Türkiye’de Çocuklar için Felsefe (P4C) Uygulamalarına Yönelik Araştırmaların İncelenmesi: Sistematik Derleme

Bu sistematik derleme çalışması, Türkiye’de Çocuklar için felsefe öğretimine yönelik yapılan uygulama temelli araştırmaların mevcut durumunu analiz etmeyi hedeflemektedir. Bu amaçla, çalışmaya dâhil edilecek araştırmaların seçimi için uygunluk kriterleri, bilgi kaynakları ve araştırma stratejileri belirlenmiştir. Seçilen çalışmaların araştırma eğilimleri nicelik, yıl, araştırma yöntem ve deseni ve veri toplama araçları yönünden incelenmiştir. Ayrıca, uygulanan P4C programları program öğeleri açısından analiz edilmiştir. Sistematik derleme çalışmalarında şeffaf ve tekrarlanabilir süreçler izlemek gerekmektedir. Bu doğrultuda çalışmaya seçim kriterlerine uygun bulunan 2008-2023 yılları arasında yayınlanmış 14 yüksek lisans tezi, 7 doktora tezi ve 10 makale olmak üzere toplam 31 çalışma dâhil edilmiştir. Veri analizi için betimsel ve içerik analizi yöntemleri kullanılmıştır. Analizler sonucunda P4C uygulamalarının katılımcıların düşünme becerileri, sosyal becerileri, felsefi düşünme becerileri, bilişsel kazanımları ve yaratıcılıkları üzerine etkilerinin araştırıldığı ortaya çıkmıştır. P4C uygulamalarında en çok kullanılan öğretim yöntem ve tekniklerinin soru-cevap, tartışma ve sokratik sorgulama olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca yaklaşım, yöntem ve teknik bilgisine yönelik kullanılan kavramlarda bir birlik olmadığı ortaya çıkmıştır. Bununla beraber, çok az çalışmada kazanım-içerik, tema-kitap bağlantısı açıkça ortaya koyulmuştur. Çalışmanın sonunda ise bu bulgulara dayalı olarak P4C eğitim programlarının geliştirilme sürecine yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Çocuklar İçin Felsefe, Derleme, Deneysel Çalışma., Eğitim Programı

An Investigation of Research on Philosophy for Children (P4C) Practices in Turkey: A Systematic Review

This systematic review study aims to analyze the current status of practice-based research on teaching philosophy to children in Türkiye. For this purpose eligibility criteria, information sources, and search strategies were determined to select studies to be included in the study. Research trends of the selected studies were examined in terms of quantity, year, research method and design, and data collection tools. Additionally, the implemented P4C programs were analyzed in terms of program elements. In systematic review studies, it is necessary to follow transparent and repeatable processes. In this direction, a total of 31 studies, including 14 master’s theses, 7 PhD theses, and 10 articles, published between 2008-2023, were included in this study. Descriptive and content analysis were used for data analysis. As a result, the studies investigated the effects of P4C practices on participants' thinking skills, social skills, philosophical thinking skills, cognitive development, and creativity. The most commonly used teaching methods and techniques in P4C applications are question-answer, discussion, and Socratic inquiry. Additionally, there is no unity in the concepts used for philosophical approach and teaching method and technique knowledge. However, in very few studies, the connection between acquisition-content and theme-book has been clearly demonstrated. At the end of the study, suggestions about P4C training programs development were presented based on the findings of the study.

Keywords:

Philosophy For Children, Review, Experimental Study., Education,

PDF

___

Ab Wahab, M.K., Zulkifli, H. & Abdul Razak, K. (2022). Impact of Philosophy for Children and Its Challenges: A Systematic Review. Children, 9 (1671), 1-14. DOI: 10.3390/children911167.
Akan, R. ve Bilgin, A. (2022). Türkiye'deki Eğitim Kurumlarında Uygulanan Çocuklar İçin Felsefe (Philosophy For Children- P4C) Program Uygulamalarının Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 21 (2), 560-592. DOI: 10.20981/kaygi.1090736.
Akkocaoğlu-Çayır, N. (2015). Çocuklar için Felsefe Eğitimi Üzerine Nitel Bir Araştırma [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Akman Dömbekci, H. ve Erişen, M. A. (2022). Nitel Araştırmalarda Görüşme Tekniği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (Özel Sayı 2), 141-160. DOI: 10.18037/ausbd.1227330.
Avcı, F. (2023). Öğretmenlerin Çocuklar İçin Felsefe (P4C) Yaklaşımına ve Kolaylaştırıcı Rollerine İlişkin Görüşleri. Educational Academic Research, (48), 1-13.
Avcı, F.., Özdağ, S., Akdeniz, E. C., Öncü, E. ve Öner, E. (2021). “P4C: Küçük Çocuklar, Büyük Fikirler” eTwinning Projesine Yönelik Öğretmenlerin Görüş ve Değerlendirmeleri. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (1), 214-228. DOI: 10.46442/intjcss.929211.
Başar, M., Akan, D. ve Çiftçi, M. (2018). Mülteci Öğrencilerin Bulunduğu Sınıflarda Öğrenme Sürecinde Karşılaşılan Sorunlar. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26 (5), 1571-1578. DOI: 10.24106/kefdergi.427432.
Bayram, B. ve Öztürk, M. (2020). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Kapsayıcı Eğitime Yönelik Düşünce ve Uygulamaları. Eğitim ve Bilim, 46 (206), 355-377. DOI:10.15390/EB.2020.9179.
Boyacı, N. P., Karadağ, F. ve Gülenç, K. (2018). Çocuklar İçin Felsefe/Çocuklarla Felsefe: Felsefi Metotlar, Uygulamalar ve Amaçlar. Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, (31), 145-173. DOI: 10.20981/kaygi.474657.
Boyraz, C. (2022). Çocuklar İçin Felsefe Eğitiminde Uyaran Olarak Çizgi Filmlerin Kullanımı: Vikingler ve Heidi. Erciyes Journal of Education, 6 (2), 127-144. DOI: 10.32433/eje.1152712.
Budak Durmuş, F. ve Çalışkan, M. (2022). Çocuklarla Felsefe Konusunda Türkiye’de Yapılmış Akademik Çalışmaların İçerik Analizi. Felsefe Dünyası, 2 (76), 105-134.
Canbaz, B. ve Kaplan Say, A. (2022). Çıtır Çıtır Felsefe Kitap Serisinin Eleştirel Düşünme Becerileri Açısından İncelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 51 (236), 3081-3106. DOI: 10.37669/milliegitim.953935.
Cassidy, C. & Christie, D. (2013). Philosophy with Children: Talking, Thinking and Learning Together. Early Child Development and Care, 183 (8), 1072-1083. DOI: 10.1080/03004430.2013.773509
Cassidy, C., Marwick, H., Deeney, L. & McLean, G. (2018). Philosophy with Children, Self-Regulation and Engaged Participation for Children with Emotional-Behavioural and Social Communication Needs. Emotional and Behavioural Difficulties, 23 (1), 81-96. DOI: 10.1080/13632752.2017.1388654.
Cin-Şeker, Z. (2022). Türkçe Derslerinde Metinlerle Eleştirel Düşünme Becerisinin Geliştirilmesi Bağlamında İşlevsel Bir Yaklaşım Önerisi: Çocuklar için Felsefe (P4C). Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 8 (1), 98-122. DOI: 10.47615/issej.1094455.
Crossan, M. M. & Apaydın, M. (2010). A Multi-Dimensional Framework of Organizational Innovation: A Systematic Review of The Literature. Journal of Management Studies, 47 (6), 1154-1191. DOI: 10.1111/j.1467-6486.2009.00880.x
Ćurko, B., & Cah, Z. (2020). Philosophy with Children and Education for Human Rights - Including Workshop Examples1. Život İ Škola: Časopis Za Teoriju i Praksu Odgoja i Obrazovanja, 66 (2), 25-39. DOI: 10.32903/zs.66.2.2.
Demiral, S. (2022). Erken Çocukluk Döneminde Felsefe Aracılığıyla Yeni Pedagoji. Antropoloji, (43), 50-62. DOI: 10.33613/antropolojidergisi.1027047.
Demirel Uçan, A. (2022). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eleştirel Düşünme Becerisinin Geliştirilmesinde Çocuklar için Felsefe Yaklaşımının Kullanılması. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8 (2), 161-178. DOI: 10.32955/neu.ilaf.2022.8.2.01.
Di Masi, D. & Santi, M. (2016). Learning Democratic Thinking: A Curriculum to Philosophy for Children as Citizens. Journal of Curriculum Studies, 48 (1), 136-150. DOI: 10.1080/00220272.2015.1088064.
Direk, N. (2017). Çocuklarla Felsefe. İstanbul: Pan Yayınları.
Dirican, R. (2022). Çocuklarla Felsefenin Eleştirisi. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, (17), 48-62. DOI: 10.55256/temasa.1024858.
Fer, S. (2011). Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımları. Anı Yayıncılık.
Fraenkel, R. J. & Wallen, E. N. (2000). How to Design and Evaluate Research in Education (4th ed.). San Francisco: McGraw-Hill.
García-Moriyón, F., Rebollo, I. & Colom, R. (2005). Evaluating philosophy for children: A meta-analysis. Thinking: The Journal of Philosophy for Children, 17 (4), 14-22. DOI: 10.5840/thinking20051743
Gorard, S., Siddiqui, N. & See, B. H. (2017). Can ‘Philosophy for Children’improve primary school attainment?. Journal of Philosophy of Education, 51 (1), 5-22. DOI: 10.1111/1467-9752.12227.
Gough, D. & Thomas, J. (2016). Systematic Reviews of Research in Education: Aims, Myths and Multiple Methods. Review of Education, 4 (1), 84-102.
Gough, D., Thomas, J. & Oliver, S. (2017). An Introduction to Systematic Reviews. Sage Publication
Kefeli, İ. ve Kara, U. (2008). Çocukta Felsefi ve Eleştirel Düşünmenin Gelişimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41 (1), 339-357. DOI: 10.1501/Egifak_0000000187.
Kodaz Öcal, N. ve Aybek, B. (2022). Öğretmen ve Öğrencilerin Çocuklar için Felsefe (P4C) Kavramına Yönelik Algılarının Metaforlar Yoluyla Belirlenmesi. Turkish Studies-Educational Sciences, 17 (2), 313-332. DOI: 10.7827/TurkishStudies.57572.
Kökten, H. (2022). Çocuklar için Felsefe (P4C) Eğitiminde Diyaloğun Önemi. Beytulhikme. An International Journal of Philosophy, 12 (4), 1077- 1097. DOI: 10.29228/beytulhikme.65686.
Lipman, M. (1981) Philosophy for children, in: A. L. Costa (Ed.) Developing Minds: Programs for Teaching Thinking, Volume 2 (Alexandria, VA, Association for Supervision and Curricular Development), 35–38. DOI: 10.5840/thinking1981231
Lipman, M. (1998) Teaching Students to Think Reasonably: Some Findings of the Philosophy for Children Program, The Clearing House, 71 (5), 277-280, DOI: 10.1080/00098659809602723
Lipman, M. (2003). Thinking in education. Cambridge University Press.
Locke, A., Ginsberg, J. & Peers, I. (2002) Development and Disadvantage: İmplications For The Early Years And Beyond. International Journal of Language and Communication Disorders, 37 (1), 3–15. DOI: 10.1080/13682820110089911
Matthews, G. (1980). Philosophy and the Young Child (Cambridge, MA, Harvard University Press).
Matthews, G. B. (2000). Çocukluk Felsefesi (çev. E. Çakmak). Gendaş Kültür
McCall, C. (2009). Transforming Thinking: Philosophical Inquiry in the Primary and Secondary Classroom. London: Routledge.
MEB (2007). İlköğretim Düşünme Eğitimi (6.7.8.Sınıf) Dersi Öğretim Programı. Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara.
Moher, D., Liberati, A., Tetzlaff, J., Altman, D. G. & PRISMA Group. (2009). Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses: The PRISMA Statement. Annals of Internal Medicine, 151 (4), 264-269. DOI: 10.7326/0003-4819-151-4-200908180-00135.
Mutlu, B. (2017). Çocuklukta ve Çocukça Felsefe Yapmak. Çocuk ve Medeniyet, 2 (4), 19-50.
Naraghi, M. S., Ghobadiyan, M., Naderi, E. A. & Shariatmadari, A. (2013). Philosophy for Children (P4C) Program and Social Growth, Journal of Basic and Applied Scientific Research, 3 (5), 398-406.
Nuyan, E. ve Yenisoy Şahin, E. (2023). Çocuklar için Felsefe: Özerk Düşünme, Demokrasi ve Demokratik Yurttaşlık. Felsefi Düşün-Academic Journal of Philosophy, (20), 65-84.
Oliver, S. & Sutcliffe, K. (2012). Describing and Analysing Studies. In D.Gough, S. Oliver and J. Thomas (Eds). An Introduction to Systematic Reviews. Sage Publications. 135-152.
Ornstein, A. C. & Hunkins, F. P. (2004). Curriculum: Foundations, Principles and Issues. Pearson.
Oyler, J. (2016). Philosophy with Children: The Lipman-Sharp Approach to Philosophy for Children. Encyclopedia of Educational Philosophy and Theory, 1-7. DOI: 10.1007/978-981-287-532-7_226-1.
Önal, M. (2017). Çocukça Felsefe Yapmak ya da Düşünme ve Felsefe Dersine Hazırlanmak. Çocuk ve Medeniyet, 2 (4), 61-70.
Santi, M. & Di Masi, D. (2014). Pedagogies to Develop Children’s Agency İn Schools. In C. Hart, M. Biggeri, & B. Babic (Eds.), Agency And Participation İn Childhood And Youth (pp. 123–144). London: Bloomsbury Academic
Sharp, A. M. (1995). Philosophy for Children and the Development of Ethical Values. Early Child Development and Care, 107 (1), 45-55, DOI: 10.1080/0300443951070106
Shulman, L. (1987). Knowledge and Teaching: Foundations of the New Reform. Harvard Educational Review, 57 (1), 1-23. DOI: 10.17763/haer.57.1.j463w79r56455411.
Sönmez, V. (2020). Program Geliştirmede Öğretmen Elkitabı. Anı Yayıncılık.
Temiz, M. ve Bayraktar, L. (2023). Çocuklarla Felsefede Dil ve Düşüncenin Önemi. HAFIZA, 5 (1), 1-18. DOI: 10.56671/hafizadergisi.1210550.
Tranfield, D., Denyer, D. & Smart, P. (2003). Towards a Methodology for Developing Evidence-Informed Management Knowledge by Means of Systematic Review. British Journal of Management, 14 (3), 207-222. DOI: 10.1111/1467-8551.00375.
Trickey, S. (2007, June). Promoting Social and Cognitive Development in Schools: An Evaluation of ‘Thinking Through Philosophy’. In The 13th International Conference on Thinking Norrköping; Sweden, 21, 187-191.
Trickey S. & Topping, K. J. (2004). Philosophy for Children: A Systematic Review. Research Papers in Education, 19 (3), 365-380, DOI: 10.1080/0267152042000248016.
UNESCO (2007). Philosophy, a School of Freedom: Teaching Philosophy and Learning to Philosophize; Status and Prospects (UNESCO, Çev.). UNESCO Publishing. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000154173.
Ülper Oktar, S. (2019). Çocuklarla Felsefe Üzerine Bir İnceleme. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (17), 45-66.
Vansieleghem, N. & Kennedy, D. (2011). What is Philosophy for Children, What is Philosophy With Children—After Matthew Lipman?. Journal of Philosophy of Education, 45 (2), 171-182. DOI: 10.1111/j.1467-9752.2011.00801.x.
Varış, F. (1989). Eğitimde Program Geliştirmeye Sistematik Yaklaşım. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences, 22 (1), 7-12. DOI: 10.1501/Egifak_0000000866.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (12. Basım). Seçkin Yayıncılık.
Yılmaz, K. (2021). Sosyal Bilimlerde ve Eğitim Bilimlerinde Sistematik Derleme, Meta Değerlendirme ve Bibliyometrik Analizler. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (2), 1457-1490. DOI: 10.33206/mjss.791537.
Yurdakul, A. ve Tok, T. N. (2018). Öğretmen Gözüyle Göçmen/Mülteci Öğrenci. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9 (2), 46-58.