Türkiye Selçuklularında Kalelerin Asayişini Sağlayan Askerî Birim Olarak Kûtvâl

Türkiye Selçuklularında askerî teşkilatın alt birimlerinden biri olan kûtvâl merkeze bağlı eyaletlerde sü-başına bağlı olarak çalışan ve kendisine verilen kalelerin muhafazasından sorumlu olan kişidir. Türkiye Selçuklu Devleti’nde askeri teşkilat içerisinde yerini alan kûtvâl genel anlamda kalelerde her türlü güvenlik işlerinden sorumlu olan en yetkili kişiydi. Bunun yanı sıra kûtvâl kalede bulunan halkın can ve mal güvenliğinden sorumlu olan kişidir. Başlıca görevleri de zikredilecek olunursa kûtvâl kaledeki erzak ve mühimmat ile ilgili gerekli tedbirleri alan ve bu hiyerarşi içerisinde vilayetlerdeki en üst askeri amiri olan sü-başına hesap veren kişi olarak karşımıza çıkmaktadır. Kûtvâl kelimesinin etimolojik yapısını metin içerisinde irdeleyerek kelimenin aslının Sanskritçe mi yoksa Türkçe mi olduğu hususu üzerinde durduk. Kaleleri muhafaza eden kûtvâllerin başkaca isimlerle de anıldıklarını ve zamana, mekâna göre birtakım değişiklikler gösterdikleri görülmektedir. Bunların yanı sıra Türkiye Selçuklularında görev alan kûtvâllerin hangi kalelerde görev aldıklarına dair ayrıntıya metin içerisinde girmiş olduk. Türkiye Selçuklularında bir kaleye alınacak kûtvâl’in sahip olması gereken özellikler şu şekilde sıralanır; her şeyden önce adil olmalı, himayesinde çalışan kişilere hakkaniyetle davranması gerekir.

Anahtar Kelimeler:

Kûtvâl, Türkiye Selçukluları, Kale, Sü-başı

Kotvāl as a Military Unit Providing Public Order in Turkish Seljuk fortresses

One of the sub-units of the military organization in the Seljuk Seljuks of Turkey, the kûtvâl was a person who worked under the head of the sultan in the provinces under the center and was responsible for the protection of the castles assigned to him. The kotwāl, who took his place within the military organization in the Seljuk Empire of Turkey, was generally the most authorized person responsible for all kinds of security affairs in the castles. In addition, kūtvāl was the person responsible for the security of life and property of the people in the castle. In terms of his main duties, kotwāl was the person who took the necessary precautions regarding the provisions and ammunition in the fortress and was accountable to the su-bashi, the highest military superior in the provinces within this hierarchy. By examining the etymological structure of the word kotwāl in the text, we focused on whether the word is originally Sanskrit or Turkish. It is seen that the kotwāl who guarded the castles were also known by other names and that they showed some changes according to time and place. In addition to these, we have included details about the castles in which the kotwāl who served in the Seljuks of Turkey were stationed in the text. In the Seljuk Seljuks of Turkey, the qualities of a kotwāl to be recruited for a castle are listed as follows: first of all, he must be just, and he must treat the people working under him fairly.

Keywords:

Kotwāl, Seljuks of Turkey, Castle, Su-bashi,

PDF

___

Aksarayî, K. M. (2000). Müsâmeretü’l-Ahbâr, (1. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Beyhakî, H. (2010). Târîh-i Beyhakî, (2. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Cahen, C. (1979). Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, (1. Baskı). E Yayınları.
Cahen, C. (2000). Osmanlılardan Önce Anadolu, (4. Baskı). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
el-Cahiz, B. (1967). Hilâfet Ordusunun Menkibeleri ve Türklerin Fazîletleri, (1. Baskı). Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları
el-Hôyî, A. (2018). Selçuklu İnşâ Sanatı, (1. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Gordlevskiy, V. A. (2019). Küçük Asya’da Selçuklular, (2. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Gök, H. İ. (2013). Musul Atabeyliği Zengiler (Musul Kolu 1146-1233), (1. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Gök, H. İ. ve Coşguner, F. (2014). Anonim Selçukname, (1. Baskı). Atıf Yayınları.
Göksu, E. Türkiye Selçuklularında Ordu, (2018). (2. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
İbn Bîbî. (1993). el-Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçuk Name I), (1. Baskı). T.C Kültür Bakanlığı Yayınları.
İzgi, C. (2002). Kûtvâl, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C. 26, ss. 503-504). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Kafesoğlu, İ. (1998). Türk Millî Kültürü, (6. Baskı). Ötüken Yayınları.
Kanar, M. (1988). Farsça-Türkçe Büyük Sözlük, Birim Yayıncılık.
Kaymaz, N. (2014). Anadolu Selçuklu Sultanlarından II. Gıyâsü’d-dîn Keyhüsrev ve Devri, (1. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Koca, S. (2006). Türkiye Selçuklularında Ordu ve Askerî Kültür, A. Y. Ocak (Ed.) Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi I (Sosyal ve Siyasal Hayat), (1. Baskı, s.215-227), T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Köymen, M. A. (2021). Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi Kuruluş Devri I. Cilt, (6. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Mîrhând, (2015). Ravzatu’s-Safâ, (Tabaka-i Selçûkiyye), (1. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Pelsaert, F. (2022). Francisco Pelsaert’e Göre Cihangir’in Hindistan’ı, (1. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Sevim, A. (2020). Anadolu’nun Fethi Selçuklular Dönemi, (5. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Turan, O. (2014). Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesikalar Metin, Tercüme ve Araştırmalar, (3. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Tüzmek, S. (2021). İbn Bîbî’nin El-Evâmiru’l-‘Alâʼiyye Fî’l-Umûri’l-‘Alâ’iyye Adlı Eserinde Kullanılan Siyâsî-İdarî-Askerî Istılâh ve Unvanların Tespit, Tahlil ve Değerlendirmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi) Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
Yinanç, M. H. (2014). Türkiye Tarihi Selçuklular Devri II. Cilt, (1. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.