KÜLTÜR COĞRAFYASI AÇISINDAN VEZİRKÖPRÜ YÖRESİNDE DOKUMA KÜLTÜRÜ

Dokumacılık, toplumların yaşam biçimlerini, sosyo-ekonomik yapılarını, davranış biçimlerini ve yerel kimliklerini güçlü bir şekilde yansıtan kültürel miras değerleridir. Bu kültür ürününün mekânsal dağılışı ve mekânsal çeşitliği büyük ölçüde tarihi yapı, çevre, kültür ve dağılış ilişkileri açısından yöreden yöreye farklılık göstermektedir. Makalede Vezirköprü yöresindeki dokuma kültürünün ortaya çıkışı ve gelişimi kültür coğrafyası açısından tartışılmıştır. Çalışma ile yöredeki dokuma kültürünün tarihi yapısı, dokuma kültürüne ait özelliklerin ortaya konulması ve yöreye ait bir dokuma envanteri oluşturularak bu kültürel mirasın korunmasına katkı sağlanması amaçlanmaktadır. Ayrıca yöredeki dokuma kültürünün oluşması ve şekillenmesinde etkili olan coğrafi çevre bileşenleri ortaya konularak dokuma kültürünün yöre içindeki mekânsal dağılışı ve mekânsal çeşitliliklerinin tasvir edilmesi de amaçlanmaktadır. Vezirköprü yöresinin dokuma kültürü potansiyelini ve özelliklerini ortaya koymak ve dikkatleri yöreye çekmeye yardımcı olmaya odaklanan bu araştırmada; literatür taraması, kaynak kişi görüşmeleri, sahadaki inceleme ve gözlemlerin sonuçlarından yararlanılmıştır. Dokumacılık, Vezirköprü’de Demir Çağı’ndan günümü yüz yıllardır varlığını koruyan kültürel bir mirastır. Yörede dokuma ürünlerinde kullanılan hammadde, dokuma ürünlerinin boyutu, biçimi ve üzerlerindeki desenler birbirinden farklıdır. Yöredeki dokuma kültürü; Susuz Bezi dokumacılığı, Soruk Vadisi kilim, heybe, çorap ve boncuklu taç dokumacılığı ve Özyörük Köyü yörük dokumaları ile kilim (çöpür) ve çuval dokumacılığı olmak üzere üç gruba ayrılır. Bu farklılıkta yöredeki dokuma kültürünün Demir Çağı’na kadar tarihlendirilmesi yanında yörenin tarih boyunca farklı kültürlere (Hitit, Frig, Roma, Bizans, Türk) ev sahipliği yapması ve yörenin coğrafi çevre bileşenleri de etkilidir.

Anahtar Kelimeler:

Kültür, Kültürel miras, Dokumacılık, Vezirköprü

IN TERMS OF THE CULTURAL GEOGRAPHY, THE CULTURE OF WEAVİNG İN THE VEZİRKOPRU REGİON

Weaving is a cultural heritage value that strongly reflects the lifestyles, socio-economic structures, patterns of behaviour and local identities of societies. The spatial distribution of this cultural product and the spatial variety vary greatly from the standpoint of historical structure, environment, culture and distribution relations.İn the article discusses the emergence and development of the weaving culture in the Vezirköprü region in terms of cultural geography. The aim of this study is to contribute to the preservation of this cultural heritage by establishing the historical structure of the weaving cultures in the region, revealing the characteristics of the weaving culture and creating a weaving inventory belonging to the region. It is also aimed to describe the spatial distribution and spatial diversity of the weaving culture in the region by introducing the geographical environmental components which are effective in the formation and formation of the weaving cultures in the region.In this research which focuses on revealing the potential and characteristics of weaving culture of Vezirköprü region and helping to attract attention to the region, make use of literature review, source interviews, field reviews and observations. Weaving in Vezirköprü is a cultural heritage that preserves its existence for hundreds of years since Iron Age. The raw materials used in the woven products in the region, the size, shape and patterns of the woven products are different from each other. Weaving culture in the region that are divided into three groups: Susuz calico weaving, Soruk Valley rug, saddlebag, sock and beaded crown weaving and Özyörük Village nomad weaving, rubbing rugs and sack weaving. In this difference is due to the fact that the weaving cultures on the site are dated to the Iron Age, region is hosted by different cultures (Hittite, Phrygian, Roman, Byzantine, Turkish) throughout history and the geographical environment components are influential.

Keywords:

Culture, Cultural heritage, Weaving, Vezirkopru,

PDF

___

Atasoy, Fahri (2014). İpek Yolunda Türk Dünyası Ortak Kültür Mirası. Ankara: Türk Yurdu Yayınları.
Aygün, Necmettin (2009). Osmanlı Devleti’nin Son Zamanlarında Karadeniz’in Güney Kesiminde İktisadî Faaliyetler. Karadeniz Araştırmalar , 41-76.
Aytaç, Ahmet (2008). Türk Medeniyetinde Dokuma Kültürü ve Yabancı Resim Sanatı Üzerindeki Tarihsel Yeri. 38. ICANAS (s. 203-220). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
Emekli, Gözde (2006). Coğrafya, Kültür ve Turizm: Kültürel Turizm. Ege Coğrafya Dergisi, 15, 51-59.
Evliya Çelebi (1986). Tam metin seyahatname. (Cilt 2-3). İstanbul: Üçdal Neşriyat.
Fourcade, Pascal (1806). Ville et territoire de VezirKioprou, . Paris: AMAE.
Gül, Seyfullah ve Yılmaz, Ali (2015). Vezirköprü’de (Samsun) Tarihsel Koruma ve Halkın Koruma Çalışmalarına Yaklaşımı. Studies of The Ottoman Domain, 5 (8), 1-28.
Gül, Seyfullah ve Yılmaz, Ali (2016). Vezirköprü Yöresi Kültür Turizmi Potansiyelinin Analitik Hiyerarşi Yöntemi ile Belirlenmesi ve SWOT Ölçütlerinin Temel Kültür Turizmi Kriterleriyle Olan İlişkisi, Studies Of The Ottoman Domain, 6, (11), 43-63.
Karabaşa, Solmaz (2013). Ekolojizmin Ortak Paydasında Geleneksel El Sanatları, Yeşil Tekstil ve Yavaş Moda (Sultan Sazlığı Örneği). Akdenız Sanat Dergisi, 4 (8).
Kıvrak, Bünyamin (2014). Vezirköprü'de El Sanatları. Vezirköprü Araştırmaları, (s. 457-467). Samsun: Erol Ofset.
Oğuz, M. Öcal (2002). Küreselleşme ve Ulusal Kalıt Kavramları Arasında Türk Halkbilimi. Millî Folklor, 50, 5-8.
Omur, Ozanay (1997). Anadolu El Sanatlarının Çağdaş Sanat İçindeki Yeri. V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi – Maddi Kültür Seksiyon Bildirileri, (s.471-478). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
Oymaağaç Höyük - Nerik (2011). Yıllık rapor. Erişim:10 Eylül 2014, http://www.nerik.de/oezet/onlineyayinlari.php?artikelid=149
Şemsettin Sami (1896). Kamus-ül A'lâm: Köprü. Vezirköprü Araştırmaları (s. 75-79). Samsun: Erol Ofset.
TDK (2018). Çivit. Erişim:20.02.2018. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_ttas&view=ttas&kategori1=derlay&kelime1=%C3%A7ivit
TDK (2018). Maroken. Erişim:20.02.2018. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=%C4%B0SKEMLETDK, 2018,
TDK (2018). Muslin. Erişim:20.02.2018. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5ab640c512e3f2.07207046 http://www.oed.com/view/Entry/124185,
TDK (2018). Şilte. Erişim:20.02.2018. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=%C5%9E%C4%B0LTE
Tümertekin, Erol ve Özgüç, Nazmiye (2009). Beşeri Coğrafya: İnsan. Kültür. Mekan. İstanbul: Çantay Kitabevi.
Yılmaz Özgür (2015). Sinop Fransız Konsolosu Pascal Fourcade’ın 1806 Yılı Amasya, Lâdik ve Vezirköprü Seyahatleri. III. Uluslararası Geçmişten Günümüze Merzifon ve Amasya Yöresi Sempozyumu, (s.155). Ankara: Edge Akademi Yayınevi.