Yaşam-Dünyasının Sömürgeleştirilmesi Olarak Modernitenin Krizi

Öz Habermas’ın İletişimsel Eylem Teorisi modern kapitalist toplumda baskı ve tahakkümden özgürleşimin mümkün olduğu iddiasına dayanır. Bu teoride, toplum, “yaşam-dünyası” ve “sistem”in birleşiminden meydana gelen iki katmanlı bir yapı olarak kavranır. Yaşam-dünyası, bireyler arasında anlaşma yönelimli etkileşimlerin meydana geldiği alanın sınırlarını çizer. Dolayısıyla bu alan iletişimsel rasyonelliğe dayanan iletişim eyleminin alanıdır. Buna karşın amaç-rasyonel eylem üzerinden koordine edilen sistem, ekonomi ve devlet (para ve güç ilişkileri) yapısal bileşenlerinden meydana gelir. Habermas’a göre, modern toplumların temel problemi, yaşam-dünyasının sistem tarafından sömürgeleştirilmesinin kaynaklanmaktadır. Anlaşma yönelimli etkileşimler üzerinden işleyen bir alanın, giderek artan ölçüde sistemik unsurların zorunluluklarına tabi kılınması modernitenin krizidir. Modernitenin krizi, bu bağlamda, üstesinden gelinebilecek tarihsel-olgusal bir durumdur. Sonuç olarak Habermas’ın teorisi özgürleşim problemini, yaşam-dünyasını sistem yapıları karşısında güvence altına alacak kurumsal yapıların geliştirilmesine bağlar. Dolayısıyla modernite projesi, modernitenin sonuna gelindiğini iddia eden postmodern teorilerin aksine, henüz tamamlanmamış ve kendi kaynaklarına dayanılarak yeniden yapılandırılabilecek bir projedir. Bu makale, modernitenin krizi olarak sömürgeleştirme tezinin “İdeoloji Olarak Teknik ve Bilim” adlı metninde yer alan ilk versiyonunu açıklamayı ve Habermas’ın kariyerinin başından itibaren aynı tezi farklı bir perspektiften savunduğunu göstermeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Jürgen Habermas, Yaşam-Dünyası, Sistem, Sömürgeleştirme, Teknik, Bilim, İdeoloji, İletişimsel Eylem, İletişimsel Rasyonellik

PDF

___

HARVEY, David (1996). Postmodernliğin Durumu, çev. Sungur Savran, 2 Basım İstanbul: Metis Yay.

DUBIEL, Helmut (1989). “Herrschaft oder Emanzipation? Der Streit um die Erbschaft der kritischen Theorie”, Zwischenbetrachtungen: Im Prozess der Aufklärung, Hgg. von A. Honneth, T. McCarthy, C. Offe und A. Wellmer, Zweite Auflage, Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag, ss. 504-518.

FINLAYSON, James Gordon (2005). Habermas, Ankara: Dost Kitabevi.

LYOTARD, Jean-François (1984). The Postmodern Condition: A Report on Knowledge, Trans. from the French by Geoff Bennigton and Brian Massumi, England: Manchester Uni. Press.

HABERMAS, Jürgen (1968). Technik und Wissenschaft als Ideologie, Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag.

HABERMAS, Jürgen (1987). “Kritische Theorie und Frankfurter Universität”, Eine Art Schadenabwicklung, Erste Aufgabe, F. am Main: Suhrkamp Verlag, ss. 57-63.

HABERMAS, Jürgen (2003). “Mitle Aydınlanmanın Kördüğümü: Max Horkheimer ve Theodor Adorno”, çev. Bülent O. Doğan, Cogito-Adorno: Kitle, Melankoli ve Felsefe, Sayı 38, İstanbul: Yky.

HABERMAS, Jürgen (2009). Doğalcılık ve Din Arasında: Felsefi Denemeler, çev. Ali Nalbant, 1. Baskı, İstanbul: Yky.

HOLLINGER, Robert (2005). Postmodernizm ve Sosyal Bilimler, çev. Ahmet Cevizci, İstanbul: Paradigma Yay.

DIETZ, Simone (1993), Lebenswelt und System, Würzburg: Königshaus&Neumann GmbH.

KETENCİ, Taşkıner (2004). Çağdaş Felsefede Akıl Eleştirisi Ve Kant Etiği, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

KETENCİ, Taşkıner (2006). “Eleştiri ve Aydınlanma”, I. Kant: Muğla Üniversitesi Uluslararası Kant Sempozyumu Bildirileri, Ankara:Vadi Yay., ss. 466-472.