THE CUMANS IN PAPHLAGONIA

Asya'daki Türk nüfus Oğuzlar ve Kıpçaklar olmak üzere iki büyük etnik gruptan oluşmaktadır. Oğuzlar hakkında Faruk Sümer'in eseri önemli bir boşluğu doldururken Kıpçaklar üzerine henüz yeterince araştırma yapılmamıştır. Kıpçaklar Bizans eliyle Trakya'dan Gürcüler aracılığıyla Kafkaslar üzerinden Anadolu'ya getirilmiştir. Kıpçaklar, Kafkasların güneyi ile Azerbaycan'ın yanı sıra Anadolu'nun değişik bölgelerinin Türkleşmesinde Oğuzlardan sonra ikinci derecede önemli rol oynamışlardır. XI. yüzyıl gibi erken bir tarihte Kıpçakları Anadolu'da görmekteyiz. Bu makalede Paphlagonia Bölgesi'ndeki Kuman-Kıpçak etkisi incelenmiş; konu daha çok Türk lehçeleri açısından ele alınmıştır. Zira Karadeniz kıyılarındaki Türk lehçeleri Bendereğli'den Samsun'a kadar Kıpçak etkisi altındadır. Söz konusu etki altında birçok ses değişimi mey-dana gelmiştir. Kıpçakların Karadeniz kıyılarına olan göç hareke-tinin boyutu tam olarak bilinmemekle birlikte bölgedeki yerleşim yerlerinin dilini derinlemesine etkileyecek ölçüde olduğu açıktır.

PAFLAGONYA'DAKİ KUMANLAR

The Turkish population of Asia Minor comprised two large ethnic groups, the Oghuz, who were a majority, and the Kıpçaks. The latter received lesser attention from modern scholars, yet their presence is still visible in the local Turkish dialects of Paphlagonia. It seems that sometime from 1242 the province suffered a migration of the Cuman population which came from the Balkans and the Crimea. Contrary to what one might have expected, the traces of the Kıpçak popula-tion that came to Asia Minor from Central Asia were extremely obscure. The new coming Kıpçaks served in the Byzantine army, simultaneously settled on the Seljuk territory across the Byzantine border, and later formed military detachments under the Çobanoğullar

PDF

___

ABEL, A., "D?r al-?arb", in The Encyclopaedia of Islam, New Edition, 11 Vols, (Leiden, London, 1960-2002), ii, p. 126.
-------, "D?r al-Isl?m", in Encyclopaedia of Islam, ii, pp. 127-128.
ACROPOLITES, Georgius, Opera, eds. A. Heisenberg and P. Wirth, 2 Vols (Stuttgart, 1978), I.
?????????, ???????, ???????, ???. ?.?. ??????????? (Sankt-Petersburg, 2005).
AKROPOLITES, George, The History, trans. R. Macrides (Oxford, 2007).
BALARD, M., La Romanie Génoise (XIIe - début du XVe siècle), 2 Vols (Rome and Genoa, 1978), I.
BELKE, K., Paphlagonien und Honorias [Tabula Imperii Byzantini, 9] (Vienna, 1996).
BRENDEMOEN, B., "Greek and Turkish language encounters in Anatolia", in Language Encounters Across Time and Space, eds. B. Brendemoen, E. Lanza, E. Ryen (Oslo, 1999), pp. 353-378.
BRYER, A. A. M., "Greeks and Türkmens: the Pontic Exception", Dumbarton Oaks Papers 29 (1975), pp. 113 - 149, reprinted in ibidem, The Empire of Trebizond and the Pontos [Variorum Reprints Series] (London, 1980), article V; A. A. M. Bryer and D. Winfield, The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos, 2 Vols. (Washington DC, 1985).
CHALCOCONDYLAS, Laonicus, Historiarum demonstrationes, ed. E. Darcó, 2 Vols. (Budapest, 1922-1927), II.
Codex Cumanicus, MS Marc. lat. 549, Fondo antico, Coll. 1597, fol. 1 (l.5), 35v (l.2), 61v (l.25), 81v (l.32).
Codex Cumanicus, Ed. G. Kuun, with the prolegomena by L. Ligeti (Budapest, 1981), pp. 1, 77, 160, 229 (pp. 1, 69, 122, 162).
Critobuli Imbriotae Historiae, ed. D. R. Reinsch (Berlin and New York, 1983).
DAWKINS, R., Modern Greek in Asia Minor (Cambridge, 1916).
Die byzantinischen Kleinchroniken, ed. P. Schreiner, 3 Vols (Vienna, 1975-1979), i, pp. 476 (16), 536 (46), 581 (12).
Die altosmanische Chronik des '??i?p???z?de, ed. F. Giese (Leipzig, 1928, reprint: Osnabrük, 1972).
DUDA, H.W., Die Seltschukengeschichte des Ibn B?b? (Copenhagen, 1959). ????????, ?. ?., ?????????? ?????: ????????? ? ??????-?????????? (????-???, 1987).
Géographie d'Aboulféda, ed. M. Reinaud (Paris. 1840).
GREGORAS Nicephorus, Historia Byzantina, eds. L. Schopen and I. Bekker, 3 Vols. (Bonn, 1829-1855), I.
???????, ?.?., [???????? 2.7.0] "????????", in ?.?. ??????? "???????? ????", in ????? ????. ???????? ?????, ??? ???. ?.?. ???????, ?.?. ????????, ?.?. ???????? (Moscow, 1997), pp. 394-411.
------------, "???????? ????", in ????? ????. ???????? ?????, pp. 81-89.
------------, ???????????? ?????????? ????????? ????? (Moscow, 1991).
Histoire des Seldjoucides d'Asie Mineure d'après Ibn-B?b?: texte turc, ed. M.Th.Houtsma [Recueil des textes relatifs à l'histoire des Seldjoucides, iii] (Leiden, 1902).
HUART, C., "Un commentaire du Qorân en dialecte turc de Qastamoûni (XVème siècle)", Journal Asiatique 18, XIe série (1921), pp. 161-216.
IORGA, N., Notes et extraits pour servir à l'histoire des Croisades au XV-e siècle. IV-ème série (1453-1476) (Bucharest, 1915).
Ibn B?B?, Histoire des Seldjoucides d'Asie Mineure, d'après l'abrégé du Seldjoukn?meh d'Ibn-B?b?: texte persan, ed. M.T. Houtsma [Recueil de textes relatifs à l'histoire des Seldjoucides, iv] (Leiden, 1902).
----------, El-Ev?mirü'l-'Al?'iyye f?'l-um?ri'l-'Al?'iyye, [önsöz ve fihristi hazırlayan A.S. Erzi], (Ankara, 1956).
Ibn KEMAL, Tevârih-i âl-i Osman: VII Defter (Tenkidli transkripsiyon), ed. Ş. Turan (Ankara, 1957).
Ibn SA'?D al-MAGHRIB?, Kit?b al-Jughr?f?y? (Beirut, 1970).
????? ????????????????? ???????, ??? ???. ?.?. ????????? (Moscow, 1991).
??????, ?.?., ??????????? ??????? ?????????? ? ????? ????????????? ? XIII- XV ??.: ???????? ???????? (Moscow, 1990).
-----------, ??????? ????????????? ??????? (Sankt-Petersburg, 2007).
KÉLÉKIAN, D., Dictionnaire turc-français (Constantinople, 1911), s.v. muj?wir; Redhouse, A Turkish and English Lexicon.
???????, ??? ????????., (Clavijo Ruy Gonzales), ??????? ??????????? ?? ????? ?????? ? ?????????? ? 1403-1406 ??. (Itinéraire de l'Ambassade Espagnole à Samarkande en 1403-1406), ???. ?.?. ??????????? [??????? ????????? ???????? ????? ? ??????????? ???, ?. 28] (Sankt-Petersburg, 1881).
KORKMAZ, Z., "Die Frage des Verhältnisses der anatolischen Mundarten zu ihrer etnischen Struktur" in eadem, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, 2 Vols (Ankara, 1995), ii, pp. 188-198.
-------------, "Anadolu Ağızlarının Etnik Yapı ile İlişkisi Sorunu", in eadem, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, ii, p. 179-187.
-------------, "Bartın ve Yöresi Ağızları Üzerine", in eadem, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, ii, pp. 128-149. _____________, "Bartın ve Yöresi Ağızlarındaki Lehçe Tabakalaşması", in eadem, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, ii, pp. 162-178.
-------------, "Anadolu Ağızları Üzerindeki Araştırmaların Bu Günkü Durumu ve Karşılaştığı Sorunlar", in eadem, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, ii, pp. 199-248.
-------------, "Anatolian dialects", in eadem, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, ii, pp. 249- 273.
????????????, ?.?., ???????? ???????? ? XI-XV ??.: ???????? ???????? ? ????? ???????? ?????????? [PhD dissertation] (Moscow, 1997).
------------------------, "??????? ?? ????????? ???????? ????????? (????????????) ??????? ? XIII ?.", in ???????????. ??????? ?????? ?????? ?????????? ?.?. ?????, c???. ?.?. ????????? (Volgograd, 2012), pp. 343-358.
KOROBEINIKOV, D. A., "The Revolt in Kastamonu, c. 1291-1293", Byzantinische Forschungen, 28 (2004), pp. 87-118.
------------------------, "How 'Byzantine' were the early Ottomans? Bithynia in ca. 1290- 1450", in ????????? ??? ? ???????????. ??????? ?????? ? 100-????? ?? ??? ???????? ?.?. ???????????? (1910-1973), ???. ?.?. ?????? ? ?.?. ???????? (Moscow, 2010), pp. 215-239.
LAMPROS, S. P., ?????????? ???? ???????? ??????????? ??????? ?????, ???? ???????????? 7 (1910).
MIONI, E., "Una inedita cronaca byzantina (dal. Marc. gr. 595)", Rivista di Studi Bizantini e Slavi 1 (1981), pp. 71-87.
NEŞRİ, Mehmed., Kit?b-ı Cih?n-nüm? (Neşr? Tarihi), eds. F. R. Unat and M.A. Köymen, 2 Vols (Ankara, 1987), II.
NYSTAZOPOULOU, M., ? ?? ?? ??????? ????????? ????? ???????? (Athens, 1965).
PEACOCK, A.C.S., "The Salj?q Campaign against the Crimea and the Expansionist Policy of the Early Reign of 'Al?' al-D?n Kayqub?d", Journal of the Royal Asiatic Society 16/2, Series 3 (2006), pp. 133-149.
?????????, ?.?., "?????????? ? ????????? ?????????? ????? ?? ?????? ????????????? ????? - ???????? ???????????? ?? 1381-1382 ??.", in ????????????? ? ??????? ???? (Moscow, Sankt-Petersburg, 2000), pp. 317-443.
RASH?D al-D?N, J?mi' al-taw?r?kh, ed. M. Rawshan, M. M?saw?, 4 Vols (Tehr?n, h.sh. 1373 / 1994), I.
RASHUDUDDIN, Fazlullah, Jami'u't-tawarikh: Compendium of Chronicles, trans. W.M. Thackston, 3 Vols (Harvard, 1998-1999), II.
????? ??-???, ??????? ?????????, ???. ?.?. ???????, ?.?. ??????????, ?.?. ?????????, ?.?. ???????????, 3 Vols (Moscow and Leningrad, 1946-1960), II.
REDHOUSE, J.W., A Turkish and English Lexicon, Shewing in English the Significations of the Turkish Terms (Constantinople, 1890, reprinted Istanbul, 2006).
SAVVIDES A., ?? ??????? (????????) ??? ?? ???????? (11?? - 13?? ??. ?.?.), Byzantina 13 (1985).
SPHRANTZES, Georgios., Memorii 1401-1477. În anex? Pseudo-Phrantzes: Macarie Melissenos, Cronica 1258-1481, ed. V. Grecu (Bucharest, 1966).
--------------------, "????????? ????????? ??????? ????????????. ?????? 1: ?????? ??????? I ????????? ? ????? ????", in ???????????? ?????? (Moscow, 1996), pp. 152-168.
Sprache, Geschichte und Kultur der altaischen Völker. Protokollband der XII. Tagung der Permanent International Altaistic Conference 1969 in Berlin, eds. G. Hazai and P. Zieme [Schriften zur Geschichte und Kultur des Alten Orients, Band 5] (Berlin. 1974).
SÜMER, F., Oğuzlar (Türkmenler): Tarihleri, boy teşkilatı, destanları (İstanbul, 1992).
TURSUN BEG, The History of Mehmed the Conqueror, eds. H. İnalcık and R. Murphey (Minneapolis, Chicago, 1978).
WITTEK, P., Das Fürstentum Mentesche. Studie zur Geschichte Westkleinasiens im 13.- 15. Jahrhundert (İstanbul, 1934).
VÁSÁRY, I., "Orthodox Christian Qumans and Tatars of the Crimea in the 13th-14th centuries", Central Asiatic Journal 32 (1988), pp. 260-271.
------------, Cumans and Tatars. Oriental military in the pre-Ottoman Balkans, 1185-1365 (Cambridge, 2005).
???????, ?.?., ???????? ????????????? (Leningrad, 1973), I.
VRYONIS, S. Jr., The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Process of Islamization from the Eleventh through the Fifteenth Century (Berkeley, Los Angeles, London, 1971).
YAZICIZADE Ali, Tevârîh-i Âl-i Selçuk (Oğuznâme-Selçuklu Tarihi), ed. A. Bakır (Istanbul, 2009).
ZORAS, G. T., ???????? ???? ??? ??????? ????????? ???? ??? ?????????? ????????? ?????? 111 (Athens, 1957).

ISSN: 2146-4642
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: Karadeniz İncelemeleri Dergisi

Arşiv