Vejetaryen Olan ve Olmayan Bireylerin Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutum ve Besin Etiketi Okuma Alışkanlıklarının Karşılaştırılması

Amaç: Bu çalışmanın amacı vejetaryen olan ve olmayan bireylerin sağlıklı beslenmeye ilişkin tutum ve besin etiketi okuma alışkanlıklarının karşılaştırılmasıdır. Yöntem: Çalışmaya 19-64 yaş aralığında vejetaryen olan (90) ve olmayan (180) toplam 270 katılımcı dahil edilmiştir. Veri toplama aracı olarak “Demografik Yapı Anketi, “Besin Etiketi Okuma Alışkanlığı Saptama Anketi” ve “Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutum Ölçeği (SBİTÖ)” kullanılmıştır. Okuma yazma bilmeyenler ve doktor tarafından tanısı konulmuş yeme bozukluğu ve psikiyatrik hastalığı olanlar çalışmaya dahil edilmemiştir. Verilerin analizi SPSS 22 paket programı kullanılarak yapılmıştır. Bulgular: Çalışmaya katılan bireylerin yaş ortalaması 27,0±8,88 yıldır. Beden Kütle İndeksi (BKİ) değeri ve vücut ağırlığı vejetaryen olan bireylerde olmayanlardan istatistiki olarak daha düşük bulunmuştur (p<0,05). Vejetaryen olan bireylerin çoğunluğu lakto-ovo vejetaryen (%37,7) ve vegandır (%36,6). Vejetaryenlerin % 88,9’u daha sömürüsüz bir dünya, %10’u sağlıklı olmak ve %1,1’i popüler olduğu için vejetaryen diyet tarzını benimsediğini ifade etmiştir. Vejetaryen bireylerin %77,8’i, olmayanların %42,2’si satın almadan önce besin etiketinde ürünün içindekiler listesine her zaman baktığını belirtmiştir. Ayrıca besin etiketi okurken vejetaryen olanların, olmayanlardan daha fazla besinin içerdiği katkı maddesi, enerji ve besin ögesi tablosuna baktığı saptanmıştır. SBİT ölçek puanı iki grup arasında benzer bulunmasına rağmen ölçek alt boyutlarından olumlu beslenme ve beslenme hakkında bilgi puanları vejetaryen bireylerde istatistiki olarak daha yüksek bulunmuştur (p<0,05). Sonuç: Vejetaryen bireylerin satın aldığı ürünlerin içerikleri hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak istedikleri görülmüştür. Ayrıca vejetaryen olan bireylerin beslenme bilgisinin ve olumlu beslenme puanının daha yüksek kötü beslenme puanının daha düşük olduğu bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Vejetaryen, vegan, besin etiketi okuma, sağlıklı beslenme

Comparison of Attitudes Towards Healthy Nutrition and Nutritional Label Reading Habits of Vegetarian and Non-Vegetarian Individuals

Aim: The aim of this study is to compare the attitudes of vegetarian and non-vegetarian individuals towards healthy eating and their reading habits of food labels. Method: A total of 270 vegetarian (90) and non-vegetarian (180) participants aged 19-64 were included in the study. “Demographic Structure Questionnaire, “Nutrition Label Reading Habit Detection Questionnaire (NLRHDQ)” and “Attitude towards Healthy Eating Scale” were used as data collection tools. People with low literacy and those with an eating disorder or psychiatric illness diagnosed by a doctor were not included in the study. Data analysis was performed using the SPSS 22 software package. Results: The mean age of the individuals participating in the study was 27.0±8.88 years. Body Mass Index (BMI) value and body weight were statistically lower in vegetarians than in non-vegetarians (p<0.05). The majority of individuals who are vegetarian are lacto-ovo vegetarian (37.7%) and vegan (36.6%). 88.9% of vegetarians stated that they adopt the vegetarian diet style because it is a more unexploited world, 10% is healthy and 1.1% is popular. 77.8% of vegetarian individuals and 42.2% of non-vegetarians stated that they always look at the ingredient list on the food label before purchasing. In addition, while reading the food label, it was determined that vegetarians looked at the table of additives, energy and nutrients contained in more foods than non-vegetarians. Although the NLRHDQ scale score was similar between the two groups, positive scores for nutrition and knowledge about nutrition sub-dimensions were statistically higher in vegetarian individuals (p<0.05). Conclusion: It has been observed that vegetarian individuals want to know more about the ingredients of the products they buy. It has also been found that vegetarian individuals have higher nutritional knowledge and positive nutrition score, and lower malnutrition score.

Keywords:

Vegetarian, vegan, nutrition label reading, healthy eating,

PDF

___

Özenoğlu A, Beyza G, Karadeniz B ve ark. Yetişkinlerde beslenme okuryazarlığın sağlıklı beslenmeye ilişkin tutumlar ve beden kütle indeksi ile ilişkisi. Life Sci. 2021;16(1):1-18. doi: 10.12739/NWSA.2021.16.1.4B0037.
Yetim G, Buran İ, Argan M, Özer A. Vejetaryen olmak ya da olmamak: Netnografik perspektiften vegan-vejetaryen sanal toplulukları. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2021;23(3):1193-1217. doi: 10.16953/deusosbil.857313.
Lee KW, Loh HC, Ching SM, Devaraj NK, Hoo FK. Effects of vegetarian diets on blood pressure lowering: A systematic review with meta-analysis and trial sequential analysis. Nutrients. 2020;12(6):1604. doi: 10.3390/nu12061604.
Marrone G, Guerriero C, Palazzetti D, et al. Vegan diet health benefits in metabolic syndrome. Nutrients. 2021;13(3):817. doi: 10.3390/nu13030817.
Karaduman T. Düzce’de yaşayan yetişkin bireylerin popüler diyetleri öğrendikleri kaynaklar, popüler diyetler hakkındaki bilgileri ve yanlış uygulamaları. [yüksek lisans tezi]. Ankara, Türkiye: Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2015.
Leitzmann C. Vegetarian diets: What are the advantages? Karger. 2005;57:147-156. doi: 10.1159/000083787.
Özcan T, Baysal S. Vejetaryen beslenme ve sağlık üzerine etkileri. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 2016;30(2):101-116.
Kendilci EA. Vejetaryen beslenmenin sağlık üzerine etkisi: sistematik derleme. [doktora tezi]. Malatya, Türkiye: Halk Sağlığı Anabilim Dalı, İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2020.
Key TJ, Appleby PN, Rosell MS. Health effects of vegetarian and vegan diets. Proc Nutr Soc. 2006;65(1):35-41. doi: 10.1079/pns2005481.
Moreira MJ, García‐Díez J, De Almeida JMMM, Saraiva C. Evaluation of food labelling usefulness for consumers. Int J Consum Stud. 2019;43(4):327-334. doi: 10.1111/ijcs.12511.
Hagmann D, Siegrist M. Nutri-Score, multiple traffic light and incomplete nutrition labelling on food packages: Effects on consumers’ accuracy in identifying healthier snack options. Food Quality and Preference. 2020;83:103894. doi: 10.1016/j.foodqual.2020.103894.
Seçkin S. Üniversite öğrencilerinin besin etiketi okuma alışkanlıklarının ve tutumlarının saptanması [Yüksek lisans tezi]. Gazimağusa, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti: Beslenme ve Diyetetik Anabilim Dalı, Doğu Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, 2019.
Coşkun F, Kayışoğlu S. Investigation of the effect of consumer age on food label reading habits, Journal of Human Sciences. 2016;13(3):4876-4890. d oi:10.14687/jhs.v13i3.4089.
Coşkun F, Kayışoğlu S. Besin etiketi okuma alışkanlıklarına ve etiket okumanın satın alma tercihlerine cinsiyetin etkisi: Tekirdağ ili örneği. Akademik Gıda. 2018;16(4):422-430. doi: 10.24323/akademik-gida.505518.
Tarım ve Orman Bakanlığı, Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/01/20170126M1-6.htm Yayınlanma tarihi 2 Ocak 2017. Erişim tarihi 10 Ocak 2023.
Tekkurşun Demir G, Cicioğlu Hİ. Sağlıklı beslenmeye ilişkin tutum ölçeği (SBİTÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi. 2019:4(2);256-274. doi: 10.31680/gaunjss.559462.
Craig WJ. Health effects of vegan diets. Am. J. Clin. Nutr. 2009:89(5);S1627-S1633. doi: 10.3945/ajcn.2009.26736N.
Berkow SE, Barnard N. Vegetarian diets and weight status. Nutr. Rev. 2006:64;175–188. doi: 10.1111/j.1753-4887.2006.tb00200.x.
Miles FL, Lloren JIC, Haddad E, et al. Plasma, urine, and adipose tissue biomarkers of dietary intake differ between vegetarian and non-vegetarian diet groups in the Adventist Health Study-2. The Journal of Nutrition. 2019;149(4):667-675. doi: 10.1093/jn/nxy292.
Saintila J, López TEL, Calizaya-Milla YE, Huancahuire-Vega S, White M. Nutritional knowledge, anthropometric profile, total cholesterol and motivations in vegetarians and non-vegetarians. Nutr Clin Diet Hosp. 2021;41(1):91-98. doi: 10.12873/411saintila.
Williams RL, Rollo ME, Schumacher T, Collins CE. Diet quality scores of Australian adults who have completed the healthy eating quiz. Nutrients. 2017;9(8):880. doi:10.3390/nu9080880.
Farmer B, Larson BT, Fulgoni VL, Rainvikke AJ, Liepa GU. A vegetarian dietary pattern as a nutrient dense approach to weight management: An analysis of the National Health and Nutrition Examination Survey 1999–2004. J Am Diet Assoc. 2011;111:819–827. doi: 10.1016/j.jada.2011.03.012.
Hopwood CJ, Bleidorn W, Schwaba T, Chen S. Health, environmental, and animal rights motives for vegetarian eating. PloS one. 2020;15(4):e0230609. doi: 10.1371/journal.pone.0230609.
Besson T, Bouxom H, Jaubert T. Halo it’s meat! The effect of the vegetarian label on calorie perception and food choices. Ecol Food Nutr. 2020;59(1):3-20. doi: 10.1080/03670244.2019.1652820.
Jürkenbeck K, Schleicher L, Meyerding SG. Marketing potential for biocyclic-vegan-products? A qualitative, explorative study with experts and consumers. German Journal of Agricultural Economics. 2019;68(670-2022-372):289-298. doi: 10.22004/ag.econ.319824.
Lawo D, Esau M, Engelbutzeder P, Stevens G. Going vegan: The role (s) of ICT in vegan practice transformation. Sustainability. 2020:12(12):5184. doi: 10.3390/su12125184.
Heiss S, Coffino JA, Hormes JM. Eating and health behaviors in vegans compared to omnivores: Dispelling common myths. Appetite. 2017:118;129-135. doi: 10.1016/j.appet.2017.08.001.
Parra-Fernández ML, Manzaneque-Cañadillas M, Onieva-Zafra MD, et al. A. Pathological preoccupation with healthy eating (orthorexia nervosa) in a Spanish sample with vegetarian, vegan, and non-vegetarian dietary patterns. Nutrients. 2020;12(12):3907. doi:10.3390/nu12123907.
Brytek-Matera A, Czepczor-Bernat K, Jurzak H, Kornacka M, Kołodziejczyk N. Strict health-oriented eating patterns (orthorexic eating behaviours) and their connection with a vegetarian and vegan diet. Eat Weight Disord. 2018;23(2):159-166. doi:10.1007/s40519-018-0563-5.
Dittfeld A, Gwizdek K, Jagielski P, Brzęk J, Ziora K. A study on the relationship between orthorexia and vegetarianism using the BOT (Bratman Test for Orthorexia). Psychiatr Pol. 2017;51:1133-1144. doi:10.12740/PP/75739.
Çiçekoğlu P, Tunçay GY. A comparison of eating attitudes between vegans/vegetarians and nonvegans/nonvegetarians in terms of orthorexia nervosa. Arch Psychiatr Nurs. 2018;32(2):200-205. doi: 10.1016/j.apnu.2017.10.006.