Dilek AYAKDAŞ DAĞLI, Ayşe BÜYÜKBAYRAM, Leyla BAYSAN ARABACI

COVID-19 Tanısı Alan Hasta ve Ailesine Psikososyal Yaklaşım

ÖzetCOVID-19 enfeksiyonu hızlı yayılımı ve ağır klinik seyri nedeniyle kısa sürede tüm dünyayı etkileyen bir salgın olmuştur. Bu salgında hasta olmak kadar, hasta yakını olmak da zordur. COVID-19 tanısı alma, birey kadar çevresindeki aile üyeleri için de bilinmezliklerle dolu, yoğun stres ve kaygı içeren, fiziksel, ruhsal ve ekonomik olarak aile yapısında birçok değişikliğe neden olan karmaşık bir yolculuğu gerektirir. Bu yolculukta, hasta ve ailesi, yaşanan yoğun stres ve kaygıya bağlı güvensizlik, çaresizlik, umutsuzluk, güçsüzlük gibi birçok olumsuz duyguyu deneyimleyebilir. Amaç, her bireyin bu süreci fiziksel ve psikososyal olarak sağlıklı bir biçimde atlatması olmalıdır. Bu süreçteki olası riskleri önleme ve etkin bir şekilde yönetebilmede psikososyal desteğin önemi büyüktür. Bu özden hareketle, bu yazıda, COVID-19 tanılı birey ve aile üyelerinin yaşayabileceği olası psikososyal sorunlardan ve bu sorunlarla başetmeye yardımcı olabilecek psikososyal hemşirelik yaklaşımlardan bahsedilecektir.

Anahtar Kelimeler:

COVİD-19, pandemi, salgın, psikososyal

PDF

___

Aktaş, Y. & Baysan Arabacı, L. (2016). Yoğun bakımda hasta ve ailesiyle iletişim. İKCUSBFD, 1(3), 39-43.
Azoulay, E., & Kentish-Barnes, N. A. (2020). 5-point strategy for improved connection with relatives of critically ill patients with COVID-19. Lancet Psychiatry.
Back, A., Tulsky, J.A & Arnold, R.M.(2020). Communication skills in the age of COVID-19. Annals of Internal Medicine, https://doi.org/10.7326/M20-1376
Bao, Y., Sun, Y., Meng, S., Shi, J., & Lu, L. (2020). 2019-nCoV epidemic: Adress Mental Health Care to Empower Society. Lancet, 395, 7–38.
Brooks, S., Webster, R., Smith, L., Woodland, L., Wessely, S., Greenberg, N., & Rubin, G. . (2020). The psychological impact of quarantine and how to reduce it: rapid review of the evidence. Lancet Psychiatry, 395(14).
Centers for disease control and prevention. (2020) COVID19 “Reducing Stigma”. Retrieved May 5, 2020, from https:// www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/symptomstesting/ reducing-stigma.html.
Centers for Disease Control and Prevention. (2020) “Coping with Stress”. Retrieved May 5, 2020, from http://www. cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/coping.html.
Çetinkaya Duman, Z. & Bademli, K. (2013). Kronik psikiyatri hastalarının aileleri: Sistematik bir inceleme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5(1):78-94 doi:10.5455/ cap.20130506
Çivi, S., Kutlu, R., & Çelik, H.H. (2011). Kanserli hasta yakınlarında depresyon ve yaşam kalitesini etkileyen faktörler. Gülhane Tıp Derg., 53, 248-253.
Engin, E. (2014). Anksiyete bozuklukları. In O. Çam & E. Engin (Eds.), Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği (Bakım Sanatı) (1st ed., pp. 277–309). İstanbul: İstanbul Medikal Yayıncılık.
Fardin, M. A. (2020). COVID-19 and anxiety: A review of psychological ımpacts of ınfectious disease outbreaks, Arch Clin Infect Dis. Online ahead of Print; 15(COVID- 19):e102779. doi: 10.5812/archcid.102779.
Gammon, J. (1998). Analysis of the stressful effects of hospitalisation and source isolation on coping and psychological constructs. Int J Nurs Pract, 4(2), 84–96.
Gürkan, A. (2009). Bütüncül yaklaşım: Yoğun bakımda hastası olan aile üyeleri. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 13(1), 1-5.
Hawryluck, L., Gold, W., Robinson, S., Pogorski, S., Galea, S., & Styra R. (2004). SARS Control and Psychological Effects of Quarantine. Emerg Infect Dis, 10(7), 1206–12.
Herman, J. (2011). Travma ve İyileşme şiddetin sonuçları ev içi istismardan siyasi teröre (Tosun T, çev.). 2. Baskı, İstanbul: Literatür Yayınları s. 67-125, 175-255.
Hossain, M. M. (2020). Current status of global research on novel coronavirus disease (COVID-19): a bibliometric analysis and knowledge mapping. F1000Research, 9(374).
Jeong, H., Yim, H., Song, Y., Ki, M., Min, J., Cho, J., et al. (2016). Mental health status of people isolated due to Middle East Respiratory Syndrome. Epidemiol Health., 38.
Jiang, X., Deng, L., Zhu, Y., Ji, H., Tao, L., Liu, L., & Ji, W. (2020). Psychological crisis intervention during the outbreak period of new coronavirus pneumonia from experience in Shanghai. Psychiatry Research, 286, 112903.
Karakurt, N. (2016). Kriz. In N. Gürhan (Ed.), Ruh Sağlığı ve Psikiyatri Hemşireliği (pp. 717–729). Ankara: Nobel Tıp Evi.
Levin, J. (2019). Mental health assistance to families and communities in the aftermath of an outbreak .psychiatry of pandemics, A Mental Health Response to Infection Outbreak, (Ed. Damir Huramovic), Springer, s.143-153.
Li, S., Wang, Y., Xue, J., Zhao, N., & Zhu, T. (2020). The impact of COVID-19 epidemic declaration on psychological consequences: A study on active weibo users. Int. J. Environ. Res. Public Health, 17, 2032. doi:10.3390/ ijerph17062032
Muskett, C. (2014). Trauma-informed care in inpatient mental health settings: A review of the literature. International Journal of Mental Health Nursing, 23(1), 51–9.
Oflaz, F. (2008). Felaketlerin psikolojik etkileri ve hemşirelik uygulaması. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(3):70-6.
Oflaz, F. (2020). Travma ve dissosiasyonun stabilizasyonu. In A. Atlı-Özbaş & N. Gürhan (Eds.), Psikiyatri Hemşireliği İleri Düzey Uygulamalar için Psikoterapi (1st ed., pp. 470–495). Ankara: Ankara Nobel Tıp Kitapevi.
Pappas, P. G., Kauffman, C. A., Andes, D., Benjamin, J., Calandra, T. F., Edwards, J., et al. (2009). Clinical practice guidelines for the management of candidiasis: 2009 update by the Infectious Diseases Society of America. Clin Infect Dis, 48(5), 503–535.
Sucaklı, M.H. (2013). Ölmekte olan hasta ve yaşam sonu bakım. TJFMPC, 7(3), 52-57. doi:10.5455/tjfmpc.410-49. Terakye, G.(2011). Kanserli hasta yakınlarıyla etkileşim. DEUHYO ED, 4(2), 78-82.
Towsend, M. (2015). Trauma and stressor releated disorder. Psychiatric Mental Healt Nursing: Concepts of Care in Evidence-Based Practice (8th ed.). Ankara: Akademisyen Kitapevi. s.559-578.
Türkiye Psikiyatri Derneği, (2020). Covıd-19 tedavisinde önleyici, koruyucu ve tedavi edici psikiyatrik hizmetler, https://www.psikiyatri.org.tr/2191/COVID- 19-tedavisinde-onleyici-koruyucu-ve-tedavi-edicipsikiyatrik- hizmetler. Erişim tarihi: 25.05.2020.
Varcarolis E.M., & Halter, M.J. (2010). Trauma iınterventions. Foundations of Psychiatric Mental Healt Nursing: A Clinical Approach. (6th Ed.), s.527-625.
Wang, C., Pan, R., Wan, X., Tan, Y., Xu, L., Ho, C., et. al. (2020). Immediate psychological responses and associated factors during the initial stage of the 2019 coronavirus disease (COVID-19) Epidemic among the general population in China. Int J Environ Res Public Health, 17(5).
Xiang, Y., Yang, Y., Li, W., Zhang, L., Zhang, Q., Cheung, T., et. al. (2020). Timely mental health care for the 2019 novel coronavirus outbreak is urgently Needed. Lancet Psychiatry, 7(3), 2289–229.
Yılmaz, S. (2016). Örselenme ve tetikleyici etkenle ilişkili bozukluklar. In N. Gürhan (Ed.), Ruh Sağlığı ve Psikiyatri Hemşireliği (1st ed., pp. 815–837). Ankara: Ankara Nobel Tıp Kitapevi.