Mantık Biliminin İmkanlarıyla İnşa Edilen Bilim- sel Tartışma Yöntemi: Münâzara İlmi ya da Âdâbu’l-Bahs

Şüphesiz İslâm kültür ve bilim tarihinde sorgulama ve tartışmanın bilimsel gelişmede çok büyük rolü olmuştur. Allah Teâlâ'nın dışında hiç kimsenin sonsuz ilme sahip olmadığı ve şeylere dair kesin bilgiye ancak O'nun sahip olduğu şuuru Müslüman entelektüel ve bilim adamları çevresinde her türlü bilgiyi sorgulama, kritik etme kültürünü de beraberinde getirmiştir. Ancak bu sorgulama, kritik etme gelişigüzel olmayıp belli bazı tekniklere ve kurallara bağlanmıştır. İslâm bilim geleneği içerisinde üretilmiş ve bilimsel tartışmada yöntembilim diye karşıladığımız İlm-i münâzâra veya Âdâbu'l-bahs, başta dinî ilimler olmak üzere bütün ilimler sahasında yürütülen tartışmalar için metodolojik bir çerçeve sunmaktadır. Bu metodolojik çerçeve tartışan tarafların takip edeceği birtakım teknikler ve kurallarla inşa edilmiştir. Mantık biliminin sunduğu imkanlarla üretilmiş sözü edilen teknikler ve kurallarla yürütülen tartışmada amaç hakikatin ortaya çıkarılmasıdır

Scientific Discussion Method Built by the Possibilities of the Science of Logic: The Debate Science or Adab al-Bahth

Undoubtedly, in the history of Islamic culture and science, criticism, questioning and debate have played a major role in the scientific development. No one other than God has the eternal knowledge, and God only has the precise knowledge of the things, this consciousness brought with itself the ciriticism and questioning every knowledge around the Muslim intellectuals and scientists. However, this questioning is connected to certain techniques and rules rather than to arbitrary criticism. Ilm al-munâzâra or Adab al-bahth, which was produced in the scientific tradition of Islam and which we call methodology of scientific debate, provide a methodological framework for the discussions carried out on all scientific branches, especially in religious sciences. This methodological framework was constructed with a number of discussion techniques and a set of rules that both sides should follow in the debate. The debate that is conducted by that techniques and rules that are produced with the possibilities of logic science, undoubtedly is to reveal the truth

PDF

___

Âdil, Abdullatif, Belâğatu’l-İknâ fi’l-Munâzara, Dâru’l-Emane, Ribat 2013.
Ardahânî, Ali Rıza, Mi‘yâru’l-Munâzara, Mahmut Bey Matbaası, Dersaâdet 1307.
Aristoteles, Kitâbu’l-Burhan, en-Nassu’l-Kâmil Li-Mantık-i Aristo, içinde nşr. Ferid Cebr, Dâru’l-Fikri’l-Lübnâni, Beyrut 1999.
Çelebi el-Amasî, Şah Hüseyin, Kitâbu Hüseyniyye min’el-Âdâb, Süleymaniye, Darulmesnevi, no: 478.
Çelebi el-Amasî, Şah Hüseyin, Hâşiye alâ Hâşiyet-i İmadiddin el-Kâşî alâ Şerhi Kemaliddin eş-Şirvânî alâ Risâlet-i Âdâbi’l-Bahs li-Muhammed Semerkandi, Süleymaniye, Carullah, no: 2094.
Çelebi el-Amasî, Şah Hüseyin, Hâşiye alâ Şerhi Molla Hanefî alâ Âdâbi’l-Adûd, Ayasofya, no: 4808.
el-Cunguri, Mevlânâ Şeyh Abdurreşid, er-Reşidiyye ale’r-Risâleti’ş- Şerifiyye fi-Âdâbi’l-Bahs ve’l-Munâzara, 1941.
el-Hâc Mehmed Cemaleddin, Şerhu’l-Manzûmeti’-Zâhire fi-Kavânîni’lBahs ve’l-Munâzara, İstanbul 1322.
el-Îcî, Aduddîn, er-Risâletu’l-Adudiyye fi-Âdâbi’l-Bahs ve’l-Munâzara li- Adudiddin el-Îcî, thk. Seyyid Yusuf Ahmed, c.1, Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, Beyrut 1971.
el-Kayserî, Ali Ferdi b.Mustafa, el-Hâşiyetu’l-Ferdiyye li-Risâleti’lHüseyniyye, Süleymaniye Tekelioğlu, no:466.
el-Meraşî el-Hanefî es-Sûfî (Saçaklızâde), Muhammed b.Ebi Bekr, ErRisâletu’l-Velediyye fi-Âdâbi’l-Bahs ve’l-Munâzara ve maahu Şerhu
Abdi’l-Vehhab li-Seyyid Abdilvehhab b. Hüseyn b. Veliyyiddin elAmidî, Haşemi Yayınevi, Sistem Matbaacılık, İstanbul 2012.
Fârâbî, Kitâbu’l-Burhan, çev.Ömer Türker-Ömer Mahir Alper, Klasik yayıncılık, İstanbul 2008.
Fethi, Dr. Muhammed Zennûn Yunus, İlmu Âdâbi’l-Bahs ve’lMunâzara, Dâru’l-Feth, Amman 2014.
Gelenbevi, İsmail, İslâmî İlimler Geleneğinde Tartışma Usûlü (Âdâbu’lBahs ve’l-Munâzara), haz.Talha Alp, Yasin Yayınevi, İstanbul t.y.
Hanefî et-Tebrizî, İmam Şemsuddin Muhammed, Şerhu’r-Risâleti’lAdudiyye li-İmam Şemsuddin Muhammed Hanefî et-Tebrizî, thk. Seyyid Yusuf Ahmed, Beyrut 1971.
İbn Rüşd, Tefsiru’l-Burhân, Şerhu’l-Burhan li-Aristo, içinde nşr. Abdurrahman Bedevi, Kuveyt 1984.
İbn Rüşd, Telhisu’l-Burhân, Şerhu’l-Burhan li-Aristo, içinde nşr. Abdurrahman Bedevi, Kuveyt 1984.
İbn Sina, el-Hidâye li-İbn Sina, nşr.Muhammed Abduh, Mektebetu’lKâhireti’l-Hâdise, Kahire 1974.
İbn Sina, en-Necât, nşr.Muhyiddin Sabri, Matbaatu’s-Saâde, Kahire 1938.
İbn Sina, İşaretler ve Tenbihler, çev.Ali Durusoy, Muhittin Macit, Ekrem Demirli, Litera yayıncılık, İstanbul 2005.
İbn Sina, Kitâbu’ş-Şifâ, II.Analitikler (Burhan), çev.Ömer Türker, Litera yayıncılık, İstanbul 2006.
İbn Sina, Mantıku’l-Meşrıkıyyîn, Ayetullah Uzma el-Meraşî, Kum 1405.
İbn Sina, Yorum Üzerine, çev.Ömer Türker, Litera yayıncılık, İstanbul 2006.
Pehlivan, Necmettin, Âdâbu’l-Bahs ve’l-Munâzara, Mantık, ed.İsmail Köz-Ali Çetin, Grafiker yayınları, Ankara 2016.
Şevki, Fâdil, Hâşiye ale’l-Hüseyniyye, Nuruosmaniye, no: 4518.
Taşköprîzâde, Risâle-i Taşköprîzade, İstanbul 1313.