla gelişen inşaat sektörünün birikim aracı olarak görülmesiyle konut üretimi de bu sürecin bir parçası olmaya başlamıştır. Özellikle son 20 yıldır inşaat sektörü (özellikle konut) diğer sektörlerin önüne geçerek en çok yatırım alan sektör olmuştur. Bu sebeple gecekondu inşaatları engellenme yoluna gidilerek konut edinimi çeşitli finansal araçlarla teşvik edilmeye başlanmıştır. Merkezi yönetim bir taraftan TOKİ’ye özel yetkiler vererek ülke genelinde konut üretimine hız vermiş, diğer yandan yerel yönetimlerin yetkilerini genişleterek kentlerde inşaat sektörünü canlandırmayı hedeflemiştir. Konut üretimi, inşaat sektörü içerisinde önemli bir yere sahiptir. Ancak konut üretiminde gelinen noktada fiyatlar spekülatif bir biçimde artmış, imar planları ve imara açılan arazilerin seçiminde kamu yararından çok kâr amacı öncelenmiş ve konut ihtiyaçtan çok yatırım unsuru olarak görülmeye başlanmıştır. Bu çalışmada, Türkiye'de konut sektörünün gelişimi günümüze kadar uzanan süreçte kısaca değerlendirildikten sonra, mevcut konut politikaları Gaziantep örneği üzerinden tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Konut Politikası, Neoliberalizm, Gaziantep, Kentleşme, TOKİ, Housing Policy, Neoliberalism, Urbanization

Neoliberal Housing Policies in Turkey: The Case of Gaziantep

Except for specific cases, there has not been a planned and programmed housing policy in Turkey. After the 1960s, with the increase in the population of the cities, the slums built by the poor began to appear, and in time they began to spread from the city centers to the periphery. Housing production started to be a part of this process as the construction sector, which started with the neoliberal era, began to be seen as a means of accumulation. Especially in the last 20 years, the construction sector (especially housing) has become the sector that receives the most investment, surpassing other sectors. For this reason, slum constructions began to be prevented and housing acquisition began to be encouraged with various financial instruments. On the one hand, the central government accelerated the housing production throughout the country by giving special powers to the Housing Development Administration (TOKİ), and on the other hand, it aimed to revive the construction sector in the cities by expanding the authorities of the local governments. Housing production has an important place in the construction sector. However, at the point reached in housing production, prices have increased speculatively, in the selection of zoning plans and lands opened for development, profit has begun to be prioritized over public interest, and housing production has begun to be seen as an investment element rather than a need. In this study, after the development of the housing sector in Turkey, the current housing policies will be discussed through the case of Gaziantep.

Keywords:

Housing Policy, Neoliberalism, , Gaziantep, Urbanization, TOKİ,

PDF

___

Adıgüzel, Ş. (2013). “Türkiye’de Belediyecilik Anlayışının Dönüşümünü Küreselleşme Üzerinden Okumak”, Yerel Yönetimlerde Sosyal Demokrasi Toplumcu Belediyecilik, Teorik Yaklaşımlar, Türkiye Uygulamaları, İ. Kamalak ve H. Gül (Der.). İstanbul: Kalkedon Yayınları, s. 99-124.
Alkan, L. ve Uğurlar, A. (2015). Türkiye’de Konut Sorunu ve Konut Politikaları. Ankara: Kent Araştırmaları Enstitüsü.
Ayik, U. ve Enterili, Z. (2020). “Changing urban policies and urban regeneration: Example of Gaziantep Nuripazarbaşı neighborhood”. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 41, s. 221-244.
Balaban O. (2011). “İnşaat sektörü neyin lokomotifi?” Birikim, 270, s. 19-26.
Balaban, U. B. (2009). “Büyük Anakronizm: Kentsel Dönüşüm-Göç İlişkisinde Mimari Analizin Rolü”, Toplum ve Bilim, 115, s. 103-138.
Batuman, B. (2019). Milletin Mimarisi. İstanbul: Metis Yayınları.
Bayraktutan, Y. ve Arslan, İ. (2008). “Türkiye’de Sabit Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Ko-entegrasyon Analizi (1980-2006)”. KMU İİBF Dergisi, 14, s. 1-12.
Bora, T. (2009). Türk Sağının Üç Hali, İstanbul: Birikim Yayınları.
Bora, T. (2011). “Büyük Olsun Bizim Olsun-Türk Muhafazakârlığı ve İnşaat Şehveti”, Birikim, 270, s. 15-18.
Bora, T. (2016). İnşaat Ya Resulallah, İstanbul: İletişim Yayınları.
Boratav, K. (2005). Türkiye İktisat Tarihi. Ankara: İmge Kitabevi.
Buğra, A. ve Savaşkan, O. (2014). Türkiye’de Yeni Kapitalizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
Çoban, A. (2012). “Cumhuriyetin İlanından Günümüze Konut Politikası”. SBF Dergisi, 67(3), s. 75-108.
Dalkılıç ve Aşkın. (2018). Gayrimenkul ve Konut Sektörüne Bakış. İstanbul, Gayrı Menkul Yatırım Ortaklığı.
Doğan, A. E. (2011). Eğreti Kamusallık. İstanbul: İletişim Yayınları.
Ecer, H., ve Kalelioğlu, M. R. (2020). Kentsel Dönüşümün Toplumsal Yansıması: Gaziantep Örneği. Şehir ve Medeniyet Dergisi, 12, s. 174-188.
Engels, F. (2013). Konut Sorunu. (Çev. T. Genç). Ankara: Alter Yayıncılık.
Elden, S. (2007). “There is a Politics of Space Because Space is Political-Henri Lefebvre and the Production of Space”. Radical Philosophy Review, 10(2), s. 101-116.
Eşkikanat, R. (2012). “Türk İnşaat Sektöründe (TOKİ’nin) Yeri ve Etkisi”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32, s. 159-172.
Florida, R. (2018). Yeni Kentsel Kriz. (Çev. D. N. Özer). İstanbul: Doğan Kitap.
Gürbüz, H. (2013). “Türkiye’de Otokratik Motifli Neoliberal Zihniyet Algısının Şehirleri Yeniden Biçimlendirişi: Gaziantep-Nuri Pazarbaşı Mahallesi Örneği”, KBAM 4. Kentsel ve Bölgesel Araştırmalar Sempozyumunda sunulan bildiri, 23-39, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
Gürbüz, H. (2020). Kalkınmanın Ulusaldan Yerele Kaymasının Mekânı Olarak Kentlerde Sürdürülebilir Kalkınma: Gaziantep Örneği. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mersin.
Gürbüz, H. (2021). “Neo-liberal Dönemde Kent Yoksulluğu ve Yoksulluk Politikası: Gaziantep Örneği”. Sosyoloji Notları, 5 (1), s. 31-52.
Harvey, D. (2006). "Neo-liberalism as Creative Destruction", Geogr. Ann., Sayı: 88 B (2), s. 145-158.
Harvey, D. (2012). Sermayenin Mekânları-Eleştirel Bir Coğrafyaya Doğru. (Çev. B. Kıcır, D. Koç, K. Tanrıyar, S. Yüksel), İstanbul: Sel Yayıncılık.
Harvey, D. (2015). On Yedi Çelişki ve Kapitalizmin Sonu. (Çev. E. Soğancılar). İstanbul: Sel Yayıncılık.
Kalkınma Bakanlığı (2018). On Birinci Kalkınma Planı –Konut Politikaları Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara:https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2020/04/KonutPolitikalariOzelIhtisasKomisyonuRaporu.pdf
Karadağ, M. (2011). “Gaziantep’te Kent Mekânının ve Kültürel Coğrafyanın Değişimi”. Antep “Ta Ezelden Taşkındır”, M. N. Gültekin (Der.). İstanbul: İletişim Yayınları, s. 371-393.
Keleş, R. (2016). Kentleşme Politikası, Ankara: İmge Yayınevi.
Keleş, R. (1983). 100 Soruda Türkiye’de Şehirleşme, Konut ve Gecekondu. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Kuyucu, T. (2020). “Türkiye’de Sosyal Konut Projesinin Paradoksu”, Otoriter Neoliberalizmin Gölgesinde: Kent, Mekân, İnsan, Şerife Geniş (Der.). İstanbul: Nika Yayınevi, s. 155-198.
Lefebvre, H. (2019). Mekânın Üretimi, İstanbul: Sel Yayınları.
Mayer, M. (2014). “Toplumsal Kent Hareketlerinde Kent Hakkı”, Kar İçin Değil Halk İçin, Eleştirel Kent Teorisi ve Kent Hakkı, İstanbul: Sel Yayıncılık, s. 100-130.
Pamuk, Ş. (2014). Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Penbecioğlu, M. (2011). “Yapılı çevre üretimi, devlet ve büyük ölçekli kentsel projeler”, Birikim, 270, s. 62-73.
Saraçoğlu, C. (2016). “Tank Paletiyle Neoliberalizm”, Osmanlı’dan Günümüze Türk Siyasal Hayatı, G. Atılgan, C. Saraçoğlu ve A. Uslu (Der.), Ankara: Yordam Kitap, s. 753-846.
Schmid, C. (2014). “Henri Lefebvre, Kent Hakkı ve Yeni Metropolitan Akım, Kâr İçin Değil Halk İçin”, Eleştirel Kent Teorisi ve Kent Hakkı”, İstanbul: Sel Yayıncılık, s. 72-99.
Şengül, T. (2008). “Kapitalist Kentleşme Dinamikleri, Küreselleşme ve Türkiye Kentleri” Adana Kent Sempozyumu Bildiri Kitabı, Adana, Türkiye Mimarlar ve Mühendisler Odası, s. 279-290.
Tekeli, İ. (2012). Türkiye'de Yaşamda ve Yazında Konutun Öyküsü (1923 - 1980). Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
TBB. (2017). Konut Kredilerindeki İstikrarlı Artış Devam Ediyor, Büyüme Potansiyeli Yüksek. Ankara, Türkiye Bankalar Birliği.
TBB. (2022). Türkiye Bankalar Birliği 2021-2022- Faaliyet raporu. Ankara, Türkiye Bankalar Birliği. Witherick, M., Ross, S., Small, J. (2001). A Modern Dictionary of Geography, Arnold Publisher, London.