Turizm Gelirlerinin Cari İşlemler Dengesi ve Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir Uygulama

Turizm sektörü, Türkiye ekonomisi için azımsanamayacak öneme sahip bir gelir kaynağıdır. Turizm sektöründeki olumlu ve olumsuz gelişmeler ekonomiye döviz giriş çıkışı, istihdam, enflasyon, ödemeler bilançosu gibi birçok gösterge üzerinde etkili olmaktadır. Bu nedenle Türkiye’de turizm gelirlerinin cari işlemler dengesi ve ekonomik büyüme üzerindeki etkilerini ele alan çeşitli çalışmalar mevcuttur. Ancak bu çalışmada önceki çalışmalardan farklı olarak hem daha güncel veriler kullanılmakta hem de değişkenler arasındaki kısa ve uzun vadeli ilişkiler araştırılmaktadır. Sonrasında analiz sonuçlarının daha net bir şekilde değerlendirilebilmesi amacıyla nedensellik analizi yapılmaktadır. Çalışmada öncelikle Türkiye’nin 2005-2021 dönemi, turizm gelirleri, cari işlemler dengesi ve ekonomik büyüme verilerinden yararlanılarak ARDL analizi uygulanmıştır. Ardından değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisinin incelenmesi amacıyla Toda-Yamamoto nedensellik analizi yapılmıştır. Nedensellik analizi sonuçlarına göre değişkenler arasında karşılıklı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada yapılan tüm analizlerden elde edilen sonuçlara göre turizm gelirleri, cari işlemler dengesi ve ekonomik büyümenin belirleyicilerinden biridir. Dolayısıyla Türkiye’nin cari işlemler dengesini iyileştirebilmesi ve ekonomik büyümeyi sağlama hedefine ulaşabilmesi için ülkeye turist çekebilmesi, bu amaçla çeşitli politikalar uygulaması önem arz eden bir husustur.

Anahtar Kelimeler:

Turizm gelirleri, cari işlemler dengesi, ekonomik büyüme, ARDL analizi, Toda-Yamamoto nedensellik analizi.

The Effect of Tourism Revenues on Current Account and Economic Growth: An Econometric Application on Turkey

The tourism sector is an important source of income for the Turkish economy. Positive and negative developments in the tourism sector have an impact on many indicators such as foreign currency inflow and outflow, employment, inflation, balance of payments. For this reason, there are various studies dealing with the effects of tourism revenues on the current account balance and economic growth in Turkey. However, in this study, unlike previous studies, both more up-to-date data are used and short- and long-term relationships between variables are investigated. Afterwards, causality analysis is performed in order to evaluate the results of the analysis more clearly. In the study, ARDL analysis was applied by making use of Turkey's 2005-2021 period, tourism revenues, current account balance and economic growth data. Then, Toda-Yamamoto causality analysis was conducted to examine the causality relationship between the variables. According to the results of the causality analysis, it has been determined that there is a reciprocal relationship between the variables. According to the results obtained from all analyzes in the study, tourism revenues are one of the determinants of current account balance and economic growth. Therefore, in order for Turkey to improve its current account balance and achieve its goal of achieving economic growth, it is important to attract tourists to the country and to implement various policies for this purpose.

Keywords:

Tourism revenues, current account balance, economic growth, ARDL analysis, Toda-Yamamoto causality analysis.,

PDF

___

Akel, V. ve Gazel, S. (2014). Döviz Kurları ile BİST Sanayi Endeksi Arasındaki Eş bütünleşme İlişkisi: Bir ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (44), 23-41.
Alhowaish, A. K. (2016). Is Tourism Development a Sustainable Economic Growth Strategy in the Long Run? Evidence From GCC Countries. Sustainability, 8(7), 1-10.
Altıner, A. (2019). Turizm ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği (1969-2018). Anadolu İktisat ve İşletme Dergisi, 3(2), 114-133.
Arslantürk, Y., Balcılar, M. ve Özdemir, Z. A. (2011). Time-Varying Linkages Between Tourism Receipts and Economic Growth in a Small Open Economy. Economic Modelling, 28(1-2), 664-671.
Ayas, I. ve SarıÇallı, D. (2022). Turizm Gelirleri ve Ekonomik Büyüme İlişkisine ARDL Sınır Testi ve Zamanla Değişen ARDL Teknikleri ile Ekonometrik Bakış. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 23(2), 345-361.
Bahar, O. ve Bozkurt, K. (2010). Gelişmekte Olan Ülkelerde Turizm-Ekonomik Büyüme İlişkisi: Dinamik Panel Veri Analizi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(2), 255-265.
Balaguer, J. ve Cantavella-Jorda, M. (2002). Tourism as a Long-Run Economic Growth Factor: The Spanish Case. Applied Economics, 34(7), 877-884.
Balıkçıoğlu, E. ve Oktay, K. (2015). Türkiye’de Turizm Gelirleri ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Kamu Politikaları Doğrultusunda Değerlendirilmesi. Sosyoekonomi, 23(25), 113-125.
Beyaz, Z. ve Karabacak, G. (2018). Türkiye’de Turizm Gelirlerinin Cari İşlemler Dengesi Üzerindeki Etkisi. International European Journal of Managerial Research, 2(2), 56-75.
Bozgeyik, Y. ve Eban, F. (2017). Türkiye’de Turizm Gelirlerinin Cari İşlemler Dengesi Üzerindeki Etkisi: 2000-2015 Dönemine İlişkin Ampirik Çalışma. The Journal of Social Science, 11, 966-978.
Bozkurt, E. ve Topçuoğlu, Ö. (2013). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Turizm İlişkisi, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 4(7), 91-105.
Cihangir, M., Erkan, B. ve Harbalıoğlu, M. (2014). The Effect on Current Account of Net Tourism Revenues in Turkey. European Scientific Journal, (13), 47-65.
Cinel, E. A. ve Yolcu, U. (2021). Turizm Gelirlerinin Cari İşlemler Dengesine Etkileri: Türkiye Örneği Üzerinde Yapay Sinir Ağları ile Öngörü. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (31), 247-264.
Çelik Uğuz, S. (2014). Türkiye’de Cari İşlemler Dengesi ve Turizmin Önemi. Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2014(1), 18-22.
Çoban, O. ve Özcan, C. C. (2013). Türkiye’de Turizm Gelirleri-Ekonomik Büyüme İlişkisi: Nedensellik Analizi (1963-2010).Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(1), 243-261.
Demir, E. ve Bahar, O. (2021). Turizm Gelirlerinin Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Üzerine Ampirik Analiz. International Journal Of Social Sciences And Education Research,7(2), 162-172.
Demir, Y. (2021). Analyzing The Effect of Employment in The Agricultural and Industrial Sectors on Economic Growth with The ARDL Bounds Test. International Journal of Contemporary Economics and Administrative Sciences,11(1), 178-192. https://Doi.Org/10.5281/Zenodo.5136851.
Dereli, D. D. ve Akiş, E. (2019). Türkiye’de Turizm Gelirleri ile İktisadi Büyüme Arasındaki İlişkinin Analizi (1970- 2016). Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(2), 467-478.
Dritsakis, N. (2004). Tourism As a Long-Run Economic Growth Factor: An Empirical Investigation for Greece Using Causality Analysis. Tourism Economics, 10(3), 305-316.
Dücan, E., Şit, M. ve Şentürk, M. (2016). Ekonomik Büyümeye Bir Katkı Bağlamında Turizm Gelirleri: Bir Panel Veri Uygulaması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 1-14.
Gidey, K. (2021). The Effect of Tourism on Current Account Balance in Ethiopia. Journal of African Development Studies, 8(2), 5-20.
Girgin, E. (2019). Turizm Gelirleri ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği(Yüksek Lisans Tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
Govdeli, T. ve Baskonus Direkci, T. (2017). The Relationship Between Tourismand Economic Growth: OECD Countries. International Journal of Academic Research in Economic sand Management Sciences, 6(4), 104- 113.
Işık Maden, S., Bulgan, G. ve Yıldırım, S. (2019). The Effect of Tourism Sector on Economic Growth: An Empirical Study on Turkey. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 14(55), 215-225.
Kızılgöl, A. Ö. ve Erbaykal, E. (2008). Türkiye’de Turizm Gelirleri ile Ekonomik Büyüme İlişkisi: Bir Nedensellik Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,13(2), 351-360.
Kızılkaya, O., Sofuoğlu, E. ve Karaçor, Z. (2016). Türkiye’de Turizm Gelirleri-Ekonomik Büyüme İlişkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 203-215. DOI: 10.18657/yecbu.71790.
Kızılkaya, O. (2018). Türkiye’de Turizm Gelirleri ve Büyüme İlişkisinin Bootstrap Nedensellik Testi ile İncelenmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (21), 218-227.
Kim, H. J., Chen, M. H. ve Jang, S. C. S. (2006). Tourism Expansion and Economic Development: The Case of Taiwan. Torurism Management, 27(5), 925-933.
Köse, Z. ve Meral, G. T. (2021). Turizm Gelirleri ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Seçili Ülkeler Örneği. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 21(3), 429-444. DOI: 10.11616/asbi.1022549.
Lawal, A. I., Nwanji, T. I., Asaleye, A. ve Ahmed, V. (2016). Economic Growth, Financial Development and Trade Openness in Nigeria: An Application of the ARDL Bound Testing Approach. Cogent Economics& Finance, 4(1), 1-15.
Lorde, T., Lowe, S.R ve Francis, B. (2010). Do Tourism Receipts Contribute to The Sustainability of Current Account Deficits on Barbados? Working Paper, Central Bank of Barbados, 1-36.
Malik, S., Chaudhry, I. S., Sheikh, M. R., Farooqi, F. S. (2010). Tourism, Economic Growthand Current Account Deficit in Pakistan: Evidence from Co-integraitonand Causal Analysis. European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, 22, 21-31.
Naseem, S. (2021). The Role of Tourism in Economic Growth: Empirical Evidence from Saudi Arabia. Economies, 9(3), 1-12.
Oğuz, K., Çömlekçi, İ. ve Kaya, V. (2012). Turizm Gelirlerinin Çeşitli Makroekonomik Göstergeler ile İlişkisi: Türkiye Örneği (1992–2011).Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 75-100.
Oh, C.O. (2005). The Contribution of Tourism Development to Economic Growth in the Korean Economy. Tourism Management, 26(1), 39-44.
Owino, O. (2014). Tourism and The Current Account Position in Kenya. A Research Paper Submitted to The University of Nairobi, School of Economics. Partial Fulfilment of The Requrements for The Award of Masters of Arts Degree in Economic Policy Management.
Özcan, C. (2015). Turizm Gelirleri-Ekonomik Büyüme İlişkisinin Simetrik ve Asimetrik Nedensellik Yaklaşımı ile Analizi: Türkiye Örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (46), 177-199.
Özkurt, İ. C. ve Bilgir, B. (2022). Türkiye’de Turizm Gelirleri ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: ARDL Yaklaşımı. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 18(1), 277-303.
Pamuk, M. ve Bektaş, H. (2014). Türkiye’de Eğitim Harcamaları ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi,2(2), 77-90.
Pata, U. K. (2020). Turizm, Finansal Gelişme, Ticari Açıklık ve Sermaye Stokunun Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri: Türkiye Örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(4), 151-167.
Pesaran, M. H. ve Smith, R. (1995). Estimating Long-Run Relationships from Dynamic Heterogeneous Panels. Journal of Econometrics,68(1), 79-113.
Rasool, H., Maqbool, S. ve Tarique, M. (2021). The Relationship Between Tourism And Economic Growth Among BRICS Countries: A Panel Cointegration Analysis. Future Business Journal,7(1), 1-11.
Sancar Özkök, C. ve Akbaş, Y. E. (2019). Türkiye’de Turizm Gelirleri ve Cari İşlemler Dengesi Arasındaki İlişkinin Analizi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2019 Ek Sayı, 45-58.
Seghie, G. M., Mostefa, B., Abbes, S. M. ve Zakarya, G. Y. (2015). Tourism Spending-Economic Growth Causality in 49 Countries: A Dynamic Panel Data Approach. Procedia Economics and Finance, 23, 1613-1623.
Şahin, D. (2017). Akdeniz Ülkelerinde Turizm ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Analizi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (BUSBED),7(14), 115-124.
Şengönül, A., Karadaş, H. A., Koşaroğlu, Ş. M. (2018). Turizme Dayalı Büyüme Hipotezinin OECD Üyesi Olan Akdeniz Ülkeleri İçin Analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(60), 1123-1135.
Şit, M. (2016). Türkiye Ekonomisinde Net Turizm Gelirlerinin Cari İşlemler Açığını Azaltmadaki Etkisinin Analizi: 1980-2015 Dönemi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(4), 57-67.
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2023). “Turizm İstatistikleri”, https://yigm.ktb.gov.tr/TR- 9851/turizmistatistikleri.html, (13.02.2023).
Telatar, O. M. (2020). The Role of Tourism Revenues on Financing the Current Account Deficits: An Empirical Analysis on Turkish Economy. Economic and Social Development: 59. Scientific Conference on Economic and Social Development, Book of Proceedings, Germany.
The World Bank. (2023). “Current Account Balance Data”, https://data.worldbank.org/indicator/BN.CAB.XOKA.CD, (13.02.2023).
Theng, S., Qiong, X. ve Tatar, C. (2015). Mass Tourism vs Alternative Tourism? Challenges and New Positionings. Études Caribéennes, 31-32.
Tıraş, H. H. (2022). Turizm Gelirlerinin Türkiye Ekonomisine Etkilerinin Makroekonomik Değişkenler Üzerinden Değerlendirilmesi. Turizm Ekonomisi, Yönetimi ve Politika Araştırmaları, 2(2), 66-78.
Trading Economics. (2023). “Turkey Tourism Revenues”, https://tradingeconomics.com/turkey/tourism- revenues, (13.02.2023).
Tuğcu, C. T. (2014). Tourismand Economic Growth Nexus Revisited: A Panel Causality Analysis for The Case of The Mediterranean Region. Tourism Management, 42, 207-212.
Turgut, E., Uçan, O. ve Başaran, N. (2021). Turizm Sektörünün Türkiye Ekonomisine Etkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (45), 144-159.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası. (2023). “Milliyetlere Göre Ziyaretçi Sayısı”, https://evds2.tcmb.gov.tr, (13.02.2023).
Türkiye İstatistik Kurumu. (2023). “Turizm İstatistikleri”, https://data.tuik.gov.tr, (13.02.2023).
Uğuz, S. Ç. (2014). Türkiye'de Cari İşlemler Dengesi ve Turizmin Önemi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2014(1), 18-22.
UNWTO World Tourism Organization. (2021). “UNWTO World Tourism Barometerand Statistical Annex, January 2021”, https://www.e-unwto.org/doi/abs/10.18111/wtobarometereng.2021.19.1.1, (13.02.2023).
Uslu, H. (2020). Türkiye’de Turizm Gelirlerinin Cari İşlemler Dengesi Üzerindeki Etkileri: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 12(1), 38-67.
Uysal, D., Erdoğan, S. ve Mucuk, M. (2004). Türkiye’de Turizm Gelirleri ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki (1992-2003). Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 4(8), 162-170.
Walterskirchen, E. (1998). Reasons for Austria’s Current Account Deficit. Austrian Economic Quarterly, 1, 19-24.
Wijesekara, C., Tittagalla, C., Jayathilaka, A., Ilukpotha, U., Jayathilaka, R. ve Jayasinghe, P. (2022). Tourism and Economic Growth: A Global Study on Granger CausalityandWaveletCoherence.PlosOne,17(9), E0274386.
Yamak, N., Tanrıöver, B. ve Güneysu, F. (2012). Turizm-Ekonomik Büyüme İlişkisi: Sektör Bazında Bir İnceleme. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(2), 205-220.
Yapar Saçık, S., Akar, G. ve Gülmez, Z. (2019). Turizm Gelirlerinin Cari İşlemler Dengesi Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (42), 303-316.