HEMODİYALİZ TEDAVİSİ ALAN KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİ HASTALARINDA SEMPTOM YÖNETİMİ VE HEMŞİRELİK

ÖZ Kronik böbrek yetmezliği, ‘Glomerüler filtrasyon hızındaki azalma sonucunda böbreğin, sıvıelektrolit dengesini düzenleme işlevinin ve metabolik-endokrin fonksiyonlarının irreversibl olarak bozulması’ olarak tanımlanmıştır. Glomerüler filtrasyon hızının 20-25 ml/dakika ve altında olması durumunda hastalara renal replasman tedavisi uygulanmaya başlanır. En sık uygulanan renal replasman tedavisi hemodiyalizdir. Hemodiyaliz tedavisi hastanın yaşamını devam ettirebilmesi için kullanılan ve hastaların haftanın belli zaman dilimlerinde bağlı olarak yaşaması gereken bir tedavi yöntemidir. Hastalar tedavi sırasında ya da sonrasında birçok semptomla karşı karşıya kalmaktadır. Hemodiyaliz hastalarında görülen semptomlar şu şekilde sıralanmıştır; yorgunluk (%81), nefes darlığı (%71), uykusuzluk (%67), iştahsızlık (%67), bulantı-kusma (%67), baş dönmesi (%57), kuru ve kaşıntılı cilt (%52), ishal/kabızlık (%48), ağrı (%48), baş ağrısı (%43), kas krampları (%38), uyuşukluk (%38), zayıflık (%33), göğüs ağrısı (%33), ödem (%33) olarak belirlenmiştir. Hastalığın ve tedavinin sonucunda ortaya çıkan semptomlar hastaları birçok yönden olumsuz olarak etkilemektedir. Bu nedenle semptom yönetimi önem kazanmaktadır. Amacımız doğrultusunda, kronik böbrek yetmezliği tanısı ile hemodiyaliz tedavisi alan bireylerle çalışan hemşirelerin semptomlar konusunda bilgilendirmek, semptom yönetimini uygun ve etkili bakım için yol gösterici olmak amacıyla bu derleme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

hemodiyaliz, hemşirelik bakımı, kronik böbrek yetmezliği, semptom yönetimi

Symptom Management and Nursing in Chronic Renal Failure Patients Receiving Hemodialysis Treatment

ABSTRACTChronic renal failure is the irreversible deterioration of the function of regulating the fluid and fluid metabolic function, as well as the metabolic-endocrine function of the kidney as a result of a decrease in glomerular filtration rate. Renal replacement therapy is initiated when the glomerular filtration rate is 20-25 ml / min or less. The most common renal replacement therapy is hemodialysis. Hemodialysis treatment is a treatment method that is used for the survival of the patient and the patients should live depending on the time periods of the week. Patients experience many symptoms during or after treatment. Symptoms seen in hemodialysis patients are as follows; fatigue (81%), dyspnea (71%), insomnia (67%), loss of appetite (67%), nausea-vomiting (67%), dizziness (57%), dry and itchy skin (52%), diarrhea / constipation (48%), pain (48%), headache (43%), muscle cramps (38%), drowsiness (38%), weakness (33%), chest pain (33%), edema (33%). Symptoms resulting from disease and treatment adversely affect patients in many ways. Therefore, symptom management becomes important. The aim of this study was to inform nurses who work with hemodialysis patients with the diagnosis of chronic renal failure and to guide symptom management for appropriate and effective care.

Keywords:

hemodialysis, nursing care, chronic renal failure, symptom management,

PDF

___

Ahsen, A. Hemodiyalizin Akut Komplikasyonları. Kocatepe Tıp Dergisi, 2011, 12(1): 54-60.
Akdemir N, Birol L. İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı. Ankara: Sistem Ofset. 2011: 578-606.
Akyol A. D. Son Dönem Böbrek Yetmezliği Olan Hastada Palyatif Bakım. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi, 2013, 2(1): 31-41.
Ambalavanan S, Rabetoy G, Cheung A. K. High-Efficiency and High-Flux Hemodialysis. Atlas of Disease of the Kidney, 1999, 5: 1-10.
Atabek T. A, Karadağ A. Hemşirelik Esasları Hemşirelik Bilim ve Sanatı. İstanbul: Akademi Basın ve Yayıncılık. 2013.
Ateş K, Süleymanlar G, Seyahi N. Türkiye'de Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon-Registry 2016. Ankara: TC. Sağlık Bakanlığı ve Türk Nefroloji Derneği, 2017: 1-30.
Ay F. A. Temel Hemşirelik Kavramlar, İlkeler, Uygulamalar (5. baskı). İstanbul: İstanbul Medikal Yayıncılık. 2010: 410-20.
Bailey J. L, Franch H. A. Nutritional Considerations in Kidney Disease: Core Curriculum 2010. American Journal of Kidney Diseases, 2010, 55(6): 1146-1161.
Birol L. Hemşirelik Süreci (9. baskı). İzmir: Etki Yayıncılık. 2010: 192-201.
Cimete G. Hemşirelik Sanatı. Türk Hemşireler Dergisi, 1997, 47(1): 3-5.
Davison S. N, Jhangri G. S. Impact of Pain and Symptom Burden on the Health-Related Quality of Life of Hemodialysis Patients. Journal of Pain and Symptom Management, 2010, 39(3): 477-485.
Dönmez Ç. F, Yılmaz M. Diyaliz Hastaları ile Nefroloji Hemşireleri İçin Ölüm Kavramının Anlamı ve Ölümle Baş Etmede Nefroloji Hemşiresinin Rolü. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 2012, 3(3): 141-7.
Fırat H. Hemodiyaliz Hastalarına Uygulanan Grup Eğitiminin Hastaların Psikososyal Uyum ve Öz-Bakım Gücüne Etkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi. Doktora tezi, 2013: 17-20.
Go A. S, Chertow G. M, Fan D, McCulloch C. E, Hsu C.-Y. Chronic Kidney Disease and the Risks of Death, Cardiovascular Events and Hospitalization. The New England Journal of Medicine , 2004, 351(13): 1296-305.
Kalender B, Erdoğan M. S, Şengül E, Serdengeçti K, Erek E, Yılmaz A. Hemodiyaliz Hastalarında Beslenme Durumu ve Diyaliz Yeterliliği Arasındaki İlişki. Cerrahpaşa Tıp Dergisi, 2002, 33(4): 223-230.
Kavurmacı M, Tan M. Üremik Kaşıntı ve Aromaterapi Uygulaması. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2014, 3(1): 674-682.
Kavurmacı M, Tan M. Üremik Kaşıntı ve Hemşirelik Bakımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 2015, 18(1): 57-62.
Khatri M, Moon Y. P, Scarmeas N, Gu, Y, Gardener H, Cheung K, et al. The Association Between a Mediterranean-Style Diet and Kidney Function in the Northern Manhattan Study Cohort. Clinical Journal of the American Society of Nephrology, 2014, 9: 1-8.
Koç Z, Sever M. Ş. Hemodiyaliz Hemşiresi El Kitabı. Diyaliz Hastalarında Beslenme. Türk Nefroloji Derneği. http://www.tsn.org.tr/folders/file/dhb.pdf. 29 Nisan 2018.
Murtagh F. E, Julia Addington-Hall I. J. The Prevalence of Symptoms in End-Stage Renal Disease: A Sistematic Review. Advances in Chronic Kidney Diseas, 2007, 14(1): 82-99.
Narita I, Alchi B, Omori K, Sato F, Ajiro J, Saga D, et al. Etiology and Prognostic Significance of Severe Uremic Pruritus in Chronic Hemodiaysis Patients. International Society of Nephrology, 2006, 69: 1626-1632.
National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. NIH. www.niddk.nih.gov/health-information/health-communication-programs/nkdep/learn/causes-kidney-disease/testing/Pages/testing.aspx. 25 Nisan 2018.
O'Sullivan D, McCarthy G. Exploring the Symptom of Fatigue in Patients with end Stage Renal Disease. Nephrology Nursing Journal, 2009, 36: 37-47.
Ovayolu N, Ovayolu Ö. Temel İç Hastalıkları Hemşireliği ve Farklı Boyutları ile Kronik Hastalıklar. Çukurova Nobel Tıp Kitapevleri. 2016, 1:350-390.
Özkan S. Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı'nda (KOAH) Palyatif ve Yaşam Sonu Bakımı . Selçuk Tıp Dergisi, 2011, 28(1): 69-74.
Özkaraman A, Alparslan G. B, Gökçe S, Babadağ B, Gölgeli H, Derin Ö, et al. Hemodiyaliz Yapılan Kronik Böbrek Hastalarında Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Değerlendirilmesi. Osmangazi Tıp Dergisi, 2016, 38: 1-11.
Sayın A, Candansayar S. Yorgunluk Kavramı ve Yorgun Hastalara Klinik Yaklaşım. Gazi Tıp Dergisi, 2007, 18(1): 1-8.
Seyahi N. Türk Nefroloji Derneği 2016 Yılı Türk Böbrek Kayıt Sistemi Raporu. http://www.nefroloji.org.tr/folders/file/34_ulusal_nefroloji_sunumlar/SALON%201/19%20EK%C4%B0M/08.30-09.20/1-%20NURHAN%20SEYAH%C4%B0/Registry_2016_sunum.pdf 25 Haziran 2018.
Süleymanlar G. Türkiye Kronik Böbrek Hastalığı Prevelansı Araştırması. Türk Hipertansiyon, 2010. www.turkhipertansiyon.org/kongre2010/gultekin_suleymanlar.pdf. 11 Nisan 2018.
Tezel A, Karabulutlu E, Şahin Ö. Depression and Perceived Social Support from Family in Turkish Patients with Chronic Renal Failure Treated by Hemodialysis. Journal of Research in Medical Sciences, 2011, 16(5): 666-673.
Türk Nefroloji Derneği. Hemodiyaliz Hekimi El Kitabı. http://www.nefroloji.org.tr/icerik.php?gid=15. 25 Nisan 2018.
Uzun Ş, Kara B, İşcan B. Hemodiyalize Giren Kronik Böbrek Yetmezliği Olan Hastalarda Uyku Sorunları . Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi, 2003, 12(1): 61-66.
Yu I.-C, Huang J.-Y, Tsai Y.-F. Symptom Cluster Among Hemodialysis Patients in Taiwan. Applied Nursing Research, 2012, 25(3): 190-196.