1911

SAĞLIK HARCAMALARI – İKTİSADİ BÜYÜME İLİŞKİSİ: TÜRKİYE EKONOMİSİ ÜZERİNE BİR ANALİZ (1988-2019)

Sağlık ve eğitim harcamaları, beşeri sermaye birikiminin kaynakları arasındadır. Sağlık ve eğitim harcamalarının beşeri sermaye birikimi yoluyla iktisadi büyüme sürecine pozitif katkı yaptığı ileri sürülmektedir. Bu çalışmada sağlık harcamalarının Türkiye’de 1988-2019 dönemi gelişimi ve iktisadi büyüme üzerindeki etkisi üzerinde durulmuştur. Çalışmada sağlık harcamalarının GSYİH’daki payı (SH) ve doğuşta yaşam beklentisinin (DYB) iktisadi büyümeye etkisi ARDL eşbütünleşme testi ile analiz edilmiş ve bu değişkenler arasında uzun dönemde eş-bütünleşme ilişkisi bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmada, Türkiye’de 1988-2019 döneminde SH ve DYB ile GSYİH arasında pozitif yönlü ilişki belirlenmiştir. Bu çerçevede SH’de görülen bir birimlik artışın GSYİH’da 0.112 birim artışa ve DYB’de görülen bir birimlik artışın GSYİH’da 0.018 birim artışa yol açtığı görülmüştür. Türkiye örneğinde SH ve DYB değişkenlerinin iktisadi büyümeye etkileri karşılaştırıldığında SH etkisinin daha büyük olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, yapılan Toda-Yamamoto nedensellik analizi çerçevesinde sağlık harcamaları ile iktisadi büyüme arasında çift yönlü nedensellik ilişkisinin bulunduğu sonucu elde edilmiştir.

THE RELATIONSHIP OF HEALTH EXPENDITURES AND ECONOMIC GROWTH: AN ANALYSIS ON TURKISH ECONOMY (1988-2019)

Health and education expenditures are among the sources of human capital accumulation. It is claimed that health and education expenditures make a positive contribution to the economic growth process through human capital accumulation. In this study, the development of health expenditures in Turkey in the period 1988-2019 and its impact on economic growth is emphasized. In this context, the effects of life expectancy at birth (LEB) and the health expenditures (HE) on economic growth (GDP) were analyzed with the ARDL co-integration test. It was concluded that there is a co-integration relationship between the variables in the long run. In the study, a positive relationship was determined between LEB, HE and GDP in 1998-2019 period in Turkey. In this framework, it has been observed that a one-unit increase in the LEB causes an increase of 0.018 units in GDP and an increase of one-unit in HE leads to an increase of 0.112 units in GDP. When the effects of LEB and HE variables on economic growth are compared, it is concluded that the HE effect is greater in Turkey. In addition, within the framework of Toda-Yamamoto causality analysis, it was found that there is bidirectional causality relationship between health expenditures and economic growth variables.

PDF

___

Aghion, P. and P. Howitt (1992), A model of growth through creative destruction. Econometrica, 60(2); 323-351.
Akel, V. ve Gazel, S. (2014). Döviz kurları ile BİST Sanayi endeksi arasındaki eşbütünleşme ilişkisi: Bir ARDL sınır testi yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 44, 23-41.
Alhowaish, A., (2014). Healthcare expenditure and economic growth in Saudi Arabia: A Granger causality approach, International Journal of Scientific &Engineering Research, 5 (1), 1471-1474.
Altun, Y. & İşleyen, Ş. (2019). Türkiye’de iktisadi büyüme ile sanayi sektöründe istihdam arasındaki ilişkinin ARDL sınır testi yaklaşımı ile ekonometrik analizi: 1991- 2017, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 657-676.
Altun, Y., İşleyen, Ş., & Görür, Ç. (2018). Türkiye’de eğitim ve sağlık harcamalarının ekonomik büyümeye etkisi: 1999-2017, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 39, 223-244.
Akıncı, A. & Tuncer, G. (2016). Türkiye’de sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki, Sayıştay Dergisi, Sayı: 102, 47-61.
Atılgan, E., Kılıç, D., & Ertuğrul, H. M. (2017) The dynamic relationship between health expenditure and economic growth: Is the health-led growth hypothesis valid for Turkey?, European Journal of Health Economics (HEPAC), 18 (5), 567 – 574.
Barro, R. (1990), Government spending in a simple model of endogenous growth”, Journal of Political Economy, Vol: 98, No: 5; 103-125.
Bayraktutan, Y. & Alancıoğlu, E. (2020). Sağlık harcamaları-iktisadi büyüme ilişkisi: seçilmiş OECD ülkeleri için panel bootstrap Granger nedensellik analizi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (2),1-12.
Beraldo, S., Montolio, D. & Turati, G. (2009). Healthy, educated and wealthy: A primer on the impact of public and private welfare expenditures on economic growth”, The Journal of Socio-Economics 38 (6), 946–956.
Belen, M. ve Karamelikli, H. (2016). Türkiye’de hisse senedi getirileri ile döviz kuru arasındaki ilişkinin, incelenmesi: ARDL yaklaşımı, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 45(1), 34-42.
Bhargava, A., Jamison, D. T, Lau, L. & Murray, C. J. L. (2000). Modeling the effects of health on economic growth, GPE Discussion Paper, No: 33, 1-32.
Biggs, B., King, L., Basu, S. & Stuckler., D. (2010). Is wealthier always healthier? The impact of national income level, inequality and poverty on public health in Latin America, Social and Medicine, 71(2), 266-273.
Bloom, D. E., Sachs, J. D., Collier, P. & Udry, C. (1998). Geogprahy, demography and economic growth in Africa, Brookings Papers on Economic Activity, 1998 (2), 207-295.
Çelik, A. (2020). G20 ülkelerinde sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisinin analizi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 27 (1), 1-20.
Demir, Y. ve Görür, Ç. (2020), OECD ülkelerine ait çeşitli enerji tüketimleri ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin panel eşbütünleşme analizi ile incelenmesi. EKOIST Journal of Econometrics and Statistics, 32, 15-33. https://doi.org/10.26650/ekoist.2020.32.0005
Demir, O. ve Üzümcü, A. (2003), İçsel büyümenin kaynakları, Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 3–4, 17–38.
Demir, O., Üzümcü, A. ve Duran, S. (2006), İçsel büyümede içselleşme süreçleri: Türkiye örneği, Dokuz Eylül Üniversitesi, İİBF Dergisi, 21 (1), 27–46.
Demirgil, B., Şantaş, F. & Şantaş, G. (2018), Sağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerine etkisi: uygulamalı bir çalışma, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20 (2), 388-398.
Erdil, E. & Yetkiner, İ. (2004). A panel data approach for ıncome-health causality, Hamburg University: Sustainability and Global Change Research Unit, Working Papers, No: FNU-47, 1-17.
Grossman G. and E. Helpman (1991), Innovation and Growth in the Global Economy, MIT, Cambridge.
Grossman, M. (1999), The human capital model of demand for health, NBER, Working Paper, No: 7078.
Halıcı-Tülüce, N.S., Doğan, İ. & Dumrul, C. (2016). Is income relavant for health expenditure and economic growth nexus?, International Journal of Health Economiçs and Management, 16 (1) , 23 – 49.
Hazine ve Maliye Bakanlığı, Kamu Mali Yönetim ve Dönüşüm Genel Müdürlüğü (2021). Bütçe gider ve gelir gerçekleşmeleri (1924- 2019),https://www.hmb.gov.tr/bumko-butce-buyuklukleri-ve-butcegerceklesmeleri, Acsessed on 10 February 2021.
Ibukun, C. O. & Osinubi, T. T (2020). Environmental quality, economic growth, and health expenditure: empirical evidence from a panel of African countries, African Journal of Economic Review, Volume VIII, Issue II, 119-140.
Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12 (2-3), 231-254.
Karabulut, K. (1998), Türkiye'de sağlık sektörü - sağlık harcamaları üzerine bir uygulama- (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Karagül, M. (2002). Beşerî sermayenin iktisadi gelişmedeki rolü ve Türkiye boyutu, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları, No: 37, Anıt Matbaa, Ankara.
Lucas, R. E. (1988). On the mechanics of economic development, Journal of Monetary Economics, 22 (1), 3-42.
Mazgit, İ. (1998). Ekonomik kalkınma sürecinde Türkiye’de sağlık sektörünün yeniden yapılanması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Mushkin, S. J. (1962). Health as an investment, The Journal of Political Economy, 70 (5), Part 2, 129-157.
Öztürk, S. & Topçu, E. (2014). Health expenditures and economic growth: evidence from G8 countries, International Journal of Economics and Empirical Research, 2 (6), 256-261
Peseran, M.H., Shin, Y. & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of relationships, Journal of Applied Econometrics, 16 (3), 289-326.
Rebelo, S. (1991), Long-run policy analysis and long-run growth, Journal of Political Economy, Vol: 99, No: 3, 501-521.
Romer, P. M. (1986), Increasing returns and long-run growth, Journal of Political Economy, Vol: 94, No:5; 1002-1043.
Söğüt, Y. (2019). Sağlık harcamaları ve iktisadi büyüme ilişkisi: Türkiye üzerine bir inceleme (1988-2016), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
Şen, A. & Bingöl, N. (2018). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 9 (1), 89-103.
Taban, S. (2006). Türkiye’de sağlık ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkisi, Sosyoekonomi, 4 (4), 31-46.
T.C. Cumhurbaşkanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2021). Ekonomik ve sosyal göstergeler, TÜİK verilerine göre uyumlaştırılmış Gayrisafi Yurtiçi Hâsıla, (2009 Baz Yılı), Tablo 1.9. https://www.sbb.gov.tr/ekonomik-ve-sosyal-gostergeler/#1540021349004- 1497d2c6-7edf Accessed on 10 February 2021.
Toda, H. Y., & Yamamoto, T. (1995), Statistical inference in vector autoregression with possibly ıntegrated processes. Journal of Econometrics, 66 (1-2), 225-250.
TÜİK (2021), Sağlık harcamaları istatistikleri 2019, Haber Bülteni, Sayı: 33659, Ankara, 19 Kasım 2020, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Saglik-HarcamalariIstatistikleri-2019-33659 Accessed on 10 February 2021.
Üzümcü, A. (2018). İktisadi büyüme (teori, model ve Türkiye üzerine gözlemler) (3. Baskı). İstanbul: Beta Yayınları
Üzümcü, A. & Başar, S. (2011), Türkiye’nin cari işlemler bilançosu açığı üzerinde enerji ithalatı ve iktisadi büyümenin etkisi: 2003-2010 dönemi üzerine bir analiz, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 48 (558), 5-22.
Üzümcü, A. & Söğüt, Y. (2020), Kamu sağlık harcamaları ve iktisadi büyüme ilişkisi: Türkiye üzerine bir inceleme: 1983-2019, Kırıkkale Üniversitesi, Ekonomi, İşletme, Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi (JEPBIR), 6 (2), 275-295.
Worldbank. (2021), Life expectancy at birth, databank, Turkey statistics, https://databank.worldbank.org/reports.aspx?source=2&country=TUR# Accessed on 03.02. 2021.
Yardımcıoğlu, F., (2012). OECD ülkelerinde sağlık ve ekonomik büyüme ilişkisinin ekonometrik bir incelemesi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (2), 27-47.
Yılmaz, V. & Yentürk, N. (2015). Türkiye’de sağlık harcamalarına tarihsel bir bakış, İstanbul Bilgi Üniversitesi, Sivil Toplum Çalışmaları Merkezi Yayını, Kasım 2015. https://stk.bilgi.edu.tr/media/uploads/2015/11/08/saglikHarcamalari.pdf. Accessed on 10.02. 2021