H. 25 ŞABAN 1189 / M. 21 EKİM 1775 TARİHLİ MİHMANDAR MASRAF DEFTERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Devletlerarası ilişkilerde hükümdar, hanedan mensubu, elçi gibi resmi sıfatlı yabancı misafirlerin ağırlanması hususuna mihmandarlar nezaret ederdi. Geçmişi oldukça eski dönemlere giden mihmandarlık geleneği, Osmanlı Devleti tarafından da Türk-İslam gelenekleri çerçevesinde uygulanmıştır. Osmanlı mihmandarları, ülkeye gelen yabancı misafirlerin rahatını temin etmekle yükümlüydüler. Bu bağlamda Osmanlı diplomasi anlayışı gereği, elçi gibi resmi sıfatlı yabancı misafirlerin devlet tarafından karşılanan zaruri harcamalarına da mihmandarlar nezaret ederdi. Mihmandarlar, hesap verilebilirlik adına, yaptıkları bu harcamaları en ince ayrıntısına kadar kayıt altına alırlardı. Bu şekilde tutulan kayıtlardan birisi de İran elçisi Abdullah Bey’in mihmandarlığını yapmış olan Ali Ağa tarafından tutulan masraf defteridir. H. 25 Şaban 1189 / M. 21 Ekim 1775 tarihli bu defter, Osmanlı mihmandar geleneği hakkında önemli bilgiler içermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Mihmandar, Elçi, Masraf

AN EVALUATION ON THE MIHMANDAR COST BOOK OF H. 25 ŞABAN 1189 / AD. OCTOBER 1775

In interstate relations, the reception of official foreign guests such as sovereigns, dynasties, envoys was overseen by mihmandars. The mihmandar tradition, history of which goes back to ancient times, was applied by the Ottoman Empire within the framework of Turkish-Islamic traditions. The Ottoman mihmandars were obliged to ensure the comfort of foreign guests arriving in the country. In this context, the obligatory expenses of official guests such as envoys covered by Empire were supervised by the mihmandars. Mihmandars, for accountability, would record their expenses to the finest detail. One of the records kept in this way is the book of expenses which was kept by Ali Ağa, who was mihmandar of the Iranian ambassador Abdullah Bey. This book, dated H. 25 Şaban 1189 / AD. 25 October 1775, contains important information about the Ottoman mihmandar tradition.

Keywords:

Ottoman State, Mihmandar, Envoy / Ambassador, Cost,

PDF

___

T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri, Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
BOA. AE. SABH. I. 297/19975
BOA. AE. SMHD. I. 103/7280; 9/832.;
BOA. AE. SMST. III. 264/21169; 3/134;
BOA. AE. SSLM. III. 217/12722; 40/2327.
BOA. BEO. A.TŞF. 346, 347, 348, 359.
BOA. C. HR. 5/233; 20/997; 57/2847; 92/4577; 94/4667; 100/4969; 102/5066; 123/6101; 184/9154.
BOA. İE. HR. 7/689.
Bozkurt, N. (2005). Mihmandar. DİA. C. 30, Ss. 25-26.
Can, M. (2019). Sultanın Kapısında: Kudret-Heybet-Adalet (Osmanlı Devleti’nde Yabancı Elçiler). Ankara: Gazi Kitabevi.
Danişmend, İ. H. (1972). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi 4 M. 1703-1924 (H.1115-1342). İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Devellioğlu, F. (2008). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. 25. Baskı. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
Evliya Çelebi (1318). Evliya Çelebi Seyahatnamesi. C.7. İstanbul: İkdam Matbaası.
Gürkan, E. S. (2015). “Bir Diplomasi Merkezi Olarak Yeni Çağ İstanbul’u”. (Çev. Öykü Özer-Ahmet Özer). Antik Çağ’dan 21. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi Cilt II., Coşkun Yılmaz (Ed.). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları. Ss. 372-399.
Kütükoğlu, M. S. (1989). “XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devletinde Fevkalâde Elçilerin Ağırlanması”, Türk Kültürü Araştırmaları Prof. Dr. İsmail Ercüment Kuran’a Armağan, Yıl: XXVII/1-2, Ss. 199-231.
Mustafa Nuri Paşa. (1992). Netayic ül-Vukuat Kurumları ve Örgütleriyle Osmanlı Tarihi C: III-IV, (Sad. Neşet Çağatay). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Nicolson, H. (2001). The Evolution of Diplomatic Method. Leicester: University of Leicester,
Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü 2. 2. Baskı. İstanbul: MEB Basımevi.
Şemseddin Sami. (1317). Kamûs-ı Türkî. İstanbul: İkdam Matbaası.
Topaktaş, H. (2014). Osmanlı-Lehistan Diplomatik ilişkileri Francizsek Piotr Potocki’nin İstanbul Elçiliği (1788-1793). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Topaktaş, H. (2015). “Osmanlı Diplomasisinde “Tayinat” Sisteminin Uygulanışı ve Kaldırılışı (1794) Üzerine Bazı Tespitler”. Akademik İncelemeler Dergisi. S 10 (1). Ss. 31-49.
Turan, Ş. (1964). “1560 Tarihinde Anadolu’da Yiyecek Maddeleri Fiyatlarını Gösteren Bir İran Elçilik Hey’eti Masraf Defteri”. AÜDTCF Dergisi. S. 22 (3-4). Ss. 273-294.
Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devleti’nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı. 3. Baskı. Ankara: TTK Basımevi.
Uzunçarşılı, İ. H. (1995). Osmanlı Tarihi. C. 5. 6. Baskı. Ankara: TTK Basımevi.

Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2017
Yayıncı: Özcan GÜNGÖR

Arşiv